Lesbók Morgunblaðsins - 12.01.1964, Blaðsíða 14

Gömul grein eftir
Halldór Hermannsson
Morgunblaðinu hefur orðið það á
að prenta upp að nýju gamla grein
eftir Halldór Hírmannsson (í Lesbók
1. des. s.L), sem er sennilega hió
eina sem sá merki maður skrifaði,
og honum ekki var til sóma. Hann
hefux þar algerlega rangt eftir uim-
mæli, sem hann eignar mér, úr grein
eftir mig um „Ríkisforlag", sem ég
hafði skrifað í Lesbók Morgunblaðs-
ins 1928. Ég mótmælti rangfærslum
hans þá, og hlýt að gera það aftur,
úr því að þær eru enn á ný fram
komnar.
Halldór Heirmannsson skrifaði, að
ég hefði lagt til að jafnt „stórskáld
sem skáldpeð“ ættu að fá bækur sín-
ar útgefnar á kostnað ríkisins; ég
hefði skrifað að ríkisforlagið ætti
að aia önn fyrir þeim „sem samið geta
íógur og kvæði skaimmlaust og snot-
urlega“. En ég hafði auðvitað skrif-
að nákvæmlega hið gagnsiæða, aó til
ætlunin með ríkisforlagi væri ekki
sú, að það ætti að gefa út bækur
allra þeirra sem skrifað gætu sögur
p og kvæði „skammlaust og snotur-
lega.“ Þega.r ég svaraði Halldóri Her-
mannssyni sagðist ég með engu móti
skilja, hvernig vísindamaður gæti
leyft sér að vitna með slíku móti í
það sem aðrir skrifuðu.
Um hu-gmynd mína um ríkisforlag
skal þess að öðru leyti getið, að hún
kom fram á timum þegar heita mátti
að ekkert bókaforlag væri til í land-
inu. Skáldverk ko-must tíðast á
prent með því móti, að safn.að var
áskrifend-um, o-g áskrifendalistamir
afhentir prentsmiðjunum sem trygg-
ing fyrir prentunarkostnaði. Þannig
komst t.d. Vefarinn mikli frá Kasmír
á prent^ Alþingi ræddi tillör'u mína,
Ásgtir Ás-geirsson, nú forseti íslands,
bar fram þingsályktun um að stjorn-
in tæki hana til athugunar. Afleið-
ingin varð sú að að stofnsettur var
sá visir til ríkisforlags sem enn er
við líði, Bókadeild Menningarsjóðs,
og árangurinn kom strax í 1 jós. Hall-
dór Laxness þyrfti ekki að láta safna
áskrifendum að næstu bókum sín-
um — Bókadeild Menningar'-mðs gaf
á næstu árum út Sölku Völku og
Þó vínviður Ureini.
New York, 15. des. 1963
Kristján Alberísson
WAHSINGTON
Framhald af bls. 11
4,000 hermenn hafi gengið í líkfylgd-
inni Lengi var þessi fylking að fara hjá,
og með ákveðnu millibili fóru hijóm-
sveitir hersins og léku sorgar- og her-
góngulög. Bandaríkjaher sá að öllu
leyti um útförina, enda Kennedy graf-
inn að hermannasið.
Brátt kom þó að því að við sáum til
aikvagnsins og fákana sex, sem drógu
hann. Á þessum vagni var kista Frank-
lin D. Roosevelt dregin á sín-um tuna.
Er hann nokkuð hár, fjórhjólaður og
biksvartur. Vagninn var dreginn hliðar-
veg að Hvíta Húsinu, en þar stigu ætt-
ingjar og þjóðhöfðingjar úr bílum til
þess að ganga siðasta spölinn á eftir kist-
unni.
