Lesbók Morgunblaðsins - 31.05.1964, Blaðsíða 6
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
Þegar hin stóra nefnd, sem skipuð
var til að rannsaka ástand L'BC, lagði
fram skýrslu sína, sagði þar m.a. að
það væri_,,mikið lán fyrir England að
maður á borð við Sir William veitir
BBC forstöðu.“ Eigi að síður sagði hann
starfi sínu lausu skammu síðar. Þ,tð
vakti gífurlega athygli í Bretland.i.
Hvers vegna? Hvers vegna? spurðu
menn. Nú er það álit flestra, að hann
hafi þá þegar staðið í leynilegum samn-
ingsviðræðum við „The Times“, sem
átti við mikla og vaxandj erfiðleika að
stríða.
að hlýtur að hafa verið þessum
fædda blaðamanni mikil freisting að fá
í hendur þetta góða varkfæri til að
túlka skoðanir sínar.. Hann gat ekki
daufheyrzt við kallinu frá Printing
House Square — og haustið 1952 sett-
ist í fyrsta sinn eftir Northcliffe-skeið-
ið „maður fréttanna“ í stól ritstjórans
hjá „The Times“. Það hlýtur að hafa
verið með einkennilegum tilfinningum,
sem fyrrverandi símaafgreiðslupiltur
tókst á hendur hið nýja starf. Hér hafði
gerzt eitt af hinum frægu ævintýrum
nútímans.
Enginn lesandi „The Times“ kemst hjá
því að sjá breytingarnar sem orðið hafa
á blaðinu síðan • Sir William tók við
stjórnartaumunum. Hinn sterki persónu
leiki hans gagnsýrir blaðið allt. Og hinn
hlédrægi maður þekkir engan kveif-
arskap, þegar um það er að ræða að
dæma menn, málefni, atburði og til-
hneigingar í opinberu lífi ríkisins. Það
er .eins og allt í blaðinu, frá leiðurum
niður í smáfréttaklausur, verði lifar.di
blaðamennska.
Hvorki fhaldsmenn né áhangendur
Verkamannaflokksins bera neina sér-
staka hlýju til hans, en „Skrugguvald-
urinn“ hefur Eiftur áunnið sér virðingu
og álit fyrir sjálfstæði og heiðarleik.
Það hæfir vel Sir William og 300 sam-
starfsmönnum hans í ritstjórn „The Tim
es“, að þeir eru ekki lengur í hinu rauða
stórhýsi frá Viktoríutímanum, þar sem
ritstjórinn sleit tröppunum í æsku, held
ur í nýtízkulegri stórbyggingu úr gleri,
steinsteypu og stáli. Hins vegar hefur
andrúmsloftið á ritstjórnarskrifstofun-
um lítið breytzt; þar ríkir enn virðu-
leiki og ró, menn tala saman í hálfum
hljóðum og enginn ieyfir sér að fnra
úr jakkanum. Sir William Haley hefur
afsannað þá gömlu kenningu, að ekki
sé gott að setja nýtt vín á gamla belgi.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3
S túlkan hélt áfram vinnu sinni,
sneri sér frá okkur og hafði augun á
því, sem hún var að gera. Hár hennar
var bundið saman í hnakkanum, en lék
laust um herðarnar og hreyfðist til og
frá, er hún vann. Hún lagði tinbolla á
stóran flutningakassa, einnig tindiska,
hnífa og gaffla. Þvínæst færði hún
steikt fleskið upp úr feitinni og lagði
það á stórt tinfat. Það snarkaði í flesk-
inu um leið og það krullaðist upp og
varð stökkt. Hún opnaði ryðgaðar ofn-
dyrnar og tók út ferhyrnda plötu fulla
af vellyftum bollum.
Báðir mennirnir önduðu djúpt að sér
ilminum af heitu brauðinu.
Sá eldri vék sér að mér:
„Hefurðu borðað morgunverð?"
„Nei“.
„Jæja, gerðu þá svo vel og seztu hjá
okkur.“
Þetta var merkið. Við gengum að
flutninigakassanum og krupum á jörð-
inni umhverfis hann. Ungi maðurinn
spurði:
„Hefur þú verið að tlna baðmull?**
„Nei“.
„Við höfum nú haft vinnu í tólf daga“
sagði ungi maðurinn.
Stúlkan sagði frá ofninum: „Þeir
gátu meira að segja fengið sér ný föt“.
Mennirnir tveir litu niður á nýju
vinnufötin og brostu oifurlítið.
Nú bar stúlkan fram fleskfatið, brúnu
þykku boliurnar, skál með fleskfeiti og
kaffikönnu. Þvínæst kraup hún sjálf við
kassann. Bamið saug ennþá með höf-
uðið í hlýjunni undir treyju hennar.
Ég heyrði, hvernig það saug.
Við fylltum diskana okkar, helltum
fleskfeiti yfir bollurnar og settum syk-
ur út í kaffið. Eldri maðurinn tók miimn
fylli, tuggði, túggði og kyngdi. Síðan
sagði hann: „Guð minn góður, þetta er
gott“, og tók aðra munnfylli.
