Lesbók Morgunblaðsins - 18.06.1961, Blaðsíða 7

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
347
vissum stöðum á búknum. Dýrin
geta kveikt þau og slökkt eftir
eigin vild. Stundum eru ljós þessi
hættumerki, stundum til þess að
ginna bráð, og oft eru þetta köll-
unarmerki kynjanna er þau eru
að draga sig saman. Ein tegund
fiska hefir eins og sjálflýsandi
spena framan á trantinum og
seiðir með því að sér smáfiska og
gleypir þá. Má segja að það sé
fyrirhafnarlítil veiðiaðferð.
Maurildið í sjónum stafar frá
einfrumungum, sem verða sjálf-
lýsandi þegar eitthvað óvænt
kemur fyrir. Sumir verða þó ekki
sjálflýsandi nema um nætur. Víða
um heim eru stórkostlegar torfur
af þessum sjálflýsandi einfrum-
ungum. Sérstaklega er mikið af
þeim í lóni nokkru hjá suður-
strönd Puerto Rico. Þar er það
almenn skemmtun að fara á vél-
bátum um lónið þegar dimma
tekur. Þá er alveg eins og sterkt
flóðljós komi á bátinn neðan úr
djúpinu. Frá stafni bátsins freyða
logandi öldur og það er eins og
hann dragi eldslóða á eftir sér.
Þegar öldurnar berast upp í sefið
við bakkana verður þar drauga-
leg og furðuleg glæta. Niðri í lón-
inu má sjá allstóra fiska, sem eru
eins og logandi og þeir eru á
sprettinum að forða sér úr þessu
eldhafi. Ef hendi er drepið niður
í sjóinn, verður hún sem logandi
og það er eins og eldur drjúpi þá
af hverjum fingri. Ef sökkt er
upp í fötu og síðan skvett úr
henni, verður af því neistabál
líkt og af skrautljósum.
Stundum eru þessir einfrum-
ungar rauðir á lit, og mergðin er
svo mikil af þeim að þeir lita sjó-
inn. Þetta er sums staðar kallað
„rauða flóðið“, svo sem hjá Perú
og Florida, og er mönnum illa við
það, því að þessi rauða flóðbylgja
dxepur fiska miljónum saman.
Sjálflýsandi marglyttutegund.
Það er svif af þessu tagi, sem
Rauðahafið er við kennt.
Stundum kemur það fyrir að
það er eins og logandi knettir
falli af árum þegar róið er í
myrkri. Þarna er um að ræða
sjálflýsandi lindýr. Ýmsar teg-
undir snígla og skelfiska geta
brugðið upp ljósi ef.þær verða
hræddar. Kolkrabbar og marg-
fætlur, sem lifa á miklu dýpi,
geta og orðið sjálflýsandi, og eru
þá ferleg ásýndum. Sérstaklega er
það þó ein margfætla, enda heitir
hún á máli fræðimanna „Vam-
pyroteuthis infernalis“. Hjá sum-
um djúphafsfiskum valda bakterí-
ur því, að þeir verða sjálflýsandi,
hjá öðrum er það slím, sem smit-
ar út af þeim.
Ýmsir sjávarormar eru sjálf-
lýsandi, og er sjálfsagt átt við þá
í skýrslu Kolumbusar, þar sem
hann talar um „svífandi kyndla"
við strendur Vesturindía. Þessir
ormar ganga í torfum um fengi-
tímann, og fer það eftir því
hvernig stendur á tungli. Hinir
svonefndu Palolo-ormar eru gott
dæmi um það. Þeir eru til bæði
í Atlantshafi og Kyrrahafi. Kyrra-
hafsormarnir skríða út úr fylgsn-
um sínum í kóralrifjum einmitt
þann dag er tungl er á þriðja
kvartili, annað hvort í október
eða nóvember. Þá er frjóvgunar-
tími þeirra, en ekki endranær.
Atlantshafsormarnir koma aftur á
móti úr fylgsnum sínum á sein-
asta kvartili tungls, annað hvort í
júní eða júlí.
Hinir svonefndu „eldormar“
hjá Bermuda, eru á ferðdnni 3—5
dögum eftir tunglfyllingu flesta
mánuði ársins. Þeir koma reglu-
bundið upp á yfirborð sjávar 55
mínútum eftir sólsetur. Og aðeins
þá eru þeir sjálflýsandi. Þetta
stendur í sambandi við æxlunina.
Kvendýrin, sem eru stærri, koma
upp á undan og bíða þar sílýs-
andi. Karldýrin eru ekki sílýs-
andi, heldur bregða þau upp
blossum. Þegar kvendýrin hafa
legið litla hríð lýsandi í vatns-
skorpunni, má sjá bregða fyrir
smáum ljósblossum niðri í djúp-
inu. Þar eru karldýrin á ferð. En
um leið og dýrin ná saman,
hverfur öll ljósadýrðin.
Ráðamenn í þorpi nokkru í Eng-
landi fóru fram á það, að þar yrði
settur hámarkshraði fyrir bílaakstur,
en fengu það svar, að þar hefði ekki
orðið nógu mörg bílslys til þess að
þetta væri hægt.
Jósef Austurríkiskeisari kom eitt
sinn á Wiener Nashmarkt og helt að
enginn þekkti sig þar. Hann bað um
tvö egg og spurði hvað þau kostuðu.
Sölukonan krafðist óhæfilegs verðs.
„Hvað er að heyra þetta“, sagði keis-
arinn, „eru egg þá orðin svo sjald-
gæf hér?“ — „Nei, ekki eggin“, sagði
konan, „en það er sjaldgæft að versla
við keisara",