Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1964, Blaðsíða 6

Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1964, Blaðsíða 6
SVIPMYND Framhald af bls. 2 Þegar hin stóra nefnd, sem skipuð var til að rannsaka ástand L'BC, lagði fram skýrslu sína, sagði þar m.a. að það væri_,,mikið lán fyrir England að maður á borð við Sir William veitir BBC forstöðu.“ Eigi að síður sagði hann starfi sínu lausu skammu síðar. Þ,tð vakti gífurlega athygli í Bretland.i. Hvers vegna? Hvers vegna? spurðu menn. Nú er það álit flestra, að hann hafi þá þegar staðið í leynilegum samn- ingsviðræðum við „The Times“, sem átti við mikla og vaxandj erfiðleika að stríða. að hlýtur að hafa verið þessum fædda blaðamanni mikil freisting að fá í hendur þetta góða varkfæri til að túlka skoðanir sínar.. Hann gat ekki daufheyrzt við kallinu frá Printing House Square — og haustið 1952 sett- ist í fyrsta sinn eftir Northcliffe-skeið- ið „maður fréttanna“ í stól ritstjórans hjá „The Times“. Það hlýtur að hafa verið með einkennilegum tilfinningum, sem fyrrverandi símaafgreiðslupiltur tókst á hendur hið nýja starf. Hér hafði gerzt eitt af hinum frægu ævintýrum nútímans. Enginn lesandi „The Times“ kemst hjá því að sjá breytingarnar sem orðið hafa á blaðinu síðan • Sir William tók við stjórnartaumunum. Hinn sterki persónu leiki hans gagnsýrir blaðið allt. Og hinn hlédrægi maður þekkir engan kveif- arskap, þegar um það er að ræða að dæma menn, málefni, atburði og til- hneigingar í opinberu lífi ríkisins. Það er .eins og allt í blaðinu, frá leiðurum niður í smáfréttaklausur, verði lifar.di blaðamennska. Hvorki fhaldsmenn né áhangendur Verkamannaflokksins bera neina sér- staka hlýju til hans, en „Skrugguvald- urinn“ hefur Eiftur áunnið sér virðingu og álit fyrir sjálfstæði og heiðarleik. Það hæfir vel Sir William og 300 sam- starfsmönnum hans í ritstjórn „The Tim es“, að þeir eru ekki lengur í hinu rauða stórhýsi frá Viktoríutímanum, þar sem ritstjórinn sleit tröppunum í æsku, held ur í nýtízkulegri stórbyggingu úr gleri, steinsteypu og stáli. Hins vegar hefur andrúmsloftið á ritstjórnarskrifstofun- um lítið breytzt; þar ríkir enn virðu- leiki og ró, menn tala saman í hálfum hljóðum og enginn ieyfir sér að fnra úr jakkanum. Sir William Haley hefur afsannað þá gömlu kenningu, að ekki sé gott að setja nýtt vín á gamla belgi. SMÁSAGAN Framhald af bls. 3 S túlkan hélt áfram vinnu sinni, sneri sér frá okkur og hafði augun á því, sem hún var að gera. Hár hennar var bundið saman í hnakkanum, en lék laust um herðarnar og hreyfðist til og frá, er hún vann. Hún lagði tinbolla á stóran flutningakassa, einnig tindiska, hnífa og gaffla. Þvínæst færði hún steikt fleskið upp úr feitinni og lagði það á stórt tinfat. Það snarkaði í flesk- inu um leið og það krullaðist upp og varð stökkt. Hún opnaði ryðgaðar ofn- dyrnar og tók út ferhyrnda plötu fulla af vellyftum bollum. Báðir mennirnir önduðu djúpt að sér ilminum af heitu brauðinu. Sá eldri vék sér að mér: „Hefurðu borðað morgunverð?" „Nei“. „Jæja, gerðu þá svo vel og seztu hjá okkur.“ Þetta var merkið. Við gengum að flutninigakassanum og krupum á jörð- inni umhverfis hann. Ungi maðurinn spurði: „Hefur þú verið að tlna baðmull?** „Nei“. „Við höfum nú haft vinnu í tólf daga“ sagði ungi maðurinn. Stúlkan sagði frá ofninum: „Þeir gátu meira að segja fengið sér ný föt“. Mennirnir tveir litu niður á nýju vinnufötin og brostu oifurlítið. Nú bar stúlkan fram fleskfatið, brúnu þykku boliurnar, skál með fleskfeiti og kaffikönnu. Þvínæst kraup hún sjálf við kassann. Bamið saug ennþá með höf- uðið í hlýjunni undir treyju hennar. Ég heyrði, hvernig það saug. Við fylltum diskana okkar, helltum fleskfeiti yfir bollurnar og settum syk- ur út í kaffið. Eldri maðurinn tók miimn fylli, tuggði, túggði og kyngdi. Síðan sagði hann: „Guð minn góður, þetta er gott“, og tók aðra munnfylli. Ungi maðurinn sagði: „Við höfum fengið gott að borða í 12 daga.