Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.1959, Page 13
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
501
arinnar, svo sem þjónustufólki útlend-
inga. En það er regindjúp staðfest á
milli þeirra og embættismanna, her-
foringja, sérfræðinga, rithöfunda og
listamanna, sem fylgja stjórninni. Slík-
ir menn fá stórar íbúðir og sumar-
hallir, þeir hafa hátt kaup, þeir hafa
þjónustufólk og þeir eiga bíla — stund
um bíl handa hverjum manni í fjöl-
skyldunni — og þeir fá ef til vill
leyfi að skreppa til útlanda.
Tanya átti litla dóttur og hún var
hneigð fyrir dans.
„Þér ættuð að koma dóttur yðar í
„baliet“-skóla“, sagði eg einu sinni.
„Hver veit nema hún eigi mikla fram-
tíð og geti keppt við sjálfa Ulanova?“
„Guð varðveiti mig!“ hrópaði hún
„Haldið þér að hægt sé að komast
í dansskóla án þess að hafa sambönd?
Eg er aðeins hrak og þekki enga máls-
metandi menn.“
Hin nýa yfirstétt er mjög fjölmenn,
eða um þriðjungur þjóðarinnar. Inn-
an hennar er hækkandi stigmunur, allt
eftir því hvar maðurinn er settur í
stjórnarvélinni. Neðst er Tanya og efst
er madama Furtseva „æðsta kona
Sovét“ og aldavinur Krúsjeffs. Og
það er langt bil milli ráðsmanns á
samyrkjubúi og verksmiðjustjóra.
Stjórnin heldur hlífisskildi yfir þeim,
en krefst í staðinn blindrar hlýðni og
mikilla starfa. Þar gengur enginn iðju-
laus — ekki enn — en börn yfirstéttar-
manna eru mjög farin að líkjast börn-
um yfirstéttarinnar í auðvaldsríkj-
unum.
I hárgreiðslustofum og í leikhúsum
kynntist eg yfirstéttarkonunum. Þær
voru með snyrtnar hendur og bylgjað
hár, í dýrindis skartklæðum og með
fjaðrir og silkislæður í höttunum. En
þær sjást aldrei á götu, né í veitinga-
húsum innan um sauðsvartan almúg-
ann.
Einhverju sinni fengum við gríðar-
stórt heimboðskort með skjaldarmerki
Sovéts. Það var frá Búlganin forsætis-
ráðherra. Hann bauð okkur til veizlu
í Kreml.
Þarna voru saman komnir allir
helztu höfðingjar kommúnista. Hvem-
ig mér leizt á þá? Eg veit ekki hvernig
þeir eru inn við beinið, en þeir báru
það með sér að þeir voru valdsmenn.
Mér varð auðvitað starsýnt á hinn
nafntogaða Nikita Krúsjeff. Mér virt-
ist hann stærri en hann er í raun ög
veru. En við þetta tækifæri hafði hann
enga ástæðu til þess að láta mikið á
sér bera. Hann þurfti ekki að trana
sér fram, eins og hans er venja. En
hann var eini ánægði maðurinn, sem
eg hitti í Rússlandi. Og hann fann
til sín. Þeir dagar voru nú liðnir, er
hann varð að vera leikbrúða Stalins.
Nú var hann alls ráðandi og stóð föst-
um fótum. Maðurinn ber það með sér,
þótt útlit hans sé fremur broslegt, að
hann er ákveðinn og einarður, greindur
og drottnunargjarn, og — það sem
hættulegast er fyrir hann sjálfan og
allan heiminn — skjótráður.
Matur var borinn á borð. Til annar-
ar handar mér sat prófessor Arutunyan
og þótti mér vænt um það, því að
hann er gáfaður og skemmtilegur. Til
hinnar handar var Serov hershöfðingi.
Maðurinn minn veit hve opinská eg
get verið í samræðum, og hann hvíslaði
áhyggjusamlega að mér: „Veiztu hver
hann er? Yfirmaður leynilögreglunn-
ar“.
