Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1962, Blaðsíða 9

Jarðgufu-rafstöðin í San-Francisco fullnœgir þörfum 20 þús. manna bœjar
'
HVAÐ CETUM VIÐ
GERT í KRÝSUVÍBí?
j^^uk jarðgufurafstöðvanna á ítalíu Nýja-
Sjálandi, hefur nú verið byggð rafstöð er
snýst fyrir jarðgufu, sem fæst úr fjalli nokkru nálægt
San Francisco,- Eru þar nú framleidd 12.500 kílówött
rafmagns, úr 110 lestum af gufu á klst., sem er með
6.8 loftþyngda þrýstingi og rúmlega 177° heit á Celcíus.
Kemur hún úr fjórum holum, en dýpt holanna, sem eru
alls sex, er frá 170 metrum og upp í 460 metra, en vídd-
in frá 6%" upp í 12%".
I»að þyrfti 10 bor
holur hliiðstæðar
þeirri stóru í
Krýsuvík til að
reka raf- og
hitaveitustöð, er
affcastaði 12.500
kilowöttum og
75 sek. lítrum af
heitu vatni.
Hafnfir&ingar gætu skrúfab fyrii o/íuno, ef...
'f Jarðgufan, sem þarna faest, er mjög
þurr oig jafnvel lítið eitt yfirhituð.
Borholurnar eru gerðar við fjallsræt-
ur í um 460 m. hæð yíir sjávarmóli,
sem er svipuð hæð og á gufuhvernum
í Hengli. Er lílklegt að gufan hafi þorn-
að á heiHum berglögum á leið sinni
frá uppgufunarstaðnum að borholunni.
Aðeins nokkur hluti af gufu þeirri,
eem þarna hefur fengizt með borunum,
er hagnýttur enn sem komið er, og
TÆKNI OC VÍSINDI
blása hlnar holurnar út gufu með svo
miklum gný að tæpast heyrist manna-
mál.
Sjálfvirkt.
afimagnið sem þarna fæst nægir
öllum þörfum 20.000 manna bæj-
ar. Er það leitt 16 km. vegalengd, sem
er álíka langt og frá Krýsnvík til Hafn-
arfjarðar, og er spennan 60,000 Volt. Er
það leitt inn á hið almenna rafmagns-
kerfi og. samræmt því. Stöðin er algjör-
'lega sjálfvir-k og krefst ekki neins eftir
litsmanns, en skilar hins vegar upplýs-
ingum um álag, gufuþrýsting og margt
fleira, 16 km leið til Fulton stöðvarinn-
ar, og gerir vart við ef einhver hlutur
fier úr lagi, þannig að nauðsyn beri til að
senda eftirlitsmann á staðinn. Gufan er
notuð beint á eimsnælduna, sem er með
blöðum úr ryðfríu stáli og er tengd eim-
svala, þar sem kælivatn er blandað guf-
unni, við þrýsting, sem er aðeins 0,13
loftþyngd. Kælivatnið fæst úr gufunni
sjálfri og er kælt mieð uppgufun í sér-
stökum loftkæli. Hi-ti gufunnar við þétt-
ingu er 52°C. Tiltölulega lítið er af fram-
andi lofttegundum í gufunni (0.6—0.7%
af þunga). Gufuleiðslan frá borholunum
að vélstöðinni er rúmlega 500 metra löng
og 18” í þvermál. Gufumagnið sem
Streymir inn í eimsnælduna stillist með
lokum á gufuleiðslunni. En beim er
Stjórnað frá hraðastilli á eimsnældunni,
eftir álagi. Sérstakar síur koma í veg
fyrir að óhreinindi, grjót og þess hátt-
ar berist inn í snælduna.
Krýsuvík.
