Lesbók Morgunblaðsins - 06.03.1966, Blaðsíða 15

í>ar sem aðstreymi fólks til búsetu í
Egilsstaðakauptúni er mikið og það er
orðið samgöngumiðstöð Austurlands og
þar er fjölþætt atvinna, ber að efla það
sem menningarmiðstöð fjórðungsins.
Verði menntaskóli reistur þar, sem
varla er að efa, er mikið fengið. En í
ikjölfar hans eða jafnframt honum þarf
fleira að koma, svo sem prentsmiðja, og
henni mun fylgja blaðaútgáfa og bóka-
gerð. Þá ber og nauðsyn til að reisa þar
iðnskóla.
]\"orðan við Lagarfljótsbrú er að
myndast þorp, sem að Hlöðum heitir,
en þar er fátt manna. En þar hefur
verið stofnuð plastiðja og þar er verzl-
un. Þessi tvö þorp, Egilsstaðakauptún
og Hlaðir, eru svo nærri hvort öðru, að
þeim myndi vel henta að sameina sig.
Ferðamannastraumur austur á land
vex árlega. Út frá Egilsstöðum kvíslast
vegir í allar áttir. Þaðan liggur vegur út
iHérað og til Borgarfjarðar. Vegurinn
frá Egilsstöðum yfir Fjarðarheiði er að-
eins 28 km. Fagradalsbrautin liggur frá
Egilsstöðum til Reyðarfjarðar. Þaðan
liggur svo vegurinn yfir Hólmaháls til
Eskifjarðar, og áfram yfir Oddsskarð
til Norðfjarðar. Vegur, að vísu slæmur,
liggur frá Fagradalsbrautinni inn Ey-
vindarárdal, Slenjudal og Mjóafjarðar-
heiði til Mjóafjarðar. Þá liggur hinn
gamli þjóðvegur frá Egilsstöðum inn
Velli, þar sem hann kvíslast við Gríms-
árbrú. Önnur greinin liggur inn Skrið-
dal, suður yfir Breiðdalsheiði og það-
an suður sveitir allt til Skaftafells-
sýslu. Hin grein vegarins liggur yfir
Grímsárbrú um Norður-Velli, Skóga
og til Fljótsdals. Úr Fljótsdalnum ligg-
ur vegurinn síðan út Feli að Lagar-
fljótsbrú. Þar norðan við brúna kvísl-
ast enn vegir frá Egilsstöðum. Þaðan
liggur vegur út Hróarstungu og annar
norður Fell og yfir Jökulsárbrú. Þar
greinist vegurinn enn. Liggur önnur
Bygging Mjolkursamlags Kaupfélags
greinin upp Jökuldal og þaðan allt norð
ur til Akureyrar, hin liggur um Jök-
ulsárhlíð, yfir Hellisheiði til Vopna-
fjarðar og síðan norður sveitir og yfir
Norður-Þingeyjarsýslu. Fyrir ferða-
menn er um margar leiðir að velja
frá Egilsstöðum. Flestir mun þó kjósa
leiðina til Fljótsdals, kringum efra hluta
Lagarfljóts, þessa mikla og virðulega
vatnsfalls, er með hátignarlegri ró renn-
ur hávaðalaust með öllu, þar til komið
er langt út á Hérað. Á þeirri leið eru
og mörg höfuðból, svo sem Ketilsstað-
ir, Vallanes, Hallormsstaður, þar sem
mesti og fegursti skógur landsins er,
Hrafnkelsstaðir, Valþjófsstaður, Skriðu
klaustur og Arnheiðarstaðir, bærinn,
sem Droplaugarsynir voru frá.
Er Egilsstaðakauptún var áformað,
höfðu flestir litla trú á því, að þar gæti
myndazt nokkurt þorp að ráði, lífsskil-
yrði væru þar síðri en í kauptúnum
Fjarðanna, því að þau lifðu að miklu
leyti á sjónum, en á Egilsstöðum væru
engin slík hlunnindi. En reyndin hefur
orðið önnur. í Egilsstaðakauptúni hafa
allir, sem vettlingi geta valdið, nóga at-
HéraðV j a i Egilsstaðakauptúni.
vinnu, þótt engir stundi þaðan sjó-
mennsku. Þó er ekki loku fyrir það skot
ið, að einhverjir útgerðarmenn og sjó-
menn vilji í framtíð hafa heimili sitt
á Egilsstöðum.