Við höfðum aðstöðu til þess að fylgj-
ast mjög vel með likfylgdinni frá því
að hún lagði upp frá Hvita Húsinu og
þar til hún kom að Connecticut Aven-
ue, og sveigði í átt til Mattheusarkirkj-
unnar. Reiknaðist okkur til að við hefð-
um verið í nálega 6—10 metra fjar-
lægð frá líkfylgdinni, en er fréttin
var simuð heim siðar um kvöldið, mun
eitthvað hafa farið í handaskolum, því
síðar las ég í Mbl. að fréttamenn biaðs-
Hagalagöar
EKKI TÁR TIL
. .. fyrr hafði ég aldrei svo verið, að
ei ætti brennivín á bæ mínum, hvað
sem á lægi, en nú átti ég ekkert.
Kom það til af kostnaði þeim, sem
ég hlaut hafa, og af því, að af þeirri
fríhöndlan og lögleysu, sem í landið
var komin, kostaði einn pottur
brennivíns 30 sk. og þar yfir, svo sem
ég og aðrir skirruðust við að kaupa
það svo dýrum dómum, eftir sem
mögulega gátum hjá komist, og ann-
að þyn-gra ei upp féll.
(J. Stgr.: Ævisaga)
IIAUST
Það haustar að og hélar jörð
og húmið færist nær
og bylja-élin blása hörð
svo birkið svignað fær.
Það haustar að í hjarta manns
þá hárið grána fer,
en ellin kreppir hendur hans,
sem herðalotinn er.
(Baldvin skáldi)
OM ÆTTJARÐARÁST
Þá ættjarðarástin hefur nokkurn
þroska, þá birtdst hún annarsvegar
sem umhyggja fyTÍr sæmd og hags-
murium þjóðarinnar og ei-nlægum
vilja til að leggja eitthvað í sölurnar
fyrir þessa hluti. En hinsvegar birt-
ist hún í ræktairsemi við landið sjálft,
næmri tilfinningu fyrr fegurð þess,
glöggu og opnu auga fyrir gæðum
þess, sterkri trú á því, að það geti
tekið miklum umbótum og gefið
miklu meiri arð í mund en það hef-
ur áður gert, og alvarlegri viðleitni
til að styðja að því svo verði.“
(Sæm. Eyjólfsson)
BLINDI FORSÖNGVARINN
... um mörg ár var blindur maður
forsöngvari í Stór-Áskirkju. Hann
hét Auðunn og var Torfa-
son, bóndi í Hraunsási. Hann var
söngmaður góður. Kunni hann Passíu
sálmana, Aldamótabókina og Grall-
arann utanbókar og fipaðist aldrei í
því að skipta rétt versum, eða muna
hin réttu upphöf þeirra sálma, sem
prestur valdi í það og það skipti.
l Kristl. Þorsteinsson I
ins hafí verið í „aðeins 60 metra fjar-
ia=gð“. Haia ýmsir haít orð á því, að
leiðinlegt hafi verið að við komuimst
ekki nær til þess að fylgjast með þess-
um heimssögulega atburði. Þannig getur
prentvillupúkinn stundum gert mönn-
um grikk, þó þeir séu mörg þús-und
kílómetra í burtu.
Ekki sá ég svipbrigði á frú Kennedy
á meðan ég fylgdist með líkfylgdinni
ca. 80-100 metra spöl. Bar hún raunar
sv„rta slæðu, er að mestu huldi and-
lit hennar. Hugrekki frú Kennedy
þessa örlagada-ga hefur mjög varið róm-
að.
Af þeim höfðingjum, sem gengu á
eftir kistu Kennedys varð mér líklega
mest starsýnt á Lyndon B. Joth-nson,
binn nýja forseta. Blaðamenn Mbl.
höfðu elt hann hvar sem hann fór hér
á íslandi í septembermánuði, o-g ef satt
skal segja, þá virtist mér þá þessi stóri
Texasbúi ekki beinlínis til þess fallinn
að setjast í forsetastól í Hvíta húsinu.
En Johnson hefur þegar sýnt, að það
býr meira í honum, en ætla skyldi við
fyrstu sýn.
Einkennilegt var að sjá í einum og sama
hópnum, þá menn, sem oftast getur að
líta á forsíðum blaða, og ráða örlögum
heimsins. De Gaulle bar þar hæst, og var
hann í fremstu röð. Síðan komu konung-
ar, keisarar, prinsar, forsætisráðherrar,
utanríkisráðherrar o. fl. Guðmund I.
