Lesbók Morgunblaðsins - 16.10.1966, Blaðsíða 9

arnir hafa orSið yngri og yngri hef ég
gert mér ljóst, að þarna er annað að
verki. Sé „víxlþjálfun" hafin, meðan
íþróttamaðurinn er nægilega ungur
(Ryun hóf æfingar 16 ára) er hægt að
„teygja" líkama hans, bæði í lífeðlis-
fræðilegum og líkamsfræðilegum skiln
ingi meira en hugsanlegt er, ef þjálfun-
in hefst ekki fyrr en fullum vexti er
náð. Þessi breyting í þá átt, að methaf-
arnir urðu æ yngri, kom fyrst í ljós á
12-ára gömlum sundmönnum, sem voru
hart leiknir af þjálfara sínum og gerðu
ekki annað en að synda. En kannski
geta ekki aðrir en unglingar verið nógu
áhrií'agjarnir til að finnast íþróttirnar
þess virði að leggja annað eins á sig.
Skyldi koma að því að íþróttamenn
fari að lokum að æfa sig átta tíma á
dag og verða að hlaupavélum, sem
kyntar eru með mat og drykk og fá
ekki að hvíla sig nema endrum og eins?
Eg spái því að sá háttur verði upp
tekin hvað snertir hlaupara á 5.000
metrum 10.000 metrum og maraþon-
vegalengd, en ég á enn eftir að trúa
því að slík þrælaþjálfun sé nauðsynleg
fyrir míluhlaup. Enda þótt framfarirnar
á mílunni hafi verið miklar (næstum 8
sekúndur) á síðustu 12 árum, þá virðist
þetta vera lítið í aðra hönd fyrir sex-
faldan æfingatíma dag hvern. Bezta
þjálfun til míluhlaups mundi sennilega
vera ein klukkustund á dag skynsam-
lega notuð.
En hvað sem því öllu líður, er leitt
til þess að hugsa, að hinn sanni áhuga-
maöur, sem vinnur fullan vinnudag
annars staðar, fari að verða æ þýðigar-
minni í alþjóðaíþróttum. Eða með öðr-
um orðum sagt: væri ég nú læknanemi
efast ég um, að kostnaðurinn við æf-
ingar þ.e. að fórna annari starfsemi
fyrir æfingar mundi hafa mjög mikið
aðdráttarafl fyrir mig til svo kröfufrekra
íþrótta.
Jr að er alkunna að maraþonhlaup
ið er hámark íþrótta-i í juskapar. En
þar stendur íþróttamaðurinn andspænis
sérstökum hættum.
Meðan á stendur maraþonhlaupi eða
sex mílna hlaupi, einkum þó ef lofthit-
inn er um 3 stig kunna vöðvar íþrótta-
mannsins að framleiða meiri hita en
hann getur losnað við. Þrátt fyrir mik
inn svita, kann líkamshiti hans að kom
ast yfir 40 stig, sem er sama sem mýra-
köldu-hitastig, eða fást að því marki,
þegar menn fá sólsting. Gangi íþrótta
maðurinn með eitthvert lítilfjörlegt
smit eða vanræki að fá nóg af salti og
vatni, getur svitarennslið hætt og hann
orðið ófær.
Margir munu hafa séð í sjónvarpi
hin ægilegustu endalok maraþonhlaups,
sem orðið hafa á seinni árum. í Sam-
veldisleikunum í Vancouver 1954 slag-
aði og reikaði Jim Peters, enski mara-
þonhlauparinn, síðasta áfangann. Starfs
mennirnir voru of ringlaðir til þess að
láta hann hætta, sjálfs hans vegna og
íþróttarinnar vegna. Peters fór í sjúkra
hús eftir hlaupið. Hann keppti aldrei
eftir það.
Fáir áhorfendur gera sér ljósa hina
gííurlegu áreynslu, andlega og líkam-
lega, við slík afrek. Astralskur áhorf-
andi, sem horfði á hin harkalegu leiks-
lok i maraþonhlaupinu í Melbourne, var
sagður hafa sagt: „Þetta hlaup væri
gaman að horfa á til enda“.
