Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1964, Page 2

Fyrir nokkrum árum var all-
ur þorri Bandaríkjamanna
á einu máli um, að hugmyndin um
listamiðstöðina Lincoln Center í
3NTew York, væri ekki annað en 150
milljón dala draumur, sem aldrei
yrði að veruleika.
En þessar raddir eru nú að mestu
jþagnaðar, því að ekki er um að vill-
ast, — draumurinn er óðum að ræt-
ast. Við Lincoln Square, á svæðinu
milli 62. og 66. götu, Amsterdam
Avenue og Columbus Avenue, hafa
þegar tvær stórbyggingar, Philhar-
monic Hall og New York State
Theater, verið teknar í notkun.
Langt er komið innréttingu Vivian
Beaumont Theater og þegar frétta-
maður Mbl. var þarna á ferð í síð-
asta mánuði var verið að byrja á
innréttingu hinnar nýju óperuhallar
Metropolitan. Á síðustu stórbygg-
íngunni, þar sem Juillard-tónlistar-
skólinn verður til húsa, verður
væntanlega byrjað seint á næsta ári.
En draumurinn hljóðar ekki lengur
upp á tæpar 150 milljónir dala — heldur
10 milljónum betur og á eflau:t eftir að
reynast ennþá dýrari, þegar öllum fram-
kvæmdum er lokið. Nemur þessi upp-
hæð samtals 6.880.000.000 íslenzkra
króna, — sem slagar hátt upp í árlegar
þjóðartekjur íslendinga. Þegar mun fyr-
ir hendi langmestur hluti fjárins. í lok
júnímánaðar 1963 höfðu aflazt fyrir
Lincoln Center rúmar 140 milijónir dala,
þar af voru rúmar 100 milljónir gjafir og
fyrirheit um fjárframlög frá einstakling-
um og fyrirtækjum, sjóðstofnunum
ýmiss konar, m.a. Rockefeller og Ford
foundations, og erlendum ríkisstjórnum
— en 40 milljónir fengust frá New York
borg, New York ríki og stjórninni í
Washington.
að er því ekki lengur spurning
hvort Lincoln Center verðr reist. — þetta
mesta menningarmannvirki, sem Banda-
ríkjamenn hafa nokkru sinni ráðizt í og
á að verða musteri túlkandi listar. —
Nú spyrja menn, hvort það muni gegna
því menningarhlutverki, sem til er ætl-
azt. Úr því verður framtíðin að skera —
en ekki virðist ástæða til annars en bjart-
sýni í þeim efnum, enda þótt þau verk,
sem þegar hafa verið flutt, hafi fengið
mismunandi viðtökur eins og gengur.
Sjálfsgagnrýni forráðamanna Lincoln
Centers er hörð og listgagnrýnendur
blaða, útvarps og sjónvarps eru sam-
mála um að gera til þeirra miklar og
stöðugar kröfur.
I framtíðinni, — þegar allar byggingar
Lincoln Centers eru fuligerðar, er áætlað
að sú list, sem þar verður á borð borin,
muni draga að allt að þrjár milljónir
áhorfenda ár hvert. Allar verða bygg-
ingarnar búnar svo góðu loftræstingar-
kerfi, að þær megi nota allt árið um
kring — og allar verða þær búnar full-
komnum tækjum til sjónvarps- og út-
varpssendinga. Hefur þegar oft verið
útvarpað og sjónvarpað frá Philharm-
onic Hall og New York State Theater
— og samkvæmt sérstöku samkomulagi
milli CBS og forráðamanna Lincoln
Centers verður næstu fimm árin sjón-
varpað klukkustundar-efnisskrá þaðan,
sunnudaginn næstan fyrir 23. september,
sem er opnunardagur Philharmonic Hall.