Aður en Egilsstaðakauptún var
stofnsett, hafði um alllangt skeið fólki
fækkað á Fljótsdalshéraði. Á aldar-
fjórðungnum 1920-1945 hafði íbúum
Héraðshreppanna fækkað úr 2045 í
1666, eða um 379 menn, 18%%. En 1.
des. 1962 er fólksfjöldinn orðinn 2008,
eða aðeins 37 færri en 1920. Tel ég lík-
legt,' að nú sé fólk þar orðið eins
margt eða jafnvel fleira en 1920. Eg-
ilsstaðakauptún hefur stöðvað brott-
flutning fólks úr Fljótsdalshéraði. Að
vísu fækkar enn fólki í sumum hrepp-
um Héraðsins og allmargar jarðir hafa
farið í eyði, einkum í Hróarstungu og
Hjaltastaðaþinghá. í sumum hreppum,
svo sem Vallahreppi, Fljótsdal, Jökul-
dal og Jökulsárhlíð, fer nú engin jörð
i eyði og einstaka nýbýli rísa upp. Nær
allir, sem gefast upp við búskap á Hér-
aði, flytja í Egilsstaði, og ungt fólk, sem
ekki vill lengur vera heima við bú-
skapinn, eða þess er þar ekki þörf, flyt-
ur i Egilsstaði. Og jarðir, sem hin síð-
ari ár hafa farið í eyði á Héraði, myndu
ekki síður hafa farið í eyði, þótt Eg-
ilsstaðakauptún hefði aldrei orðið til, en
þá myndi fólkið er yfirgaf jarðirnar
hafa flutt í Fjarðarkauptúnin, norður til
Akureyrar eða suður til Reykjavikur.
Og nú er svo komið, að landnemar Eg-
ilsstaðakauptúns koma ekki aðeins úr
sveitum Fljótsdalshéraðs, heldur einnig
úr Fjörðunum, og strjálingur kemur
hingað og þangað að úr landinu, jafn-
vel frá Reykjavik. Meginhluti kauptúns
búa er ungt fólk og börn. Þarna er
margt af myndarlegu og þróttmiklu
fólki. Allir hafa þar nóg að starfa frá
morgni til kvölds, og starfsdagur flestra
er langur, ekki síður en feðra þeirra og
mæðra var áður við sveitabúskapinn.
Kauptúnsbúar kvarta aðeins undan
einu, og það er fólkseklan. Á s.l. sumri
reynau þeir að draga að sér fólk til
vinnu, hvaðan að, sem þeir gátu feng-
ið það. Úr næstu hreppum drýgja marg-
ir tekjur sínar með því að vinna í kaup-
túninu, er þeim gefst tími til.
Ég álít, að í sæmilegu árferði sé ó-
víða i landinu betra að búa en í ná-
grenni Egilsstaða, og á Egilsstaðakaup-
tún nokkurn þátt í þvi. Og þrátt fyrir
misfellasamt árferði, fjölgar dálítið býl-
um í Vallahreppi, þeim hreppi, sem Eg-
isstaðir tilheyrðu áður. Á Egilsstöðum
er engin margmenn stétt, en starfsgrein-
ar eru þar yfir 40. En mér er sagt, að
þar sé enginn skráður verkamaður. Þar
hefur því aldrei verið gert verkfall og
heldur aldrei verið sett verkbann. En
annars veit ég ekki nákvæmlega um fé-
lög þar; en þar er kvenfélag, að sjálf-
sögðu athafnasamt, og þar er nýstofn-
aður rótarýklúbbur með 26 félögum.
Hefur hann farið vel af stað, og félag-
arnir sagðir ánægðir með þessi samtök
sín.
6. marz 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15