Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1959, Blaðsíða 6

SIO
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Ókunnar þjóðir
Maori á Nýa Sjálandi
TALIÐ er að Maori-þjóðflokkur-
inn hafi komið til Nýa Sjálands
á 14. öld. Þá var engin byggð þar,
óg þeir lögðu landið undir sig. Enn
eiga þeir sína landnámssögu, að
vísu ekki ritaða, því að þeir kunnu
ekki að rita, heldur hefir hún
geymzt á vörum þjóðarinnar. Seg-
ir þar frá því að landnámsmenn-
irnir hafi komið þangað á stórum
tvíbátum frá Hawaiki. (Menn vita
ekki hvaða staður það hefir verið.
Gizka sumir á að það hafi verið
seinasti viðkomustaður þeirra á
Cooks-eyum, en aðrir halda að það
hafi verið einhver staður á Félags-
eyum. Hitt gæti og verið að í nafn-
inu feldist orðið Java og væri þeir
þaðan komnir, eins og sagt er að
menn frá Java hafi fyrst numið
Hawai-eyar og skírt þær eftir
heimabyggð sinni). Sagan segir
ennfremur, að það hafi verið stór
floti tvíbáta, sem þangað kom í
öndverðu og eru ýmsar glöggar
frásögur um það. Og höfðingjar
Maori geta enn rakið ættir sínar
til landnemanna.
Þeir skiftu landinu milli ætta og
var stórt landnám hverrar ættar.
Nokkrum örðugleikum hefir það
verið bundið að framfleyta lífinu
fyrst í stað, því að landið var miklu
hrjóstugra en ættland þeirra. Þó
samlöguðust þeir staðháttum og
landkostum furðu fljótt. Til matar
höfðu þeir fisk, fugla, rætur, ber
og sætar kartöflur, sem þar spruttu
bóndi á Miðfelli, föðurbróðir minn.
Hann bjó góðu búi á Miðfelli fjölda
mörg ár og þótti jafnan mesti heið-
ursmaður.
villtar. En með sér höfðu þeir flutt
„taro“ og gróðursettu það. Þarna
var Moa-fuglinn, gríðarstór ófleyg-
ur fugl og veiddu þeir hann óspart.
En landdýr voru þar engin. Úr
kjötskorti bættu þeir með því að
eta mannakjöt. Sumir gizka á að
það hafi verið af þörf, vegna þess
hve fæða þeirra var annars snauð
af eggjahvítuefnum. Hitt mun þó
sönnu nær, að tilgangurinn hafi
verið sá að auka sér hreysti. Þeir
trúðu því, að með því að eta óvini
sína, fengi þeir í sig þrek þeirra,
fræknleik og mannvit.
Ekki þekktu Maori notkun
málma, en gerðu verkfæri sín og
vopn úr steinum, beinum og tré.
Og þeir voru mestir snillingar
allra í Eyahafi við slíkar smíðar.
En þeir voru einnig hagir á margt
annað. Vefnaður þeirra og útskurð-
ur í tré og „grænstein“ (jade) þyk-
ir listaverk.
Þjóðskipulag þeirra var nokkuð
margbrotið. Þar var höfðingja-
stjórn, og venjulega gekk höfð-
ingjavaldið að erfðum, en þó var
það ekki alltaf. Höfðingjarnir voru
einvaldir. Landinu hafði verið
skift milli ætta, og réði hver ætt
sínu landi, en allir höfðu jafnan
rétt til þess. Nokkrar erjur voru
milli ætta og mannvíg. En samt
sem áður fjölgaði fólkinu mjög.
Landkönnuðurinn Cook kom
þangað árið 1769. Honum taldist
þá svo til, að landsmenn mundu
vera um 100.000. En þar sem hann
sigldi aðeins með ströndum fram,
og kynntist ekkert þeim, sem
bjuggu inni í landinu, er líklegt
talið að landsmenn muni hafa ver-
ið helmingi fleiri en þetta.
Maori-stúlkur hjá fornu útskornu hliði.
inn muni líða undir lok.
Nokkru seinna fóru hvítir menn
að venja þangað komur sínar. Það
voru aðallega hvalveiðimenn frá
Bandaríkjunum, Bretlandi og
Frakklandi. Jafnhliða fóru og
kaupför að sigla þangað. Og trú-
boðar komu rétt á eftir. Fyrstu
guðsþjónustuna í Nýa Sjálandi
flutti séra Samuel Marsden á jóla-
daginn 1814.
Siglingar þangað jukust svo
smátt og smátt, einkum frá ný-
lendunum í Ástralíu. Aðalhöfnin
var í svonefndum Eyafirði (Bay of
Islands). Kaupmenn keyptu hamp,
timbur og matvæli af Maorimönn-
um og borguðu þeim með þeirri
vörunni er þeir girntust mest, en
það voru byssur. Þetta varð Maori
síður en svo að happi. Þegar þeir
höfðu fengið þessi vopn, þróaðist
þeim metnaður og yfirgangur.
Gamlar væringar blossuðu upp,
ættirnar herjuðu hver á aðra, og
nú varð mannfallið margfalt á við
það er verið hafði í fyrri skærum
þeirra. Og brátt stóð landið allt í
ófriðarbáli og alls staðar var farið