Guðmundsson utanríkisráðherra sáum
við í þessum friða flokki.
Er ég kom að Connecticut Avenue var
mannfjöldinn orðinn svo þéttur með-
fram götunni að ég komst ekki lengra.
Sneri ég þá við, og fór krókaleiðir að
kirkjunni. Hafði ég týnt af Erling, sem
reyndi að mynda það sem fram fór, og
varð eigi lítið hissa þegar ég rakst á
hann á miðri leið að kirkjunni. Fram
skal tekið að áætlað var að ein miíljón
manna hafi verið á götunum í miðborg-
inni þessar klukkustundirnar, svo þetta
var dæmalaus tilviljun.
Okkur tókst um síðir að komast til
kirkjunnar, eftir að hafa brotizt framhjá
mörgum lögreglumönnum með passana
frá utanríkisráðuneytinu. Komumst við
að heita alveg að kirkjunni. Þar hagaði
svo til að mannfjöldanum var öllum hald-
ið hinum megin götunnar, og var þar
stappað eins og síld í tunnu. Okkur tókst
hinsvegar að komast í hóp hinna útvöldu
kirkjumegin götunnar. Þar snaraðist að
okkur leyniþjónustumaður, og bað um
skilríki. Rýndi hann í passana, og spurði
síðan um leið og hann benti á undir-
skrift þess, sem passann gaf út: „Hvað
heitir þessi kona fullu nafni“. Kona sú,
sem gaf út passana hafði skammstafað
fyrri nöfn sín tvö, og greinilegt var að
maður þessi vildi ganga fullkomlega úr
skugga um að við hefðum ekki komizt
yfir þessa passa á óréttmætan hátt. Voru
nú góð ráð dýr, því hvorugur okkar
mundi hvað konan hét. Var tekið til
bragðs að láta greinilega heyra á mæli
okkar, að við værum útlendingar, og þvi
skotið að, að við værum nýkomnir til
borgarinnar og hreinlega myndum ekki
hvað konan hét. Leyniþjónustumaðurinn
hugsaði sig um, og kvað síðan upp þann
úrskurð að við mættum vera þarna.
Við sáum þennan mann ganga á hvern
þann, sem þarna kom, og krefja um skil-
ríki. Þingmaður einn vildi komast enn
nær, qg fékk hann það eftir að gögn hans
höfðu verið skoðuð náið. Prestur einn
kom gangandi með tösku í hendi. Hann
var einnig stöðvaður og krafinn um skil-
riki. Virtist sem leyniþjónustan ætlaði
líka að rannsaka innihald tösku prests-
ins, en lögreglumanninum varð um leið
litið til okkar, og sá að við fylgdumst
með þessu öllu af áhuga. Stóð hann þá
með töskuna nokkur augnablik, en rétti
presti hana síðan óopnaða.
Þetta er aðeins lítið dæmi um allan
þann viðbúnað sem var í Washington
þennan dag. T.d. var öllum húsum með-
fram þeirri leið, sem likfylgdin fór, harð-
læst. Á dyrum voru spjöld með áletrun:
„Byggingunni lokað af öryggisástæðum“.
Eitt brosiegt atvik kom fyrir. Á Connecti-
cut Avenue heyrðist skyndilega brot-
hljóð frá glugga á efri hæðum húss við
götuna. Leyniþjónustumenn og öryggis-
verðir þustu til, enda var þetta rétt áður
en líkfylgdin kom að. Á daginn kom að
einn starfsbróðir þeirra hafði hallað sér
full þétt upp að glugganum til þess að
sjá betur. Drógu víst allir andann léttar,
því margt manna var í líkfylgdinni, sem
ýmsir vilja sjá feiga. Má þar t.d. tilnefna
de Gaulle og Selassie Abyssiníukeisara.
