Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1959, Qupperneq 14
646
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
finnst vatn með spákvisti, þá getur eng-
inn mannlegur máttur haft þá ofan af
því að spákvisturinn sé alveg öruggur.
En jarðfræðingar eru nú ekki á þessu,
þeir telja þetta allt saman hjátrú og
kukl. Þeim finnst þó eðlilegt að trúin
á spákvistina skuli haldast meðal al-
þýðu. Menn sé gleymnir og því sé ekki
haldið á loft ef spákvistur bregst. Ea
ef vatn finnst þar sem sjákvisturinn
bendir á, liggi það ekki í láginni og
sjónarvottar að því sé sanntrúaðir ó
mátt spákvistsins. En í rauninni sá
þetta loddaraskapur og vísindunum til
óþurftar.
Hinir, sem trúa á spákvistana, hafa
ekki látið sitt eftir liggja. Árið 1953
kom út bók, sem heitir „Sjöunda skiln-
ingarvitið" (The Seventh 'Sense), og er
eftir mann sem heitir Kenneth Rob-
erts. Hann segir þar ýmsar sögur af
vini sínum, spákvistmanninum Henry
Gross.
Skóla í Hollis i New Hampshire vant
aði vatn og Gross var beðinn að athuga
hvort nokkrar líkur væri til þess að
vatn væri þar í jörð. Gross athugaði
landið og sagði að þar væri sex vatns-
æðar í jörð, og ekki nema 10—17 fet
niður á þær. Nú var farið að grafa og
var komið niður á vatn i rúmlega 10
feta dýpi. Svo var grafið víðar og
fannst þá vatn alls staðar þar sem
Gross hafði vísað á það, en var þó alls
2 gallónum minna á mínútu, heldur
en hann hafði gizkað á. Skólastjórnin
gaf honum skriflegt vottorð um þetta.
Árið 1951 voru miklir þurkar í Texas.
Þá leituðu bændur til Gross. Hann sagði
þeim að þar væri víðast salt vatn í jörð,
en inn á milli væri neðanjarðarlindir
með tæru vatni. Þegar farið var að
grafa brunna þar, kom salt vatn úr
sumum, en úr öðrum kom „það bezta
vatn, sem fundist hefir þar í landi“.
Og svo klykkir Roberts út með þessu:
„Það er aðeins hér í Bandaríkjunum
að viðkvæmir smávisindamenn og dindi
ar þeirra halda því blákalt fram að
vatnsleit með spákvisti sé ekkert annað
en hjátrú og hindurvitni".
Alveg nýlega er svo komin út önn-
ur bók, „Vatnsleit með spákvisti í
Bandaríkjunum" CWater Witching
U. S. A.). Höfundar hennar eru mann-
fræðingurinn Evon Z. Vogt og sálfræð-
ingurinn Ray Hyman. Þeir hafa rann-
sakað þessa vatnsleit og fengið um-
sagnir 500 búfræðiráðunauta. Þeir
halda því fram, að notkun spákvists
muni eiga eitthvað skylt við borðdans
og ósjálfráða skrift. Hér er um að ræða,
segja þeir, áhrifanæmi, vakandi eftir-
vænting og ósjalfráðar vöðvahreyfing-
ar. Maður haldi fast um teinungana og
sveigi þá jafnvel hvom að öðrum. Þarf
þá ekki annað en hann lini takið ósjálf-
rátt aðeins andartak, þá hlýtur kvist-
urinn að hreyfast í höndum hans. Þeir
segja að þetta sé svipað kukli frum-
stæðra þjóða, en neita því þó ekki að
fyrirbrigðin eigi sér stað. Og reynslan
sýni, að ýipsir bóndabæir sé reistir á
hinum ólíklegustu stöðum i landeign-
inni, vegna þess að þar hafi spákvist-
menn bent á vatnsból.
★
í sambandi við þetta má ef til viil
minnast á þann sið, sem iðkaður var í
sveitum á íslandi áður en klukkur
komu, en það var að láta völu slá í
bolla og segja til um hve framorðið
væri.
Þetta var gert þannig: Bundið er
mjóum spotta um sauðarvölu; síðan var
tekinn bolli og mælt á bandinu frá
völunni þvert yfir hann barma á milli
þrisvar sinnum. Þar tók maður svo um
bandið með vísifingurs og þumalfing-
ursgómi, hafði bollann á gólfinu og sett
ist við hann. Alnboga var svo stutt á
hné og höndin látin síga þar til valan
var yfir miðjum bollanum og í hæð
við barma hans. Nú var um að gera að
halda höndinni þannig alveg hreyfing-
arlausri. Eftir litla stund fer valan að
hreyfast, fram og aftur, aftur og fram.
Hún herðir smám saman á sér þangað
til hún kemur við bollabarminn og slær
jafn mörg högg í hann eins og klukkan
á að vera, þrjú högg ef hún er þrjú,
fjögur högg ef hún er fjögur o. s. frv.
Síðan hættir valan að slá og hægir nú
smám saman á sér, þangað til hún er
alveg kyr. En svo fer hún að hreyfast
aftur, og þá þveröfugt við það sem áð-
ur var. Hún herðir smám saman á sér
unz hún hefir slegið jafn mörg högg i
bollabarminn og áður. Þá hægir hún á
sér á ný, og þannig koll af kolli.
Margir trúðu því, að þetta væri alveg
öruggt ráð til þess að vita hvað klukk-
an væri, ef maður gætti þess vandlega
að hreyfa ekki höndina, sem helt um
spottann. Og nú getur hver sem vill
reynt þetta sjalfur og gengið úr skugga
um, að þessi einfalda aðferð bregzt
varla, ef rétt er að farið. Undarlegt —
er ekki svo?
Séra Jónmundur
Hvilikur sjónarsviptir:
Séra Jónmund á Stað
hittum vér aldrei aftur,
er vér ríðum í hlað.
Kirkjan er köld á hólnum,
klukkurnar þegja við,
klerkur liggur lágt í mold,
luktur í grafar frið.
Hann stigur ei framar í stólinn
og stríðir á vantrú og synd,
né krýpur á bæn í kómum
við krossfesta lausnarans mynd.
Hér bjó hann með krafta í kögglum
og keppti við storm og sjó,
og lét ei bölið sig bæla,
en beit á jaxlinn og hló.
Lokið er ævinnar amstri,
önnin hans hlutskipti var.
Hann gróf ei sitt pund í grýtta jörð,
góðan ávöxt það bar.
Svo hvíldu þá hér í friði,
hjarta þitt kaus sér leg,
þú hefur gengið með glöðum
og grátnum hinn langa veg.
G. J.