Lesbók Morgunblaðsins - 30.04.1961, Blaðsíða 4

232
LESBÓK M0RGUNBLAÐSIN3
Leitað lyfjagrasa
víðs vegar
ÞAÐ lætur dálítið undarlega í eyr-
um á þessari öld fúkkalyfja og
annara undralyfja, að hafin skuli
leit víðs vegar um jörðina að þeim
jurtum, sem frumstæðar þjóðir og
almenningur í öðrum löndum hef-
ir notað til lækninga, jafnvel frá
ómunatíð. En satt er það samt.
Grasafræðingar og efnafræðing-
ar hafa að undanförnu verið að
safna öllum heimildum sem völ
er á um lækningajurtir og lækn-
ingaaðferðir þeirra, sem ekkert
• hafa lært, nema af reynslunni. Og
svo hafa verið gerðir út leiðangr-
ar til þess að safna þessum jurt-
um — rótum, blöðum, berki og
blómum, meðal hálfviltra þjóða,
sem heima eiga í frumskógum.
Þessir leiðangursmenn reyna á all-
an hátt að komast eftir því hvern-
ig hinir frumstæðu læknar og
lækningakonur nota þessar jurtir,
og við hvaða sjúkdómum þær eru
notaðar. Og svo eru sendir stórir
baggar af þessu til nýtízku rann-
sóknastöðva, ásamt skýrslu um
fundarstað og upplýsingum um
hvaða lækningamáttur fylgi hverri
jurt samkvæmt upplýsingum
hinna frumstæðu manna. í rann-
sóknastöðvunum eru jurtirnar svo
rannsakaðar nákvæmlega, og jafn-
vel mörgum sinnum hver þeirra.
Það eru aðallega lyfjaframleið-
endur í Bandaríkjunum og Evrópu
sem standa að þessu, en þó hafa
ýmsar fleiri stofnanir hlaupið þar
undir bagga.
Um 1930 hófst ný öld í læknis-
fræði. Eftir það kom hvert undra-
meðalið á fætur öðru, og þá tókst
r • •• • •
a jorðinni
mönnum að framleiða ýmis sjald-
gæf efni í tilraunastöðvum. En
hvernig stóð þá á þessum áhuga
fyrir lækningaaðferðum frum-
stæðra manna? Efnafræðingarnir
þóttust þó nokkurn veginn vissir
um að þeir hefðu þá þegar upp-
götvað allt um lækningamátt
jurta.
Það var 1952 að efnafræðingun-
um varð ljóst, að þeir áttu eftir
að læra meira. Þá er fyrst gefinn
gaumur lækningajurt, sem Ind-
verjar höfðu notað um margar
aldir. Það var hin svokallaða
„Rauwolfia Serpentina“, sem vex
í undirhlíðum Himalajafjalla.
Þessa rót tuggðu Indverjar til þess
að hressa sig. Þetta vissu vestræn-
ir efnafræðingar, en þeir heldu að
það væri ekki annað en hjátrú og
kerlingabækur. Læknar vildu þó
gjarna að gengið væri úr skugga
um hvort nokkuð væri hæft í sögn
um um eiginleika rótarinnar. Og
þá var það að svissneska firmað
„Ciba“ hófst handa um að rann-
saka rótina. Tókst þá að einangra
efni úr henni sem nefnist „serpa-
sil“. Og þetta efni hefir valdið
byltingu í læknavísindum. Úr því
hafa verið framleidd hin svo-
nefndu hressingarlyf, sem reynzt
hafa framúrskarandi til þess að
lækna háan blóðþrýsting og geð-
veilur.
Þá var það að efnafræðingarnir
kipptust við. Og nú var hafin hin
mikla leit að áður ókunnum lyfja-
jurtum. Til þeirrar leitar er nú
varið um 25 milljónum dollara á
ári.
HVAÐ hefir þá hafst upp úr þess-
ari leit?
Suður í Mexíkó vex jarðar-
ávöxtur, sem kallast „yam“ og
er mjög svipaður kartöflum. Úr
þessari jurt hafa efnafræðingar
nú einangrað efni, em hægt er að
gera úr „cortisone" og kynhor-
móna í stórum stíl. Það mun
þykja undarlegt að hægt skuli
vera að vinna hormóna úr jarðar-
ávexti. En efnafræðingar höfðu
þó komist að því fyrir löngu, að
frumeindir þessara hormóna er að
finna á ýmsum stöðum í jurta-
ríkinu. Þeim hafði t.d. tekist að
framleiða hormóna úr vissu af-
brigði af sojabaunum. En það er
miklu meiri vandkvæðum bund-
ið heldur en að framleiða þá úr
„yam“-ávextinum frá Mexikó.
Og nú vona vísindamenn að
takast muni að finna í jurtarík-
inu ýmis fleiri efni, sem hafi
lækningamátt á ýmsum sviðum,
ekki síður en „serpasil“. Enn sem
komið er hafa þeir þó ekki gert
neina jafn mikla uppgötvun, og
tilraununum er haldið áfram af
miklum áhuga og kappi.
Sú trú, sem frumstæðir menn
hafa haft á lækningamátt ýmissa
jurta hefir þó stundum reynzt
ímyndan ein, eða svo virðist í
fljótu bragði. Fyrir nokkru bár-
ust „Ciba“ nokkrir pokar af
rótum, sem safnað hafði verið
í frumskógum Afríku. Það fylgdi
með, að Svertingjar tyggðu
þessar rætur til þess að auka
sér þol. Þegar hraðboðar væru
sendir gegnum frumskóginn,
treystu þeir aðallega á þess-
ar rætur, að þær veittu sér út-
hald. En nú hafa rannsóknir leitt
í ljós, að í þessum rótum er ekk-
ert efni, sem getur aukið þol
manna, svo menn halda að þessi
trú Svertingja sé reist á ímynd
einni saman.