Ungi maðurinn sagði: „Við höfum
fengið gott að borða í 12 daga.“
Við borðuðum öll hratt og græðgis-
lega, fylltum diska okkar aftur og át-
um aftur, hratt, þangað til við vorum
södd og okkur var orðið hlýtt. Okkur
sveið í hálsinn. af sterku heitu kaffinu.
Við hentum síðustu löggtnni með
gromsinu á jörðina og fengum okkur
aftur í bolfana.
ú hafði birta-n tekið á sig lit,
rauðleitan glampa, sem gerði það að
verkum, að loftið virtist kaidara.
Mennirnir tveir litu í austur, og dög-
unin lýsti upp andiit þeirra. Ég leit
snöggvast upp og sá mynd fjallsins og
ljósið, sem kom yfir það, speglast í
augum eldra mannsins.
Nú stóðu mennirnir upp og helitu
gromsinu úr bollunum á jörðina. „Við
þurfum að leggja af stað“, sagði sá
eldri.
Yngri maðurinn sneri sér að mér: „Ef
þig langar til að tína baðmull, getur
verið, að við gætum komið þér að“.
„Nei, ég þarf að halda áfram. Ég
þakka fyrir morgunverðinn".
Eldri maðurinn gerði neitandi hreyf-
ingu með hendinni: „Það var ekkert.
Okkur þótti gaman að hafa þig með.“
Þeir gengu burt saman.
Austurloftið ljómaði nú af birtu.
" Þetta er allt. Auðvitað veit ég að
nokkru leyti, hvers vegna þetta var svo
skemmtilegt. En þetta atvik hefur einn-
ig í sér fólgna mikla fegurð, sem hlýjar
mér öllum, er ég hugsa urft það.
ÆVARSSTAÐIR
Framhald af bls. 4
standi við Bólstaðarhlíð í svigum Æv-
ars forna goðorði.
M argeir minnist nú lika á tóftina
á milli Litlavatnsskarðs og Refstaða
sem hugsanlegan bústað Ævars, en
það er nú skýlaust í Landnámu, að Æv-
ar byggði 1 Ævarsskarði, en þessar
tóftir eru ekki í neinu skarði heldur
á Laxárdal. Geta þær tóftir því ekki
komið til greina.
Ég hefi aldrei heyrt neitt nafn á þeim
tóftum.
Holtastöðum 2. jan. 1964
.Jónatan J. Líndal
bókmenntir
Framhald af bls. 5
Angi av mold
í náttkendum vindi,
sovandi gras
við áarlök
— var alt ið hendi.
Enn rodnaði rósan
um fjallatind,
tó niðan fjaidi tess fót.
Nú tagnar alt lív,
tað líðux móti nátt,
og frið skal eiga hvört kykt.
i. Enn glógvar eitt hyljareyga
eitt bil,
so blundar tað við.
Náttin er tögn.
Hon dvölir í veldi
og ber sín longsui i loynd.
E ins og áður segir er ljóðakverið
skreytt myndum eftir hinn unga fær-
eyska málara Zacharias Heinesen, sem
stundar nám við Konungiegu akadem-
íuna í Kaupmannahöfn og er sonur hr.is
kunna rithöfundar Williams Heinesens,
er einnig hefur fengizt við að mynd-
skreyta bækur. Á því sviði virðist son-
urinn þó taka föðurnum fram. Frá
hendi hans má örugglega vænta mjög
persónulegra verka í svartlist. í bók
Guðriðar Helmsdals kveður mest að
hinum stóru myndum á kápusíðum bók
arinnar og í opnunni í miðri bókinni,
þar sem hann hefur látið æðar tré-
stokkanna undirstrika heildarálhrifin.
Útkoman er afbragðsgóð.
\j jóðakver Guðriðar Helmsdals
geymir það bezta sem fram hefur kom-
ið i fæfreyskri Ijóðlist á mörgum um-
liðnum árum. Ýmsar frumraunir hafa
verið efnilegar, en höfundarnir kom-
ust að mínu viti aldrei lengra. Tví-
mæ'alaust mesta og merkilegasta fra-m-
lag Færeyin-ga til norræns skáldskapar,
og þá jafnframt til heimsbókmenntanna
á síðustu 25-30 árum, eru verk þeirra
Jörgen-Frantz Jacobsens og Williams
. Heinesens, sem báðir skrifuðu á dönsku.
Þeir áttu báðir danskar mæður, þannig
að danskan var í bókstafiegum skiln-
ingi hið eiginlega móðurmál þeirra, og
þess vegna skrifuðu þeir á því. Mo.m
geta að jafnaði aðems samið skáldskap
á einu máli.
Auk þessara tveggja höfunda ásamt
hinum lýríska smásagnahöfundi Hedin
Bru og einstökum Ijóðum eftir Regin
Dahl, hefur færeysk ljóðlist á síðustu
áratugum að mestu legið í sljó-um vetr-
ardvala. Nú rýfur Guðrið Helmsdal
hinn langa svefn í ljóðlist eyjanna úti
á Atlantshafi. Að svo komnu má hik-
laust segja með góðri samvizku: í beztu
ijóðunum í þessari fyrstu bók sinni er
hún tvímælalaust ljóðsikáld.