Eg hef lýst þessu fyrirkomulagi
lítillega, af því að það virðist
til fyrirmyndar og gefur hugmynd um
hvernig starfrækja mætti svipaða jarð-
gufu-rafstöð 1 Hengli eða Krýsuvók, ef
íaifllað væri gufu með böriunum. Þó
jnyndi sú stöð standa langtum betur að
vígi, hvað fjárhagslega afkomu snertir,
heldur en hin ameríska stöð vegna þess
að hún myndi ekki aðeins hafa tekjur
ef sölu rafmagns, heldur og af sötu
heits vatns. En hin ameríska stöð verð-
■ur að láta rafmagnssöluna eina standa
undir öllum kostnaði. Eins og ég hefi
margsinnis vakjð athygli á, allt frá ár-
iilii 1934, er ég hélt erindi um jarð-
gufuvirkjanir í Verkfræðifélagi íslands
og síðar í tímariti verkfræðingafélags-
ins og víðar, þá á jarðgufurafstöð, sem
auk þess selur heitt vatn, að standa
sérlega vel að vígi fjárhagslega. Kem-
ur þetta til af því, að gufa missir mjög
lítið af orku sinni við að afspennast í
eimsnældu og framleiða rafmagn, og
skilar ekki úr sér nema litlu af varma-
orku sinni, fyrr en um leið og hún þétt
ist og verður að vatni. Þess vegna má
líta svo á, að rafmagnið sé einskonar af
gangsorka við hitaveitustöð eða öfugt;
heita vatnið eins konar aflgangsorka við
jarðgufurafstöð. Söluverð á raflmagni
og varma má því jafna til lækkunar á
hvorttveggja orkuformi.
Hola sú, sem boruð var í Krýsuvílk
fyrir nokkrum árum og hefur að sögn
haldið um 15 tonna klst. aflköstium af
gufu við 4 loftþyngda yfirþrýsting, auk
þesis að skila um 12 tonnum á klt. afl
enn gleðilegri vegna þess að við
sjálft lá nú fyrir fáum árum, að
TONLIST
húsið yrði jafnað við jörðu. Hefði
það verið mikill skaði, því að marg-
ar minningar eru við húsið tengdar,
þótt ekki geti það talizt gamalt á
mælikvarða Vínarborgar, „aðeins“
160 ára.
Það var textahöfundur „Töfraflaut-
unnar“, Emanuel von Schikaneder, sem
fyrstur rak þetta leikhús, og var það
opnað árið 1801 undir nafninu Theater
auf der Wieden. Þar voru síðan frum-
flutt ekki fá af þeim dýrmætustu lista-
verkum, sem heimurinn hefur eignazt,
og sérstaklega er húsið tengt nafni
Beethovens. Óperan „Fidelio“ var sam-
sjóðandi vatni, er aðeins 330 m. á dýpt
og 9” að innanmáli.
Sparnaður.
itastig við útstreymisop er lík-
lega um 142 °C. Ekki þyrfti
nema um það bil 10 slíkar holur til
að reka raf- og hitaveitustöð, sem af-
kastaði allt að 12.500 Kílówöttum og 75
sek. lítrum afl heitu vatni.
Vatn þetta gæti verið sjóðandi heitt,
eða jafnvel yfirhitað, þegar álag væri
lítið á rafstöðinni. En ef álagið væri
fullt, yrði að kæla nokkurn hluta
vatnsins, þ.e.a.s. þann hLuta sem mynd-
ast frá gufunni við þéttingu hennar nið-
ur í e.t.v. 50 °C., og blanda hann hinu
sjóðandi vatni, sem kom beint úr bor-
holunum. Yrði þá blöndunarhitinn e.t.v.
um 75°. Þess ber hins vegar að gæta að
fullt rafmagnsálag stendur venjulega
aðeins tiltölulega skamman tíma og
má því, með heitavatnsgeymum, jafna
hitann á hitaveitluvatninu, með þvi að
in fyrir þetta leikhús, og þar heyrðust
í fyrsta skipti sinfóníur hans nr. 3
(Eroica), nr. 5 (c-moll) og nr. 6 (Past-
oral). Einnig bjó Beethoven í húsinu
um tíma, en hann mun alls hafa átt
heima í hartnær 30 húsum í borginni
og nágrenni hennar, — virðist sem sé
ekki hafa verið vinsæll leigjandi. Síðar
var Tþeater an der Wien um tíma
aðal-óperettuleikhús Vínarborgar.