“ Við borðuðum öll hratt og græðgis- lega, fylltum diska okkar aftur og át- um aftur, hratt, þangað til við vorum södd og okkur var orðið hlýtt. Okkur sveið í hálsinn. af sterku heitu kaffinu. Við hentum síðustu löggtnni með gromsinu á jörðina og fengum okkur aftur í bolfana. ú hafði birta-n tekið á sig lit, rauðleitan glampa, sem gerði það að verkum, að loftið virtist kaidara. Mennirnir tveir litu í austur, og dög- unin lýsti upp andiit þeirra. Ég leit snöggvast upp og sá mynd fjallsins og ljósið, sem kom yfir það, speglast í augum eldra mannsins. Nú stóðu mennirnir upp og helitu gromsinu úr bollunum á jörðina. „Við þurfum að leggja af stað“, sagði sá eldri. Yngri maðurinn sneri sér að mér: „Ef þig langar til að tína baðmull, getur verið, að við gætum komið þér að“. „Nei, ég þarf að halda áfram. Ég þakka fyrir morgunverðinn". Eldri maðurinn gerði neitandi hreyf- ingu með hendinni: „Það var ekkert. Okkur þótti gaman að hafa þig með.“ Þeir gengu burt saman. Austurloftið ljómaði nú af birtu. " Þetta er allt. Auðvitað veit ég að nokkru leyti, hvers vegna þetta var svo skemmtilegt. En þetta atvik hefur einn- ig í sér fólgna mikla fegurð, sem hlýjar mér öllum, er ég hugsa urft það. ÆVARSSTAÐIR Framhald af bls. 4 standi við Bólstaðarhlíð í svigum Æv- ars forna goðorði. M argeir minnist nú lika á tóftina á milli Litlavatnsskarðs og Refstaða sem hugsanlegan bústað Ævars, en það er nú skýlaust í Landnámu, að Æv- ar byggði 1 Ævarsskarði, en þessar tóftir eru ekki í neinu skarði heldur á Laxárdal. Geta þær tóftir því ekki komið til greina. Ég hefi aldrei heyrt neitt nafn á þeim tóftum. Holtastöðum 2. jan. 1964 .Jónatan J. Líndal bókmenntir Framhald af bls. 5 Angi av mold í náttkendum vindi, sovandi gras við áarlök — var alt ið hendi. Enn rodnaði rósan um fjallatind, tó niðan fjaidi tess fót. Nú tagnar alt lív, tað líðux móti nátt, og frið skal eiga hvört kykt. i. Enn glógvar eitt hyljareyga eitt bil, so blundar tað við. Náttin er tögn. Hon dvölir í veldi og ber sín longsui i loynd. E ins og áður segir er ljóðakverið skreytt myndum eftir hinn unga fær- eyska málara Zacharias Heinesen, sem stundar nám við Konungiegu akadem- íuna í Kaupmannahöfn og er sonur hr.is kunna rithöfundar Williams Heinesens, er einnig hefur fengizt við að mynd- skreyta bækur. Á því sviði virðist son- urinn þó taka föðurnum fram. Frá hendi hans má örugglega vænta mjög persónulegra verka í svartlist. í bók Guðriðar Helmsdals kveður mest að hinum stóru myndum á kápusíðum bók arinnar og í opnunni í miðri bókinni, þar sem hann hefur látið æðar tré- stokkanna undirstrika heildarálhrifin. Útkoman er afbragðsgóð. \j jóðakver Guðriðar Helmsdals geymir það bezta sem fram hefur kom- ið i fæfreyskri Ijóðlist á mörgum um- liðnum árum. Ýmsar frumraunir hafa verið efnilegar, en höfundarnir kom- ust að mínu viti aldrei lengra. Tví- mæ'alaust mesta og merkilegasta fra-m- lag Færeyin-ga til norræns skáldskapar, og þá jafnframt til heimsbókmenntanna á síðustu 25-30 árum, eru verk þeirra Jörgen-Frantz Jacobsens og Williams . Heinesens, sem báðir skrifuðu á dönsku. Þeir áttu báðir danskar mæður, þannig að danskan var í bókstafiegum skiln- ingi hið eiginlega móðurmál þeirra, og þess vegna skrifuðu þeir á því. Mo.m geta að jafnaði aðems samið skáldskap á einu máli. Auk þessara tveggja höfunda ásamt hinum lýríska smásagnahöfundi Hedin Bru og einstökum Ijóðum eftir Regin Dahl, hefur færeysk ljóðlist á síðustu áratugum að mestu legið í sljó-um vetr- ardvala. Nú rýfur Guðrið Helmsdal hinn langa svefn í ljóðlist