A öndverðri þessari öld var fær-
eysk ljóðlist frjósöm og blómleg. Þá
kom fram jafnmerkilegur listamaður
eins og J.H.O. Djurhuus, sem getið hef-
ur sér mikið orð bæði á íslandi og í
Noregi. Hann var klofinn maður og
friðlaus, og hefur stundum verið likt
við Walther von der Vogelweide, sem
galt skáldgáfu sína með látlausum ó-
friði við sjálfan sig. Janus Djurhuus
hefur haft dýpri og varanlegri áhnf
á færeyska ljóðlist en nokkur annar
Auðsætt er, að yngsta ljóðskáld Fær-
eyja, Guðrið Helmsdal, hefur lesið. Djur
huus sér að miklu gagni. Einnig nann
hafði skynjað tón hafsins, svo að hann
leið honum aldrei úr minni.
Um svipað leyti og Janus Djurhuus
kom fram, birti yn-gri bróðir hans,
Hans Andrias Djurhuus, einnig sín
fyrstu ijóð. Hann orti m.a. flausttXrsleg
en ákáflega þokkafull sveitasælulcvæði,
en hann sá líka stórfenglogar skaidsýn-
ir, þar sem sarnan fóru myndvísi og
sterk hugihrif.
Síðar kom fram enn eitt veigamikið
ljóðskáld, Chr. Matras, jafnaldri Willi-
ams Heinesens og Jörgen-Frantz Jac-
obsens. Hann hefur nú í allmörg ár ver-
ið prófessor í færeyskri máifræði og
bókmenntum við hásbölann í Kaup-
mannahöfn, og er heiðursdoktor bæði
frá Háskóla íslands og háskólanum I
Uppsölum. Hann hefur eytt mestum
hluta ævinnar fjarri heimabyggð sinni.
en geymir enn innra með sér hin sterku
áhrif bernskuáranna af höfðum, hafi
og landi, af dýpt og hæð bernskunnar.
Og nú er kannski komið í hópinn
nýtt ljóðsikáld — nýtt vor í færeyskri
ljóðlist.
Dagar í sólkystum vindi.
Aðrir, sveiptir í tungum fcámi.
Margfaidur fugla-hljómur —
dropar ið runnu saman —
tit leskaðu
ein flógvan iodnan rounn
tystan eftir lívi.
Sólarrenning er vát.
Reinleikans einsemi
stavar bleikt millum furur.
Tögn valdar í tómum götum,
har sirmið druknar
í hvítum ljósi.
HAGALAGÐAR 5
Þunnar trakteringar ^
Einhverntíma kom fyrir í því, sem ^
við vorum að lesa, eitthvað, sem ^
minnti á málsháttinn: „Á misjöfnu
þrífast börnin bezt.“ Þá sagði Gísli
(Magnússon): „í mínu ungdæmi var
aldraður maður austur á Þorlákshöfn
Hann varð fyrir einhverju slysi eða
áfalli, og sagði þá einhver við hann,
að á misjöfnu þrifist börnin bezt.
— „Það kann nú að vera,“ svaraði
maðurinn, „en það verður þá að vera
einhver tilbreytimg. En að vera fædd
ur í eymd og volæði, alinn upp á o
sveit við hungur og harðneskju,
þræla síðan baki brotnu alla sína
hundsævi við sult og seýru og fara
síðan til helvítis, — það kalla ég
þunnar trakteringar, drottinn minn.“
(Jón Ól.: Ævisaga)
Kveðið á stöðli
Það er í sögnum nyrðra, að kona ’
ein á næsta bæ við Látur átti ær svo
óspákar í högum, að hún fékk ekki I
hamið þær, og fengi hún af Björgu j
að spekja þær með vísu. Kom þá ,
Björg á stöðulinn og kvað vísur 1
nokkrar yfir ánum og er þetta ein: I
Krefst ég allra krafta lið |
kvæðið sé eflandi,
að aldrei fjallafálur þið
farið úr heimalandi. I
Fór þá svo, að heim komu ærnar
hvert mál á haust fram, en þetta var
litlu eftir fráfærur.
(Amma)
Er tungl á íslandi?
f Kaupmannahöfn hitti ég Hildi,
dóttur sr. Jóns frá Grenjaðarstað,
konu svonefnds Húsavíkur Johnsens
— var hún móðir Edvalds læknis og
þeirra systkina. Hún tók ágætlega
á móti okkur hjónunum og útvegaði
okkur verustað hjá kerlingu einni.
Kerling vildi vera okkur dágóð, en
var svo heimsk og fávís, að mér
leiddist þar og flutti því frá henni.
Til dæmis má nefna það, að einu sinni
spurði hún hvort við hefðum tungl
á íslandi og hvort íslendingar væru
kristnir og héldu jól.
(Tr. Gunnarsson: Ævisaga)
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
20. tölublað 1964