Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1959, Blaðsíða 2

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
80«
Bætiefni og dagleg notkun þeirra
Sagt er, að síðan verð á meðulum lækkaði, hafi fólk keypt meira en
áður af fjörefnum (vitamínum). Það er svo um fjörefni sem annað,
að hófleg neyzla þeirra er bezt. Ofneyzla getur verið viðsjál og
menn eru að minnsta kosti engu bættari með því að eyða pening-
um í hana. —
hefði komizt í franskt fiskiskip.
Gerðu menn ráð fyrir því, að vel
gæti verið að Halldór væri á ein-
hverju af þessum frönsku skipum.
En ekki mun hafa verið hægt um
vik að rannsaka það, enda ekki
gert.
Þessa sögu sagði mér faðir minn,
en hann átti þá heima í Firði.
Svo var það mörgum árum
6einna, eða nálægt aldamótum, að
fimm franskir menn komu heim á
bæinn Selstaði, sem stendur út með
Seyðisfirði að norðanverðu. Þar
bjó þá Björn Hermannsson með
konu sinni, Rannveigu Stefáns-
dóttur. Var það alvanalegt að
Frakkar kæmi þar á land til að
kaupa kindur. Borguðu þeir jafnan
með kexi, kartöflum, rauðvíni og
sýrópi, en af slíku voru þeir sæmi-
lega birgir.
Þessir frönsku gestir, er nú komu
að Selstöðum, voru komnir til þess
að fala kindur. Var þá farið að
athuga hvort ekki væri heima við
einhverjar kindur, sem hægt væri
að selja þeim. En meðan á því stóð
voru Frakkar á stjákli heima við
bæinn.
Einn þeirra var aldraður og vildi
hann helzt vera inni í bænum og
gera sér far um að eftir sér væri
tekið. Gerðist hann sérstaklega
nærgöngull við Ingibjörgu, elztu
dóttur Björns, en henni þótti nóg
um og stjakaði honum frá sér.
Espaðist hann við það þar til henni
rennur í skap og skellir flötum lóf-
anum af afli á kinn honum. Segir
hann þá á sæmilegri íslenzku:
„Farðu bölvuð, tæfan þín!“
Að svo mæltu hvarf hann út úr
bænum.
Þegar Selstaðafólk fór að lýsa
manni þessum, töldu aldraðir
menn ekki óhugsandi, að þar hefði
verið einn af horfna bátnum, Jó-
hann að nafni.
Þessa sögu sagði mér Sigurbjörg
Björnsdóttir frá Rangá í Tungu.
NÝLE G A birti „The Council of
Foods and Nutrition of the Ameri-
can Medical Association“ leiðbein-
ingar um bætiefnaþörf manna. Eru
þær byggðar á eigin rannsóknum
og rannsóknum næringarefnafræð-
inga um allan heim. Verður hér birt
ágrip þeirra leiðbeininga.
Það er ekki rétt sem sumir halda,
að allir verði að fá bætiefni dag-
lega til þess að fá haldið heilsu
sinni. Menn eiga að geta fengið nóg
bætiefni úr góðum mat, svo sem
kjöti, mjólk og mjólkurafurðum,
eggjum, kornmeti, ávöxtum og
grænmeti. Þetta á við bæði um
börn og fullorðna.
Þó eru hér undantekningar. Það
kemur oft fyrir að læknar verða að
ráðleggja að gefa börnum bætiefni,
vitamín eða málmsölt, eða jafnvel
hvort tveggja. Einnig vanfærum
konum, konum með böm á brjósti,
mönnum, sem nýstaðnir eru upp úr
veikindum, og öðrum sem verða að
hafa sérstakt mataræði. Það getur
líka reynzt nauðsynlegt að gefa
þeim bætiefni, sem hafa lélegt fæði,
og eins hinum, sem þjást af lystar-
leysi og fá því ekki næga næringu.
En þetta eiga menn ekki að
ákveða sjálfir, heldur leita ráða
læknis síns. Það getur verið að
hann ráðleggi bætiefni, en það get-
ur líka verið að hann ráðleggi
breytt mataræði, eða þá að hann
Hún var vinnukona á Selstöðum
þegar þetta gerðist, greind kona
og athugul.
kemst að þeirri niðurstöðu að
menn fái næga næringu úr fæðu
sinni og þurfi ekki á neinni viðbót
að halda.
Læknirinn er líka bezt fær um
það að ákveða hverskonar bæt.:-
efni mann kann að skorta. Og það
er hyggilegast að fara í einu og öllu
eftir þeim ráðum hans.
Næringarefnasérfræðingar um
heim allan hafa rannsakað hvaða
efni manninum sé nauðsynleg til
þess að halda heilsunni. Og nú eru
kunn 30 slík efni, bæði vitamín og
málmsölt. En það er langt frá því
að menn verði að fá öll þessi efni
í lyfjabúðum.
Joð er t. d. nauðsynlegt líkaman-
um, en nægilegt joð fá menn úr
fiskæti og einnig úr grænmeti og
garðávöxtum, sem ræktað er nærri
sjó, og svo er einnig hægt að fá joð-
blandað borðsalt.
K-vitamín er líkamanum nauð-
synlegt, en það framleiðist í melf-
ingarfærunum. Það er hrein und-
antekning — t. d. við uppskurð —
að menn þurfi á auka K-vitamíni
að halda.
Líkaminn þarf einnig á að halda
örlitlu af málmsöltum, svo sem
manganese, cobalt, sinki og molyb-
denum, en þessi efni fá menn úr
alls konar fæðu, og það er hrein
undantekning ef menn þurfa á
meira að halda.
Það er nú svo um flest vitamín,
að þau eru óskaðleg þótt þau sé
tekin í óhófi, því að þau leysast upp
og líkaminn losar sig við það, sem
hann þarf ekki á að halda. Þó eru