Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1958, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
507
sem er næsti bær fyrir sunnan
Skálm, mátti heita að jökulflóðið
kæmi. Frá Herjólfsstöðum gátu
þeir séð hvernig hlaupið brunaði
fram, og var á því flug afar mikið.
í þessum hópi voru 2 menn frá
bæarhverfi því, er Sunnanbyggj-
aratorfa nefnist. Eru þar 5 bæir.
Það voru þeir Gísli hreppstjón
Magnússon í Norðurhjáleigu og
Sigurður sonur Jóns Brynjólfsson-
ar bónda á Þykkvabæarklaustri.
Gerðist þeim órótt mjög, því a
þessum 5 bæum var enginn karl-
maður heima, nema Jón bóndi
Brynjólfsson. Bjuggust þeir Gísli
og Sigurður því til heimferðar.
Þegar þeir komu að læk þeim, er
Hraunbæarlækur héitir, var hlaup-
ið ekki komið í hann; héldu þeir
því áfram, er þeir höfðu lofað
hestunum að drekka, en er þeir
voru komnir upp úr læknum, var
hlaupið komið að grasinu fyrir
vestan lækinn, nálægt 400—500
faðma frá þeim. Hertu þeir þa
reiðina sem hægt var, austur yfir
Hraunbæarleiru, og alla leið heim.
Hefði hlaupið náð þeim á leiru
þessari, hefðu þeir hlotið skjótan
dauðdaga. En þeir drógu heldur
undan því að þeim virtist það fara
hægar meðan það var að dreifast
út yfir leiruna, fram með svo-
nefndum Kælurum. Varð fólk þeim
Gísla og Sigurði allfegið, er þeir
komu heim. Var fólkið þá farið áð
safnast saman í hópa. Var komin
að Norðurhjáleigu konan fra
Hraungerði með 6 börn. Lét þa
Gísli hreppstjóri alla menn af bæ-
unum, unga og gamla, fara suður
í svokölluð Virkishús, sem eru
sunnar og standa hærra en bæirn-
ir. Þegar þar var komið varð ekki
meira að gert; þá var hlaupið að
koma austur hjá Norðurhjáleigu,
og önnur flóðkvíslin austur hja
Hraungerði.
— Eins og áður er sagt, voru
safnmenn þeir, er safna áttu þenn-
Köílugos 1918. Gosmökkurinn var
geisihár.
(Ljósm.: Kjartan Guðmundsson)
an fyrsta gosdag, 16 að tölu, dreifð-
ir um allan austurhluta Mýrdals-
sands, vestan frá Mýrdalsjökli,
austur að Kúðafljóti. Sjö af þess-
um safnsmönnum áttu að safna
afrétt Álftveringa og nær hann
alla leið norður að Mýrdalsjökli og
norður með honum að austan. í
framleið áttu þessir menn einnig
að smala alla upphaga, milli Leirár
og Skálmar, og reka safnið til lög-
réttar (Fossárréttar). Þegar þeir
komu fram fyrir Hrífuneshólma,
fóru þeir að heyra nið í vesturátt.
í fyrstu var honum lítill gaumur
gefinn, en svo fór hann smávax-
andi, þar til þeir fóru að heyra
ógiögga dynki, sem urðu hærri og
hærri, og loks heyrðu þeir drunur
miklar; voru þeir þá komnir svo
nærri réttinni, að þeir sáu, að þeii
menn, sem þar voru, hleyptu það-
an á hestum sínum sem hraðast
í sama bili sáu þeir, að menn þeir,
sem voru að safna úthagana, fóru
austur allt hvað af tók, og stefndu
til Skálmarbæarhrauna. Duldist
þeim nú ekki, að eitthvað óvenju-
legt væri á seyði. En svo hagaði
til, að þeir ráku safnið eftir sand-
lægð nokkurri, og voru hraunháls-
ar beggja vegna, svo þeir sáu
ekkert til vesturs; en í sama svip
varð einum þeirra litið aftur og sá
hann þá að jökulflóð mikið og
ægilegt geistist fram að baki þeim,
og brunaði það fram lægðina milli
hraunhálsanna. Gerði hann þá
féiögum sínum aðvart sem skjót-
ast. Sáu þeir nú þann sinn kost
vænstan að yfirgefa safnið og ríða
sem hraðast undan hlaupinu. Riðu
þeir nú sem þeir máttu og stefndu
suður á Ljósavatnsháls. Þegar
þangað kom, sáu þeir að hlaupið
var komið austur úr Skálm fyrir
sunnan þá; var því eigi fært að
halda lengra þá leið. Breyttu þeir
þá stefnu og heldu nú í áttina til
Skálmarbæarhrauna, því þar sáu
þeii að saman voru komnir margir
menn á skeri einu í vesturbrún
hraunsins, og þeystu á fleygiferð
yfir skurði og læki. Mátti nú varla
á milli sjá, hvort þeim eða hlaupf
inu mundi veita betur. Þó náðu
þeir hraunbrúninni áður en hlaup-
ið skall á henni, en svo var það
nærri komið, að það fell yfir slóð
þeirra svo sem 40—50 metra frá
hraunbrúninni. Þessu næst heldu
þeir til þeirra manna, er safnazt
höfðu í skerið; voru þar þá komnir
allir safnmennirnir, og einnig þeir
menn, er eigi höfðu komizt fram
yfir Skálm. Urðu menn harla fegn-
ir, er engan vantaði.
Var nú haldið kyrru fyrir um
stund, og köstuðu hestarnir mæð-
inm, en mennirnir horfðu á hlaup-
ið, þar sem það brunaði fram með
flaumi miklum og jakaferð, yfir
hvað sem fyrir varð. Var það kol-
mórautt og ægilegt og lagði af því
megna jökulfýlu.
Ekki var vistlegt að dveljast
lengi í skeri þcssu með fjölda hesta,
því þar var enginn gróður, heldur