Þegar Ríkisóperan í Vín varð sprengj
unum að bráð í lok síðari heimsstyrj-
aldarinnar, var starfsemi hennar flutt í
Theater an der Wien og hafði þar aðal-
bækistöð, þar til Ríkisóperan hafði ver-
ið endurbyggð og var opnuð haustið
1955. Þá var ráðgert að brjóta niður
gamla leikhúsið „an der Wien“. En
Vínarbúar eru tryggir sögulegum minj-
um sínum, og rann þeim til rifja, ef
slík yrðu örlög þessarar gamglfrægu
hita þar blöndunarvatnið, á tímum sem
álag er lítið á rafstöðina, t.d. að nóttu
til.
Ef reiknuð er út sú upphæð sem
Hafnfirðingar verða á ári hverju að
greiða fyrit eldsneytisolíu og rafmagn
og tekið tillit til eðlilegrar fólksfjölg-
unar og vaxtar bæjarins, aukins iðnað-
ar og aukinnar Orkunotkunar á ári, og
síðan áætlað hve miklu vérðmæti þetta
samsvarar t.d. á 15 árum, þá miun koma
í ljós, að ekiki er um litlar fúlgur að
ræða. Að eiga og geta starfrækt, að
eigin vild, þær orkulindir sem undir
þessum verðmætum mega standa, er
Hafnarfjarðarbæ talsvert hagsmuna-
mál.
Það er því eðlilegt, að Hafnarfjarð-
arbær láti ekki niður falla eða dragast
úr hömlu að rannsaka til hlítar, hvar fá
má gufu úr hinu öfluga jarðhitasvæði
í Krýsuvík, enda þótt nú liggi fyrir úr-
skurður Jarðhitadeildar um það, að af-
stöðnum þremur borunum, að deildin
telji, að svo komnu máli, aðstöðu í
Henglinum betri til byggingu jarðgufu-
raflstöðvar. Gísli Halldórsson,
byggingar. Það varð úr, að borgar-
stjórnin keypti húsið, og verður það
varðveitt sem sögulegur helgidómur.
Þegar húsið verður opnað að nýju í
júní-mánuði næstkomandi, verða tekn-
ar þar til meðferðar tvær óperur og
tvö leikrit ,og einnig verða haldnir
nokkrir tónleikar, þar sem aðallega
verða flutt verk eftir Beethoven, sem
sérstaklega eru tengd húsinu. Fyrsta
verkefnið verður — að sjálfsögðu —
óperan „Fidelio“, flutt af listamönnum
Ríkisóperunnar undir stjórn Herberts
von Karajan. Verða þá liðin 156 ár
síðan óperan var frumflutt á sama stað.
I»að er viðburður hvar sem er 1 heiminum,
ef flutt er ópera eftir samtímatónskáld, og
fáar þeirra hafa náð teljandi útbreiðslu, ef
miðað er við hinar vinsælustu óperur. Eng-
in ópera eftir Norðurlandatónskáld hefir
nokkru sinni vakið heimsathygli, ef svo
mætti segja, nema ef vera skyldi „Aniara"
eftir sænska tónskáldið Karl Birger Blom-
dahl. Hún var frumsýnd í Stokkhólmi vor-
ið 1959 og þótti þá þegar ákaflega frum-
legt verk og eftirtektarvert óhemjulega
auðugt að hugmyndum og áhrifaríkt. Mörg-
um nýtizkulegum listbrögðum er beitt í
verkinu, m.a. eleklrónískum aðferðum, en
engu að siður ber fiestum, sem heyrt hafa,
saman um að það sé mjög áheyrilegt og of-
bjóði hlustendum l engu.
Texti óperunnar er dreginn út úr löngum
Frh. á bls. 11
Cömlu leskhúsi
sýndur sómi
k tónlistarhátíðinni í Vín á vori kom-
anda (26. maí til 24. júní) ber það
til tíðinda meðal annars, að eitt af sögurík-
ustu leikhúsum í heimi, Theater an der
Wien, verður opnað að nýju, eftir að þar
hafa farið fram gagngerar endurbætur inn-
an húss og utan. Þetta eru góðar fréttir, og
Beetlioven bjó þar.
LESBuK MORGUNBLAÐSINS 9