Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1959, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
517
Ceislavirkt regn
Mest kveður að því á norðurhveli jarðar
Sumarið sem leið var ákaflega votviðrasamt hér á landi og stór-
rigningar tíðar. Samkvæmt því sem segir í eftirfarandi grein, má
því búast við að hingað hafi borizt mikið af geislavirku dufti frá
k j arnasprengj um.
honum. Byrjað var á því að kynda
hann, og tók það fjórar klukku-
stundir. Allir lögðu til eldsneyti
að jöfnu. En á heimilunum sátu
konurnar við að hnoða deig í stór-
um trogum. Þær gerðu úr því
hleifa á stærð við disk, og um 3
þumlunga þykka. Síðan var þess-
um hleifum raðað á fjalir.
Svo komu boð heim á fyrsta
heimilið, að nú væri ofninn orðinn
nógu heitur. Þá tóku synir bónda
fjalirnar með hleifunum á öxl sér,
og báru til ofnsins. Húsbóndinn tók
við þessu og skaut hleifunum inn
í glóandi ofninn. Þegar 60 hleifar
voru komnir þar inn, var járnhurð
ofnsins lokað. Klukkustund síðar
opnaði bóndi ofninn, tók út einn
hleif og bragðaði á honum.
„Nú, ekki er það eins gott og í
fyrra“, tautaði hann og rétti annan
bita að konu sinni. Hún tuggði og
kjamsaði:
„Þetta er ágætt“ sagði hún, „það
er ekki að marka þig, þér þykir
aldrei gott heitt brauð“.
Aðrir biðu þarna eftir því að
röðin kæmi að sér, og þeir fengu
allir að bragða á brauðinu. Syn-
irnir báru nú hin bökuðu brauð
heim og þar var þeim raðað á
hyllur og kistur. Þannig gekk
þetta koll af kolli, þar til allir
höfðu bakað sitt brauð. Einn ofn-
fyllir er talinn hæfilegur handa
einum manni yfir árið. Engin
hætta er á að brauðin skemmist
þótt þau sé geymd svo lengi. Loftið
er svo þurt, að hér getur engin
mygla myndast.
o---O------o
Löng dvöl mín í Saint Véran
sannfærði mig um, að enda þótt
fólk þar haldi fast við fornar venj-
ur, þá er nú að verða breyting þar
á. Ungir menn fara í herinn og
koma þaðan með nýar hugmyndir.
Ferðafólki fjölgar með hverju ári
og það ber með sér nýa siðu.
í HVERT skifti sem rignir, berst
til jarðar geislavirkt duft frá kjam-
orkusprengingum. Það er mismun-
andi mikið, en óhætt er að fullyrða
að með hverri skúr berast kjarn-
orkugeislanir til jarðar. Þar ber
mest á joð-131, cesium-137 og
strontium-90.
Þar sem kjarnasprengingar eru
gerðar, falla öll stærstu rykkornin
úr mekkinum til jarðar þar í
grennd. En fíni ryksallinn þyrlast
upp í háloftin og getur verið þar
á sveimi um nokkur ár, og minnk-
ar geislamagn hans nokkuð á þeim
tíma. Síðan fellur það til jarðar
með regni og berst ofan í fólk með
matvælum. Geislavirku kornin
setjast á grænmeti og korn, sem
menn leggja sér síðan til munns,
og þau fara í vatnið sem þeir
drekka. Þau setjast einnig á grasið,
sem skepnur bíta og berast síðan
til mannanna með kjöti og þó sér-
staklega með mjólk.
O—O—O
Vísindamenn eru enn á báðum
áttum með það, hvað menn geti
þolað mikið af kjarnageislunum
án þess að heilsu þeirra sé hætta
búin. Eða valda þessar geislanir
En við, sem lifum í flughraða
nýa tímans, ættum við og við að
gefa því gætur, hvort ekki mundi
gott að eignast nokkuð af hinni
kyrlátu gleði, sem einkennir líf
þeirra í Saint Véran.
vanheilsu hversu veikar sem þær
eru?
Til þess að reyna að ganga úr
skugga um þetta, hafa vísinda-
menn í Bandaríkjunum rannsakað
geislamagn í mjólk. Þessar rann-
sóknir sýna bezt hve mikið berst
þar til jarðar af geislavirkum efn-
um daglega. Rannsóknirnar hafa
snúizt um strontium-90. Hefir orð-
ið mikill munur á magni þess í
mjólk síðan 1954 að geislavirkt ryk
fór fyrir alvöru að berast til jarð-
ar. Kjarnorkunefndin bandaríska
hefir gefið út skýrslu um þessar
athuganir. Segir þar, að árið 1954
hafi verið 2,5 einingar af stronti-
um-90 í mjólk þeiíri, sem seld var
í New York á móti hverju grammi
af kalkefnum. (Eining af strontium
-90 er kölluð „micromicrocurie“, og
táknar curie sama geislamagn og
stafar af einu grammi af radíum).
En í janúar 1959 var strontium-
magnið komið upp í 11 einingar á
móti hverju grammi af kalkefnum.
Nefnd sú, sem hefir með hönd-
um rannsókn á því hve mikið
menn geti þolað af geislunum sér
að skaðlausu, hefir komizt að þeirri
niðurstöðu að það sé 100 einingar
af strontium. En alþjóðanefnd, sem
fæst við sama verkefni (ICRP)
hefir lækkað þessa tölu niður í 67
einingar.
Hér með er þó ekki sagt, að þótt
geislamagnið fari fram úr þessu,
þá muni það valda dauða eða lík-
amsskemmdum. Á hinn bóginn er
heldur ekki hægt að fullyrða, að