Lesbók Morgunblaðsins - 13.05.1962, Blaðsíða 9

■ ■
GEIMKONNUN
EVRÚPUÞJÖÐA
JE ÓLF Evrópuþjóðir hafa
nýverið bundizt samtökum til
stoínunar geimrannsókna-ráðs.
Er ætlunin að byrja á að
skjóta gervihnöttum í umferð
um jörðu, til að framkvæma
jarðfræðilegar rannsóknir. Og
síðan er ætlunin að koma upp
athugunarstöðvum, er gangi
kringum jörðina, en aðrar um-
hverfis tunglið.
Áætlað er að kostnaður við þetta
verði nálægt 280 milljónum dollara, eða
um 40 milljón dollarar á ári, miðað við
núverandi verðlag. Hlutverk gervihnatt
anna verður einungis vísindalegs eðlis
og algjörlega óskylt hernaðarlegum fyr
irætlunum.
í París var nýlega haldinn fundur um
þessi efni: stofnun „European Space
Researoh Organization", og var forseti
ráðstefnunnar kjörinn Sir Harrie Mass-
ey, sem er prófessor við og yfirmaður
eðlisfræðideildar Lundúnaháskóla. —
Mjög fróðleg samtöl birtust við pró-
fessor Massie í aprílhefti „Science and
•Teehnology“, og skal hér tilfært eilítið
úr þeim.
u.
'm áform þau sem verið er með
á prjónunum, segir Sir Harrie m. a.. að
ætlunin sé að setja upp tvær stjörnu-
fræðilegar athugunarstöðvar, með mjög
nákvæmlega stilltum eða rósettum und-
stöðum (stabilized platforms). Á önnur
stöðin að ganga umhverfis jörðina, en
hin umhverfis tunglið. Verður hin síð-
ari bundin tunglinu, sem einskonar
akkeri, svo að minni hætta sé á, að
hana reki út á geimdjúpið.
Stöð þessari yrði ætlað að athuga
geimgeisla, sólgeislun, geimryk og tungl
ið sjálft.
Gert er ráð fyrir, að kjarni hinnar
evrópsku stofnunar muni hafa nokkur
þúsund starfsmenn, þar á meðal um 300
verkfræðinga og vísindamenn.
Lönd þau, sem aðild munu eiga að
geimrannsóknastofnuninni eru þessi:
Bretland, Frakkland, Vestur-Þýzkaland,
ítalía, Belgía, Danmörk, Noregur, Sví-
þjóð, ’ Niðurlönd, Svissland, Austurríki
og Spánn. Gert er ráð fyrir að endan-
lega verði gengið frá stofnun samtak-
anna í þessum mánuði.
Búizt er við, að fyrstu eldflauginni
verði skotið frá Norður-Svíþjóð,
snemma á næsta ári, og að skotið rnimi
verða upp um 10 rannsóknarflaugum á
því ári. En 40 á árinu 1964. og síðan 65
árlega. Árið 1966 er gert ráð fyrir fyrstu
gervihnöttum í umferðabraut, en at-
hugunarstöðvum £ lok þessa áratugs.
þjóðir, en auk þess Bandaríkin, Japan
og Sovétríkin. Er gert ráð fyrir að þessi
samtök notist við lyftiflaugar frá
NASA, hinni bandarísku geimstofnun,
til þess að koma gervihnöttum á braut.
Loks má nefna. að Evrópuþjóðir hafa
komið upp stofnun, er nefnist The Eur-
opean Launching Development Organ-
ization. (eða lausl. þýtt: geimsetningar-
stofnun). Mun stofnun þessi fá til um-
ráða um 200 milljón dollara, til þess að
smíða þriggja hama gosflaug. Er gert
ráð fyrir að skottilraunir geti hafizt frá
Woomera-svæðinu í Ástralíu árið 1965.
Eins og séð verður af bessu, eru
Evrópuþjóðir búnar að gera sér ljóst,
hve nauðsynlegt það er að dragast ekki
um of aftur úr í rannsóknum á geimn-
um. Og ef svo skyldi fara að Efnahags-
bandalag Evrópu yrði loks að veruleika,
fyrir margar helztu þjóðir þessarar
heimsálfu, þá verða þessi samtök ein-
hver hin öflugustu í heimi, með ein-
hverja beztu vísindamenn og hugsuði
heimsins. Og elztu verkmenningu ver-
Sir Harrie Massey
aldar. — Hversvegna skyldu þá ekki
þessi samtök geta tekið forystuna, þeg-
ar frá líður. um rannsókn geimsins og
um skoðun og skýringu tilverunnar?
