Lesbók Morgunblaðsins - 18.06.1961, Blaðsíða 4
344
MORGUNBLAÐSINS
Iega þriðjung af því landi, sem
skógræktarfélögin hafa til um-
ráða. Hér er ekki reiknað með
gróðursetningarafföllum eða því
landi innan skógræktargirðinga,
sem ekki telst hæft til að gróður-
setja í.
Framan af var nær einungis
gróðursett ísl. birki í lönd félag-
anna. En eftir árið 1945, þegar
föst skipan komst aftur á inn-
flutning trjáfræs, óx gróðursetn-
ing á barrviðum allverulega. Nú
munu þrír fjórðu hlutar þeirra
trjáplantna, sem vaxa upp í girð-
ingum félaganna vera barrviðir
og fer hlutur þeirra vaxandi með
ári hverju. í þessu sambandi má
geta þess til gamans, að hjá skóg-
ræktinni eru nú til reynslu um
20 tegundir trjáa, sem sóttar hafa
verið til tæplega tvö hundruð
staða erlendis.
Eins og sjá má af þessu stutta
yfirliti hafa gróðursetningarstörf
skógræktarfélaganna stóraukizt á
síðari árum. Aukningin hefur þó
verið mest síðustu fimm árin, en
þá voru gróðursettar að jafnaði
ár hvert um 570 þúsundir trjá-
plantna. Er vert að geta þess, að
á þessu tímabili önnuðust félögin
gróðursetningu á rúmlega tveim-
ur þriðju hlutum þeirra trjá-
plantna, sem komu úr gróðrar-
stöðvum landsins, en tvær þeirra
eru reknar af skógræktarfélögum,
Skógræktarfélagi Eyfirðinga og
Skógræktarfélagi Reykjavíkur, hin
-ar af Skógrækt ríkisins.
— o —
Eftir því, sem gróðursetningar-
afköst félaganna urðu meiri, óx
þörf þeirra á nægilegu landrými
að sama skapi. Má skoða girðing-
arframkvæmdir félaganna, sem
annan stærsta lið í störfum þeirra
til þessa. En eins og öllum er
kunnugt um, sem eitthvað fást
við trjá- eða skógrækt, er til-
gangslaust að gróðursetja í ógirt
land sakir ágangs búfjár.
Félögin hafa því reist fjölda
girðinga víðs vegar um landið og
eru þær nú rúmlega þrjú hundr-
uð að tölu og land innan þeirra
tæpir 2700 hektarar.
Eins og sjá má af þessum töl-
um, falla að jafnaði níu hektarar
á hverja girðingu. En í fram-
kvæmd er þessu varið á annan
veg. Flestar eldri girðingarnar eru
um einn hektari að stærð og sum-
ar jafnvel minni, auk þess, sem
lönd innan margra þeirra geta
ekki talizt heppileg til ræktun-
ar. Þetta tvennt hefur sína galla,
sem nánar verður vikið að hér
á eftir.
— o —
Af öðrum störfum, sem vaxið
hafa með ári hverju, er áburðar-
gjöf með plöntum og hirðing
ungplantna, sem eykst að sama
skapi sem gróðursettum plöntum
fjölgar.
Ekki verður hjá því komizt,
þegar rætt er um framkvæmdir
skógræktarfélaganna, að geta
nokkurra atriða, sem ráðið hafa
miklu um störf þeirra.
Lengi vel áttu félögin ekki
margra kosta völ, að því er
snertir lönd til skógræktar. Bæði
mun þröngur fjárhagur og ein-
staklingshyggja hafa ráðið mestu
um, hvar félögin báru niður með
gróðursetningarstörf sín. Þeir,
sem létu lönd af hendi til þeirra,
munu of oft hafa skorið þau við
nögl, bæði hvað landstærð og
landgæði snertir.
Félögin hafa því í mörgum til-
fellum orðið að hefja gróðursetn-
ingu á rýru og skjóllitlu landi.
En bæði er það, að trjágróður vex
þar hægar en þar sem land er
fjórra og skýlla, og verða því
skakkaföll mörgum sinnum meiri
á slíkum stöðum. Þetta tvennt er
því mun bagalegra, þegar þess er
gætt, að iðulega áttu félögin ekki
kost á þeim trjátegundum, sem
heppilegar töldust í hin misjöfnu
lönd þeirra. Til þess var fram-
leiðsla gróðrarstöðvanna of fá-
brotin og oft svo lítil, að hún
nægði ekki eftirspurn.
Það gefur auga leið, að margar
girðingar og smáar hafa skapað
félögunum mikil útgjöld bæði í
stofnkostnaði og viðhaldi þeirra.
Á seinni árum hefur því verið
horfið að því að girða stærri og
betrí lönd en áður. En við það
sparast mikill kostnaður á hverja
flatareiningu lands auk þess, sem
betri vaxtarkjör skapast, sem
skógur er ræktaður á stærra
svæði. Þetta hefir ekki sízt þýð-
ingu, þegar um byrjunarstarf er
að ræða, þar sem megnið af þeim
trjáplöntum, sem gróðursettar eru,
eru af erlendum uppruna og því
ekki fyrirfram vitað, hve örugg-
um vexti sumar þeirra geta náð
hér.
Með tilliti til áð<urgreindra að-
stæðna má segja, að skógræktar-
félögin hafi með byrjimarstarfi
sínu unnið meir að trjárækt en
skógrækt, enda ekki skilyrði til
þess að vinna að því, er kallast
gæti því nafni í byrjun. Til þess
var fjárhagur félaganna of þröng-
ur, félögin of fáliðuð og reynsla
almennings og þekking á því, er
að skógrækt lýtur, of lítil. Það
dylst því ekki, að hluti af þeim
trjágróðri, sem vex upp í hinum
dreifðu og smáu girðingum, verð-
ur vart það, er kallast getur
nytjaskógur. Engu að síður hefur
hann hlutverki að gegna, því að
slík lönd verða áfangi í ræktun
nytjaskóga, og munu skapa næstu
kynslóð trjáa allt önnur og betri