Hið furðulega val á Mexíkóborg
fyrir næstu Olympíuleika, 1968, hefur
vakið nýtt vandamál í sámbandi við
þolhlaupaæfingar. 1 2250 metra hæð er
pæstum 25% minna súrefni í loftinu,
cg eins og þegar hefur verið sagt, fer
árangurinn eftir súrefnisflutningnunum
Ég samþykki ekki það, sem haft er eftir
finnska þjálfaranum Onin Niskanen, að
„þarna drepist einhverjir", en mikil
hæð getur stuðlað að því, að menn
verði lémagna undir vissum kringum-
stæðum. *

Keppendur í þriggja mílna víðavangs hlaupi styðjast hver við annan að hlaup
inu loknu.
Þarna kunna að verða einhverjir í-
þróttamenn með hjartaveilur, sem eng-
inn hefur vitað af aðrir með byrjadi
smit, eða þá enn aðrir, sem hafa blátt
áfram ekki vanizt loftsl*ginu. Þegar
um Ólympíuleika er að ræða, rekur
hugurinn um of á eftir líkamanum, svo
að varnartæki þreytunnar komast ekki
að. Ekki hefur neitt heyrzt um, að
menn hafi gefizt upp í tilraunahópum,
sem hafa verið að rannsaka málið, en
vitanlega er aldrei hægt að fá fram
hina raunverulegu áreynslu Ólympíu-
keppninnar. Mín ályktun er sú, að þarna
sé um nokkra hættu að ræða, og hversu
lítil sem hún kann að vera, er hún
samt nægileg ástæða til að halda aldrei
þolhlaup í mikilli hæð.
En einn árangur hefur þó orðið af
þessari ákvörðun um staðinn fyrir Ól-
ympíuleikana — þ.e. æfingar í mikilli
hæð til þess að auka afrek íþrótta-
manna, sem keppa annað hvort hátt
uppi eða í sjávarmálshæð. Mörgum
okkar hefur fundizt það eftirtektarvert
og einkennileg tilviljun, að eini maður-
inn sem hefur sigrað í Maraþonhlaupi
aftur og aftur og það auðveldlega, er
Abbyssiníumaðurinn, Bikili Abebe, sem
á heima og æfir sig í u.þ.b. 2100 metra
hæð yfir sjó. Og fleiri stoðir runnu
undir þetta nýlega, þegar óþekktur
hlaupari frá Kenya, Nestali Temu, sem
eins og Kipchoge Keino, á heima og æfir
i 1800 metra hæð sigraði ástralska heims
methafann Ron Clarke, í sex mílna
hlaupi á Samveldisleikunum, sem haldn
ir voru í sjavarhæð (í Kingston á Jama-
íku).
Eftir andataks umhugsun er ástæðan
augljós. Afrekin takmarkast af hæfileik
unum til að taka súrefnið. Að eiga heima
og æfa í hæð, þar sem minni súrefni
er, veldur áreynslu í líffærin, sem flytja
súrefnið, en það veldur aftur aðlögun
og eykur mátt íþróttamannsins. f mörg
um löndum — með sérstöku tilliti til
leikanna í Mexícó — hafa menn sett
upp fastar æfingabúðir í mikilli hæð
Ég er bara hræddastur um að í öðrum
löndum, þar sem þjálfararnir eru misk
unnarlauari, fari að nota lágþrýstiklefa
til þess að veita íþróttamönnum sínum
„gerviþjálfun".
H versu langt erum við komuir
frá sönnum íþróttum? Það væri bein-
línis hlægilegt, ef það bara væri ekki
jafn-sorglegt og það er.
Tilskipun í góðu skyni frá alþjóða-
nefndinni, þar sem tímalengd þjálfunar
í mikilli hæð er takmörkuð við fjórar
vikur síðustu þrjá mánuði fyrir leikana
er viðurkenning á þeim mistökum að
halda þá í svo mikilli hæð, og um leið
viðurkenning á þjálfunaraðferðum í-
þróttamanna í framtíðinni.
Það hefur einig verið gefið í skyn
þótt ég telji það ekki nægilega sannað
að vera kunni einn nýr þáttur í meta-
setningu — sem sé sá að nota meðöl
Nokkrar tilraunir undir eftirliti vís-
indamanna til þess að sýna, að lyf geti
aukið afrek manna til frambúðar, eru
lítt sannfærandi. Sem dæmi má nefna
að við eina tilraun fannst íþróttamönn-
um hvatatöflur, sem þeir héldu vera,
auka mátt sinn, en raunverulega voru
töflur þessar algjörlega meinlausar og
gagnslausar. Sumir knattspyrnumenn og
hjólreiðamenn einkum á meginlandi Ev-
rópu, hafa verið taldir nota þessi lyf,
en ég held, að allir hlauparar geri sér
Astralski 500-metra methafinn Ron
Clarke æfir sig.
sett i sl. julimanuði.
ljóst, að auk þess sem þetta er sið-
ferðilega rangt, þá er það heimska ein
að halda; að þeir geti aukið afrek sín
varanlega með lyfjanotkun.