Þá má geta þess, að Lincoln Center hef-
ur þegar nána samvinnu við kennslusjón-
varpið og er ætlað, að hún fari Vaxarídi
ár frá ári
A f þeim tveimur byggingum, sem
fullgerðar eru — og báðar eru einstak-
lega fallegar og glæsilega úr garði gerð-
ar — virðist þó New York State Theater
hafa tekizt ögn betur. Kemur þar til
hljómburður Philharmonic Hall, sem
ennþá er óleyst vandamál, þrátt fyrir
tveggja ára tilraunir og útreikninga sér-
fræðinga og rafeindaheila. Var hálfri
milljón dollara varið á síðasta ári til að
endurbæta hljómburðinn, en það dugði
ekki til. Hann er enn ekki talinn nægi-
lega fullkominn, þykir að vísu henta nú-
tíma tónlist ágæta vel, en síður hinni
eldri, sígildu tónlist, sem þó er uppi-
staða flestra hljómleika. En hér er ekk-
ert, sem heitir að gefast upp — „fyrr eða
síðar tekst okkur að ráða bót á þessum
vanda“, segja þeir í Lincoln Center.
Byggingarnar í Lincoln Center eru
teiknaðar hver af sínum arkitekt. Að
ytri gerð eru þær allar áþekkar, enda
unnu allir arkitektarinir saman að því
að skapa heildarsvip staðarins, — en
innréttingar allar ólíkar.
— ★ —
P hilharmonic Hall er fyrsta fasta
aðsetur New York Philharmonic Orc-
hestra, sem er þó elzta sinfóniuhljóm-
sveit Bandaríkjanna, liðlega 120 ára
— og fyrsta meiri háttar hljómleikahús,
sem reist er í milljónaborginni New
York frá því Carnegie Hall var reist árið
1891. Nýja byggingin, sem teiknuð er
af Max Ambrovitz, er þó aðeins minni
en Carnegie Hall — tekur 2.658 manns í
sæti, eða 114 færri en gamla húsið, —
og stæði eru þar engin. Fyrirhugað er að
halda árlega 300—400 hljómleika í þessu
nýja húsi. Fyrsta árið urðu hljómleikar
338 og áheyrendur u.þ.b. 725.000. Komu
þar fram allar helztu sinfóníuhljómsveit-
ir Bandaríkjanna, auk erlendra hljóm-
sveita, er léku sem gestir, kvartettar
ýmissa þjóða, strengjasveitir og fjöldi
einleikara á ýmis hljóðfæri og einsöngv-
ara, innlendra og erlendra. í Philharm-
onic Hall hefur ennfremur verið haldin
— og verður væntanlega í framtíðinni —
hin alþjóðlega kvikmyndahátíð New
York borgar.
Þegar hljómleikasalurinn í Philharm-
onic Hall var vigður 23. september 1962
var margt ófullgert í húsinu, enda þótt
unnið hefði verið dag og nótt undir það
síðasta. Þá var t.d. ekki að fullu uppsett
listaverkið, sem hangir í lofti forsalar-
ins. Höfundurinn, Richard Lippold, kall-
ar það „Orpheus og Apollo“, sem er lík-
lega eins gott nafn og hvað annað, en
gefur að sjálfsögðu enga hugmynd um
gerð verksins. Ókomin voru listaverk
eins og „The Tragic mask of Beethoven“
eftir Antoine Bourdelle, styttan af Gust-
av Mahler eftir Rodin og höggmynd
Samuels Liptons. Þá hafði heldur ekki
verið komið fyrir kristallsstyttunni „The
performing arts“ eftir Don Weir, lista-
mann er starfar fyrir Steuben-glerverk-
smiðjuna. Þessi gullfallegi gripur, sem
er í móttökustofu hljómsveitarstjórans,
Leonards Bernsteins, er gjöf til Lincoln
Centers frá The Philharmonic Society í
New York, en forseti þess, Arthur A.
Houghton, er jafnframt forseti Steuben
Glass.