Þessi mikli maður er svo sem ekki
hræðilegur, enda þótt miljónir manna
í Rússlandi skjálfi af ótta ef nafn hans
er aðeins nefnt. Hann er lágur maður
og grannholda, bólóttur í andliti, með
grá augu og eru rauðir augnahvarm-
arnir.
Þegar vodka var komið í glös okk-
ar, var þolinmæði hans á þrotum.
„Mér er sagt að þér séuð fædd hér“,
sagði hann.
Eg lét mér ekki nægja að játa því,
heldur nefndi honum fæðingardag,
nafn á götunni þar sem eg fæddist og
húsnúmer. Svo helt hann áfram:
„Þá hljótið þér að eiga marga ætt-
ingja hér, og eflaust langar yður til
að hitta þá“.
„Mér þykir ólíklegt að eg eigi neina
ættingja í Rússlandi", sagði eg, „þeir
hafa eflaust verið skotnir fyrir löngu".
„Ekki allir“, hrópaði Serov og
hnykkti við, enda þótt enginn ákæru-
hreimur væri í rödd minni. „Nokkrir
hljóta að vera eftir“.
„Þótt svo væri, þá langar mig ekk-
ert til þess að hitta þá“, sagði eg. „Nú
eru fjörutíu ár síðan eg fór héðan,
og við þekkjumst ekki neitt. Eg er
ekki Rússi lengur, og eg er viss um
að þeir yrði skelfdir ef þeir hittu
mig“.
„Hvers vegna ætti þeir að verða
skelfdir af því?“ spurði Serov. „Eng-
inn getur óttast jafn yndislega konu
og þér eruð“.
„Er Rússum ekki bannað að hafa
kynni af útlendingum?“
„Það bann gildir ekki lengur", sagði
Serov.
Nú var borin um styrja með rjóma
og truflaðist þá samtalið. Svo skáluð-
um við og eg sagði:
„Auk þess hefi eg ekki hugmynd
um hvar ættingjar mínir kunna að
vera“.
„Það er auðvelt að bæta úr því“,
sagði Serov. „Segið mér aðeins nöfn
þeirra og eg skal vera búinn að hafa
upp á þeim eftir fimm mínútur". Og
hann smellti fingrum til áréttingar.
„Ekki efast eg um það“, sagði eg.
„En eg er hrædd um, að ef þeir vita
að þér séuð að leita þeirra — þó 1
góðum tilgangi sé gert — þá muni þeir
fá slag, eða fremja sjálfsmorð af
hræðslu".
„Er eg þá svona óttalegur? Svarið
mér í hreinskilni", sagði hann.
„Nei, alls ekki“, sagði eg, „en starf
yðar er viðsjált".
Nú var Serov kallaður í síma. Arun-
tunyan virtist skemmt.
„Eruð þér ekki af Schakovskoy
ættinni?" spurði hann.
„Jú“.
„Þá hljótið þér að vera prinsessa.
En það var rétt af yður að koma til
Moskvu“.
í sama bili kom Serov aftur.
„Veiztu að það er prinsessa sem sit-
ur hjá þér“, sagði Aruntuyan.
„Prinsessa!" hrópaði Serov og varð
svo þungt hugsandi. Líklega var þetta
í fyrsta skipti að hann komst í kynni
við prinsessu og hann hefir víst átt
bágt með að skilja að prinsessa gæti
verið jafn blátt áfram og eg var.
„Eg var að segja prinsessunni að það
hefði verið rétt af henni að koma til
Moskvu", sagði Arutunyan.
„Auðvitað var það alveg rétt“, sagði
Serov. „Nú getið þér gengið úr skugga
um, að við erum ekki hættulegir. Ekki
verður skert eitt hár á höfði yðar. Þér
hafið ekkert að óttast“.
— o —
Eg skrökvaði því ekki að Serov, að
eg kærði mig ekki um að hitta ætt-
ingja mína. Eg var hrædd um að það
mundi bitna á þeim. En þó fór svo,
að freistingin varð öllu yfirsterkari.
I Moskvu fá símnotendur ekki síma-
skrá, menn verða að fara í póststofu
til þess að fletta upp í henni. Og eg fór
að leita hvort eg rækist þar á nokkur