Þetta síðasta er athugasemd mín.
MT að er ómaksins vert að kynna
sér hugsunarhátt visindamanna eins og
Sir Harries, einnig þegar þeir tala dag-
iegt mál.
Margir fslendingar ímynda sér, að
þeir menn séu mestir vísindamenn, sem
haga orðum sínum á óskiljanlegan hátt,
og sýna sérvitringshátt og skrýtilegheit.
Ég hygg að þesáu sé öfugt farið.
Samtöl við Sir Harrie, m. a., leiða
i
viðbót við þessa evrópsku geim-
ítofnun má nefna önnur samtök, sem
hafa einnig innan vébanda sinna Evrópu
Tennur yðar
þarfnast daglegrar umhirðu. RED WHITE TANN-
KREMIÐ fuflnægii öllum þörfum yðar á því sviði.
RED WHITE er bragðgott og frískandi og
innilicldur A4 og er umfram allt mjög ódýrt
Biðjið ekki bara um tannkrcm,
heldur RED WHITE tannkrem
Heildv. Kr. ó. Skagfjörð h.f.
Sími 2-41-20
þetta í ljós. Þessi maður, sem er einn af
fremstu vísindamönnum Breta, og sem
m. a. hefur skrifað bækurnar „Theory
of Atomic Collisions“ (hugmyndakerfi
um árekstra frumeinda) og „Negative
Ions“ (neikvæðir jónar) og sem oft átti
í banvænu en stundum eilítið broslegu
stríði við þýzka vísindamenn í síðustu
styrjöld, þegar hann var yfirvísinda-
maður, í þjónustu brezku flotastjórnar-
innar, um smíði sprengidufla, hefur
einnig tekið þátt í kjarnorkurannsókn-
um í Bandaríkjunum og er í ritstjórn
timaritsins „Science and Technology. “
Hann segir svo meðal annars:
r að er í dag meðal vísindalegra
leiðtoga sérstaklega mikil tilhneiging
til að einbeina sér að hreinum og tær-
um vísindum, eðlisfræði. En aðalvanda-
málið er, hve kostnaðurinn við slíkar
rannsóknir vex gífurlega ört.
Rannsóknir á örsmæðinni (micro-
cosminu) leiða til útgjalda, sem nema
oístærðum (macroscopiskar upphæðir,
t. d. 109 dollara) áður en langt um líður.
Fyrir þá, sem ekki hafa kynnt sér kjarn
fræði, eru þetta ofsalegar upphæðir. —
Hvernig stendur á þessu? spyr sá sem
talar við Sir Harrie. Þetta kemur til af
því, segir Sir Harrie, að um leið og við
nálgumst yztu takmörk hraða og beitum
sífellt meiri orku og komumst upp í allt
að því 109 volta spennu (10.000.000.000
volt) þá fara niðurstöður afstæðiskenn-
ingarinnar að verða tilfinnanlegar.
Áhrifin af þeirri orku, sem beitt er til að
hraða einni smáögn, verða þá æ minni,
eftir því sem hraðinn eykst. Og þetta
skapar geysilega tæknilega örðugleika
og gífurlegan kostnað.
Hversvegna ekki að láta sér á sama
standa? spyr greinarhöfundur. —
Vegna þess, má skilja á Massey, að hér
kynni að koma í Ijós, að lögmál eðlis-
fræðinnar, eins og við þekkjum þau,
gildi ekki. Ný og merkileg þekking
kynni að spretta af bessum tilraunum
°g dýpri skilningur á tilverunni (athuga
semd mín).
T æri ekki nær að eyða meiri upp-
hæðum í rannsókn á sjúkdómum held-
ur en í eðlisfræðilegar og geimfræði-
legar rannsóknir? spyr greinarhöfund-
ur. Þessu svarar Massey þannig: Það er
ekki nóg að veita fé til rannsókna. Það
er hægt að drepa niður allar rannsóknir
með því að svelta þær. Veita ekki fé til
þeirra. En það er ekki mögulegt, eða
a.m.k. mjög erfitt, að skapa djúptækar
og skapandi ránnsóknir, hversu miklu
fé sem til þeirra er veitt, ef ekki er
Frh. á bls. 15
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9