eyjanna úti á Atlantshafi. Að svo komnu má hik- laust segja með góðri samvizku: í beztu ijóðunum í þessari fyrstu bók sinni er hún tvímælalaust ljóðsikáld. A öndverðri þessari öld var fær- eysk ljóðlist frjósöm og blómleg. Þá kom fram jafnmerkilegur listamaður eins og J.H.O. Djurhuus, sem getið hef- ur sér mikið orð bæði á íslandi og í Noregi. Hann var klofinn maður og friðlaus, og hefur stundum verið likt við Walther von der Vogelweide, sem galt skáldgáfu sína með látlausum ó- friði við sjálfan sig. Janus Djurhuus hefur haft dýpri og varanlegri áhnf á færeyska ljóðlist en nokkur annar Auðsætt er, að yngsta ljóðskáld Fær- eyja, Guðrið Helmsdal, hefur lesið. Djur huus sér að miklu gagni. Einnig nann hafði skynjað tón hafsins, svo að hann leið honum aldrei úr minni. Um svipað leyti og Janus Djurhuus kom fram, birti yn-gri bróðir hans, Hans Andrias Djurhuus, einnig sín fyrstu ijóð. Hann orti m.a. flausttXrsleg en ákáflega þokkafull sveitasælulcvæði, en hann sá líka stórfenglogar skaidsýn- ir, þar sem sarnan fóru myndvísi og sterk hugihrif. Síðar kom fram enn eitt veigamikið ljóðskáld, Chr. Matras, jafnaldri Willi- ams Heinesens og Jörgen-Frantz Jac- obsens. Hann hefur nú í allmörg ár ver- ið prófessor í færeyskri máifræði og bókmenntum við hásbölann í Kaup- mannahöfn, og er heiðursdoktor bæði frá Háskóla íslands og háskólanum I Uppsölum. Hann hefur eytt mestum hluta ævinnar fjarri heimabyggð sinni. en geymir enn innra með sér hin sterku áhrif bernskuáranna af höfðum, hafi og landi, af dýpt og hæð bernskunnar. Og nú er kannski komið í hópinn nýtt ljóðsikáld — nýtt vor í færeyskri ljóðlist. Dagar í sólkystum vindi. Aðrir, sveiptir í tungum fcámi. Margfaidur fugla-hljómur — dropar ið runnu saman — tit leskaðu ein flógvan iodnan rounn tystan eftir lívi. Sólarrenning er vát. Reinleikans einsemi stavar bleikt millum furur. Tögn valdar í tómum götum, har sirmið druknar í hvítum ljósi. HAGALAGÐAR 5 Þunnar trakteringar ^ Einhverntíma kom fyrir í því, sem ^ við vorum að lesa, eitthvað, sem ^ minnti á málsháttinn: „Á misjöfnu þrífast börnin bezt.“ Þá sagði Gísli (Magnússon): „í mínu ungdæmi var aldraður maður austur á Þorlákshöfn Hann varð fyrir einhverju slysi eða áfalli, og sagði þá einhver við hann, að á misjöfnu þrifist börnin bezt. — „Það kann nú að vera,“ svaraði maðurinn, „en það verður þá að vera einhver tilbreytimg. En að vera fædd ur í eymd og volæði, alinn upp á o sveit við hungur og harðneskju, þræla síðan baki brotnu alla sína hundsævi við sult og seýru og fara síðan til helvítis, — það kalla ég þunnar trakteringar, drottinn minn.“ (Jón Ól.: Ævisaga) Kveðið á stöðli Það er í sögnum nyrðra, að kona ’ ein á næsta bæ við Látur átti ær svo óspákar í högum, að hún fékk ekki I hamið þær, og fengi hún af Björgu j að spekja þær með vísu. Kom þá , Björg á stöðulinn og kvað vísur 1 nokkrar yfir ánum og er þetta ein: I Krefst ég allra krafta lið | kvæðið sé eflandi, að aldrei fjallafálur þið farið úr heimalandi. I Fór þá svo, að heim komu ærnar hvert mál á haust fram, en þetta var litlu eftir fráfærur. (Amma) Er tungl á íslandi? f Kaupmannahöfn hitti ég Hildi, dóttur sr. Jóns frá Grenjaðarstað, konu svonefnds Húsavíkur Johnsens — var hún móðir Edvalds læknis og þeirra systkina. Hún tók ágætlega á móti okkur hjónunum og útvegaði okkur verustað hjá kerlingu einni. Kerling vildi vera okkur dágóð, en var svo heimsk og fávís, að mér leiddist þar og flutti því frá henni. Til dæmis má nefna það, að einu sinni spurði hún hvort við hefðum tungl á íslandi og hvort íslendingar væru kristnir og héldu jól. (Tr. Gunnarsson: Ævisaga) 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 20. tölublað 1964

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.