Við kirkjuna stóðum við þar til kista
Kennedys hafði verið borin inn. Héldum
við þá til Mayflower hótelsins, en þar
höfðum við mælt okkur mót við Ingólf
Thors. Fundum við hann bráðlega í
mannþrönginni, en nú brá svo við, að
engin leið var að komast að bíl Ingólfs.
Upphaflega hafði verið ráðgert að sjá
það sem á eftir fór fram í sjónvarpi í
sendiráðinu, en nú breyttist það. Héld-
um við aftur að kirkjunni, en höfðum nú
heldur verra útsýni en áður. Þó sáum við
allvel er frú Kennedy kom með börn sín
úr kirkju, og bílalestin ók örskammt frá
okkur. Tókum við einkum eftir viðbún-
aði öryggisvarða er Johnson forseti ók af
stað.
Líkfylgdin var komin langleiðina til
Arlingtonkirkjugarðar, er við komum í
sendiráðið, og þar fylgdumst við með
því, sem fram fór þar í sjónvarpinu.
Síðan átti að setjast við skriftir, en þá
uppgötvaðist að lykillinn að ritvélarkass-
anum hafði gleymzt á íslandi. Eftir tölu-
vert stímabrak tókst að brjóta kassann
upp. Mikið lá á að koma fréttum heim
til íslands því tímamunur er mikill. Er
ég náði símasambandi við Mbl. eftir
langa mæðu var klukkan að verða sjö í
Washington, en var þá að verða 11 í
Reykjavík.
Er við ókum til flugvallarins skömmu
síðar sáum við uppljómað minnismerki
þeirra Washington og Lincolns í myrkr-
inu. Frá franska sendiráðinu kom bíla-
lest á geysilegri ferð og fóru lögreglu-
bílar á undan og eftir með vælandi síren-
ui og rauð ljós. Við gátum okkur til að
þar væri de Gaulle á ferð.
Leiðin til flugvallarins liggur hjá
Arlington. Uppi í hæðarslakkanum, þar
sem gröf forsetans er, sáum við bláleitt,
ílöktandi Ijós, hinn eilifa eld, sem frú
Kennedy hafði skömmu áður tendrað á
leiði manns síns. Eftirminnilegum degi í
Washington var lokið. —hh.
RabbaB vib rabbarann
M. getur min í Lesbókarrabbi sunnudag-
inn 27/10 f.á. Hann telur sig ekki sk- a
nokkurt orð af því, sem hann þó gerir
að umtalsefni og telur sig hafa gaman
af að lesa. Þetta umtal mannsins um
skilningsleysi hans og skemmtun af van-
skildu máli er bæði tortryggilegt hvort
satt er og svo persónuleg yfirlýsing að
leiða mætti hjá sér, ef hún flytti ekki
hugsanlega skýringu á útgáfu margra
hinna fánýtu atóm-verka.
Ef höfundar þeirra eru sama sinnis og
M. að þykja gaman að því, sem þeir
skilja ekki, þá liggur ljóst fyrir, að þeim
er auðvelt að trúa því, að það sé þjóðar-
gleði að bragliða- og stuðulvana orða-
hrúgum rí’mlausum, háttlausum og eink
anlega vitlausum.
Út frá því sjónarmiði kynni það að
vera nokkur sönnun fórnfýsi og mann-
kosta að veija sér til framleiðslu slíkrar
skemmtivöru, og vist á sú góðsemi ekk-
ert skylt við geðvonzku þá, er hann
dregur upp úr fjörutíu og átta ára
gömlum súr til að núa mér um nasir.
En til þess að yrkja og birta suman
þann samsetning, sem kallaður hefur
verið ,,atómljóð“ og gera það í áður-
nefndum tilgangi, þarf gall'harða trú
höfundar á það að aðrir séu eins og hann
að skoðunum og Ijóðsmekk og mun það
vera sama auðkennið og hann eignaði
rnér þegar hann fór að hugsa og setti
íram með orðunum: „Þjóðin, það er ég.“
Sigurffur Jónsson frá Brún.
14 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
1. tölublað 1964.