Lesbók Morgunblaðsins - 27.09.1959, Page 6

414
LESBÓK MORG UNBLAÐSINS
Árni G. Eylands;
Stjórnarráðið er nú 200 ára gamalt
Eitthvert merkasta hús á Islandi
í MORGUNBLAÐINU 11. ágúst
les eg í ritstjórnargrein þessi um-
mæli: „------þjóðin hlýtur að búa
yfir þeim stórhug, að hún sætti sig
ekki við það lengur, að mikilvæg-
ustu stjórnarskrifstofur hennar
hafi aðsetur í gömlu tukthúsi".
Þetta er skrifað í sambandi við
umræðu um uppbyggingu miðbæ-
arins, þar á meðal þörf þess að
fara að gera alvöru af því að reisa
hið fyrirhugaða stjórnarráðshús
við Lækjargötu. Hér er ekki of-
mælt og munu flestir vera sam-
mála því sem sagt er, í meginatrið-
um. En hér er sem oftar, að hæ?t
er að reisa og byggja og bæta með
ágætum án þess að ryðja gömlu
úr vegi, sem lítilfjörlegt kann að
þykja á líðandi stundu, en eftirsjá
kann að vera í, er fram líða árin.
Svo tel eg að hér sé, og þess vegna
leyfi eg mér að taka til máls um
tukthúsið gamla á Arnarhóli og
fleira í sambandi við það, í von
um að einhver hugleiði það sem eg
hef þar um að segja.
óbyggt land, séð úr flugvél, ekki
annað en skógar og vötn.
Það hafði vakað fyrir mér að
gera hnattferð úr þessu ferðalagi,
ráðast á skip í San Francisco. Mér
bauðst þar líka staða á norsku
skipi, sem> ætlaði til Kína, en eg
hætti við þegar eg heyrði hve lé-
leg kjör eru á norskum skipum.
Smyrjarar fá 500 norskar krónur á
mánuði, eða um 1300 íslenzkar kr.
— og það þótti mér lítið.
I.
Um síðustu helgi var eg staddur
suður í Dölum sunnan Eikunda-
sunds, heima hjá öldruðum íslend-
ingi. Eg greip þar bók í hillu og
leit í. Rakst eg þá á þessa klausu,
sem neðanmálsgrein:
„Hegningarhúsið í Reykjavík
var reist 1759 og lagður skattur á
fasteignir og kúgildi til fangahalds
(Tukthústollurinn).“ •
Svo gamla stjórnarráðshúsið er
þá 200 ára í ár. Slíkt er ekki ó-
merkilegt í höfuðborginni Reykja-
vík, svo fátt er þar um gamlar
byggingar. Að sönnu er húsið ekki
óbreytt í sinni upphaflegu mynd,
en hvað um það, aldur þess einn
og saga tvinnuð sjálfstæðismáli
þjóðarinnar, er svo merkilegur
hlutur, að það nægir meira, miklu
meira, en til þess að þetta hús
megi hverfa. Þjóðin verður að
hafa efni á því og metnað til þess
að byggja nýtt og veglegt stjórnar-
ráð við Lækjargötu, eins og fyrir-
hugað er, en hún verður líka að
hafa efni á því og metnað til þess
að virða sögu sína, bæði raunir og
„fangavist“ og gleði og sigra. Þess
vegna á gamla stjórnarráðshúsið
að fá að standa, það á að varðveit-
ast sem metnaður og saga, sem
stjórnarhús, er ráðuneyti tók þar
fyrst til starfa 1904, sem stjórnar-
ráð 1918 og 1944, er þeir viðburðir
gerðust, sem leiddu til þess sem
orðið er um sjálfstæði þjóðarinnar.
Þar var íslenzkur þjóðfáni dreginn
fyrst að hún, þar var unnið að því
sem gerfiist merkast í sjálfstæðis-
máli þjóðarinnar, jafnhliða því sem
gerðist á Alþingi, og þar var að
fullu ráðið.
Reykjavík er ekki rík af fornum
minjum, er líta .má. Skólavarðan