Yztu veggir Philharmonic Hall eru
að mestu gluggar. Þeir ásamt fjölda lif-
andi blóma í forsalnum, skapa tengsl við
torgin fyrir utan og byggingarnar á móti,
annarsvegar torgið North Plaza að vest-
anverðu, sem liggur að Vivian Beaumont
Theater, og hinsvegar Lincoln Center
Plaza, sem liggur á milli Philharmonic
Hall og New York State Theater. Er hið
síðarnefnda prýtt stórum og fallegum
gosbrunni, sem er jafnan upplýstur á
kvöldin. Þegar þriðja byggingin við
torgið, Metropolitan-óperan, er fullgerð
má búast við, að allt að því 9000 manns
fari um torgið á hverju sýningarkvöldi.
Ekki fer hjá því, að gestkomandi í
Loncoln Center verði fyrir nokkuð öðr-
um áhrifum við að koma inn í áhorf-
endasalinn í leikhúsinu eftir að hafa
verið í Philharmonic Hall. Hinir bláq
litir og margvíslegu blæbrigði af brúnu,
sem eru svo ríkjandi í hljómleikasaln-
um — og reyndar innrétting hans öll —■
hafa yfir sér svalan blæ. Þegar á hinu
bóginn inn í leikhúsið kemur er ein3
og maður verði samstundis umlukinn
hlýju. Þar ræður ríkjum glæsibragur
gamalla leikhúsa, aðeins í nútíma út-
færslu. Heitir litir og glitrandi ljós, sem
giampa á skreytingunum í loftinu og
dumbrauðu flosáklæði sætanna. Þetta
leikhús er vissulega staður, þar sena
freistandi er að skarta beztu klæðuna
og klingja kampavínsglösum, eins og
arkitektinn Philip Johnson segist hafa
ætlazt til. Úr forsalnum á næðstu hæð
er gengið upp breiðar marmaratröppur
í annan sal, um það bil 60 metra lang
an. þar sem 8—10 mannhæðir eru til
lofts. Tvær stórar marmarastyttur eftir
Elie Nadelmann — gjöf frá arkitektin-
um — standa við sinn uppganginn hvor.
Gólfið er lagt marmara og í lofti er
skreyting úr 23 karáta gulli. Smám sam-
an er verið að bæta við fleiri listaverk-
um, sern ýmsir aðilar hafa gefið, til dæm
is eftir Simaini, Jacques, Lipshits, Lee
Bontecou, Jaspers Johns, Edward Higg-
ins og Reuben Nakian.
Annar langveggur salarins er að
mestu gluggar, eins og framhlið leikh iss
ins öll, — og fyrir þessum vegg eru
tjöld, gerð úr gylltum keðjum, sem lýst-
ac eru neðan frá og ofan. Fóru rúm-
lega 300.000 metrar af "'keðjum fynr
vegginn allan. Gegnt gluggaveggnum
gengur bogamyndaður bakveggur áhorf-
endasalarins fram í þennan mikla forsal
— eða „promenade1 sal, eins og hann er
kallaður. Eftir bakveggnum endilöngum
eru afgreiðsluborð, bar og sérstök stúka
fyrir litla hljómsveit. Þar uppi yfir eru
„promenade“ svalir fyrir þá, sem sitja
á svölum áhorfendasalarins. Eru svala-
handriðin skreytt ljósum samskonar og
eru í salnum sjálfum — kringlóttum
glitrandi ljósum, sem eru á að líta sem
kristallar, — en eru í rauninni gerð úr
plasti og speglum.
Gangarnir meðfram áhorfendasalnum
eru lagðir þykkum ábreiðum, jafnt vegg-
ir, sem gólf. Þar er á nokkrum stöð-
um komið fyrir sjónvarpstækjum, þar
sem síðbúnir leikhússgestir geta fylgzt
með því, sem fram fer á sviðinu meðau
þeir bíða þess, að þeim sé hleypt inu
milli þátta.
-Ahorfendasalurinn tekur 2.729
manns í sæti — sem virðist nær ótrú-
legt, þegar inn er komið. Salurinn er
hóflaga og fyrirkomulag með þeim hætti.
Utgetandl: U.t. ArvaKur Keykjavnt.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Hitstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vieur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arnl Garöar Kristlnsson.
Ritstjórn: Aðalstrætl S. Sími 22480.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
38. tbl. 1964