Lesbók Morgunblaðsins - 18.06.1961, Blaðsíða 2

342
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
og viðleitni hans til þess að
sporna við ófarnaðinum ekki lát-
ið á sér bæra fyrr en í óefni var
komið.
Að því er heimildir ná til mun
það ekki hafa verið fyrr en í lok
17. aldar, að hreyft er við þess-
um málum og enn líða tvær ald-
ir, þrátt fyrir viðleitni ýmissa
framsýnna manna, að gerðar séu
ráðstafanir um skipan skógrækt-
armála, sem kæmu að nokkru
gagni.
Verulegur skriður kemst ekki á
þessi mál, fyrr en um og eftir
aldamótin síðustu. Um sama leyti
ræðst danskur skipstjóri, C. Ryd-
er. og landi hans prófessor C. V.
Prytz, sem var kennari í skóg-
rækt við danska landbúnaðarhá-
skólann, í að gera tilraunir með
erlendan trjágróður á nokkrum
stöðum hérlendis með tilstyrk
stjórnarvaldanna. Þeir félagar
ferðuðust um landið og gerðu
ýmsar merkilegar tillögur um
aðgerðir í skógræktarmálum, sem
vinna bæri að. í greinargerð
þeirra félaga til hins „íslenzka
ráðuneytis“ 1903, er komizt svo
að orði: „Eins og vér gerðum
1901 verðum vér aftur nú að taka
það fram, hve æskilegt það er,
að útbreiða þekking á skógrækt-
armálinu og gagnsemi þess fyrir
almenning með einum eða fleir-
um alþýðuritlingum, til þess að
mönnum lærist að þykja mikið
koma til þessa máls og að skilja,
hve nytsamt það er.“ Og í sömu
greinargerð stendur: „Þar að
auki verður að starfa að því, að
einstök sveitafélög (skógræktarfé-
lög) til skógagræðslu, sem áður
var getið, verði sett á stofn, og
væri æskilegt, að landssjóður lof-
aði styrk til uppörvunar slíkum
félögum.“
Hér er sem sagt bent á leiðir,
er skyldu farnar til þess að gera
skógrækt að máli, sem varðaði
alþjóð, og má segja, að hér með
hafi verið mörkuð stefna fyrir
félagssamtök þau, sem þessi grein
fjallar um.
Tilviljun ein réð ekki því, að
þeir félagar bentu á þessar leið-
ir til eflingar skógræktar í land-
inu. Reynsla Dana á uppgræðslu
og betri nýtingu á józku heið-
unum sýndi greinilega, hve mik-
ils mætti vænta af almenningi, ef
starfið byggðist á félagslegum
grundvelli og er þar átt við
störf Heiðafélagsins danska. Þá
munu þeir einnig hafa séð, að
nauðsynlegt væri, að almenning-
ur tæki virkan þátt í skógrækt-
arstarfinu, ef skógrækt ætti að
fá nokkurn verulegan stuðning
hjá hinu opinbera.
Fyrstu lögin um skipan skóg-
ræktarmála á íslandi voru stað-
fest 1907. Með tilkomu þeirra var
lagður grundvöllur að því starfi,
sem unnið hefur verið að í skóg-
rækt allt fram til þessa, þ.e.a.s.
að friða og bæta þá skóga, sem
enn eru í landinu og rækta ný-
an skóg.
Aðalstarfið fram til 1930 var
að friða álitlegustu skóglendin og
sá aðili, sem beitti sér fyrir þessu,
var Skógrækt ríkisins, en ekki
skógræktarfélög. Hér hafði ríkis-
valdið eitt bolmagn til nokkurra
verulegra átaka. Þetta ásamt því,
að lengi framan af gáfu hinar
fyrstu tilraunir með erlendar
trjátegundir ekki miklar vonir
um ræktun þeirra, varð til þess,
að áhugi almennings á skógrækt
vaknaði ekki eins fljótt og skyldi.
Er farið var að flytja harðgerð-
ar trjátegundir til landsins um og
upp úr 1925 og þegar hinar fyrstu
tilraunir fóru að bera árangur,
sköpuðust fyrst skilyrði fyrir al-
menna félagsstarfsemi innanskóg-
ræktarinnar.
Árið 1930 má því telja tíma-
mót í sögu skógræktar á íslandi
sakir þess, að þá var Skógræktar-
félag íslands stofnað. Var félagið
stofnað á Þingvelli á þúsund ára
afmæli Alþingis.
Eins og að líkum lætur var
verkefni félagsins tvíþætt. I
fyrsta lagi að beita sér fyrir því
að vekja áhuga landsmanna á
skógrækt og í öðru lagi að vinna
að því, að skógrækt væri hafin í
flestum byggðarlögum landsins.
Skal nú vikið að störfum fé-
lagsins, en hér verður þó aðeins
drepið á helztu viðfangsefni og
framkvæmdir þess.
— o —
Þegar félagið var stofnað, vakti
þegar fyrir stofnendum þess, að
það yrði sambandsfélag annara
skógræktarfélaga. Til þess að ná
því takmarki varð félagið að
eignast eigið málgagn, þar sem
það kynnti stefnu sína og starf-
semi.
Félagið ræðst því árið 1932 í
útgáfu á ársriti, sem síðan hefur
komið út 26 sinnum og er nú gef-
ið út í 6500 eintökum. Vafalaust
mun útgáfa ritsins hafa átt drjúg-
an þátt í því að beina athygli
almennings að félagsstarfsem-
inni. En nokkur ár liðu, án þess
að verulegrar almennrar þátttöku
væri að vænta, og munu eftir-
taldar ástæður liggja til þess.
Þegar félagið hóf göngu sína,
átti það í fyrstu afar erfitt upp-
dráttar. Kreppan var þá í al-
gleymingi og var fjárhagsleg geta
hins unga félags því mjög tak-
mörkuð. Fjárskorturinn varð því
til þess, að aðkallandi verkefnum
var ekki hrundið í framkvæmd,