Og enn sem komið er, þá liggja að
minnsta kosti engar sannanir fyrir, að
þetta sé hægt. íþróttamaðurinn verður
að geta keppt stöðugt og innan fram-
faratakmarka sinna árum saman.
r jálfun í frjálsíþróttum hefur tekið
framförum fyrir tæknilegar nýjungar
Stökkstöngin úr trefjagleri var fundin
upp og hefur breytt stökkstílnum og
gert öll met í þeirri grein úrelt. Rann-
sóknir á stíl við grindahlaup, stökk
og köst, með hjálp kvikmynda, hefur
gert þjálfurum fært að þróa nýja
tækni, sem á við líkamsburði hinna
ýmsu íþróttamanna.
Einnig er almennt talið, að fagur líkams
vöxtur sé bezta eign íþróttamannsins.
Dr. J. M. Tanner, enskur læknir athug
aði líkamsvöxt yfir 100 íþróttamanna á
Rómarleikunum. Vitanlega er góður
líkamsvöxtur til bóta, en dr. Tanner
komst að þeirri niðurstöðu, að hin ein-
staka færni þessara íþróttamanna lægi
ekki eins í líkamsvexti þeirra og í
hinum sérstöku, lífeðlisfræðilegu eigin-
leikum, sem þeir höfðu unnið sér með
æfingum. Ég minnist vel að hafa horft á
fyrrverandi míluhlaupara, Englending-
inn Sidney Wooderson, sem var hálf
þriðja alin á hæð, kt^rpa með góðum
árangri við Arthur Wint, Ólympíu-
sigurvegara frá Jamaíku en hann var
þrjár álnir og fjórir þumlungar á hæð.
Allar breytingar á þjálfun íþróttar
manna og afrekum þeirra síðustu árin
virðast vera afleiðingar af byltingu á
íþróttasviðinu, sem byggist á sálfræði
einstaklinga og hópa. Methafar eru í-
þróttamenn, búnir sérstökum líkam-
legum og andlegum eiginleikum — af-
brigði, í góðri merkingu þess orðs. Hvern
ig er öðru vísi hægt að skýra hæfi-
leikana til að hressa upp hugann, svo
að það nægi til þess að sigrast á ó-
þægindum, oft sársauka, sem fylgir
mestu áreynslu, og snúa ósigri upp í
sigur? Paavp Nurmi þjálfaði sig vægðar
laust. Hann hafði nokkra innsýni í sál-
fræði þá, er liggur til grundvallar slík
um afrekum, þegar hann sagði: „Aðeins
fátækur maður má hlaupa hratt'.
Aðeins með talsverðu sjálfstrausti og
rósemi getur mikill íþróttamáður risið
undir þeirri óþolandi byrði að vera
talinn líklegastur sigurvegari í meiri-
háttar hlaupi. Það er þetta, sem Jim
Ryun fær nú að reyna. Ég minnist enn
glöggt viknanna, áður en ég keppti við
John Landy í Vancouver, þegar mér
fannst augu alls heimsins hvíla á okkur.
Æfing mín var þá teygð að takmörkum
þess þolanlega. Á þessu tímabili fann
ég hjá sjálfum mér veikleika, sem mig
hafði aldrei grunað, en einnig áður ó-
þekktan mátt. Knattspyrnumaður verð
ur að eiga sitt sigurhrós í félagi við
aðra en hlauparinn stendur alltaf einn.
Það var mér engin huggun, að menn
hafa orðið að reyna meira en þetta og
að sama yrði upp á teningnum eftir 100
ár. Fyrir mér eins og öðrum hlaupur-
um var hlaupið fyrir öllu — það var
- óafturkallanlegt.
* r- Kurt Hahn, Þjóðverjinn, sem
stóð gegn áhrifum Hitlers og kom til
Englands til þess að sýna þjóðfélags-
legar skoðanir sínar með því að stofna
Gordonstoun-skólann, sem konungsætt-
in hefur „tekið að sér“, hefur notað
tvíræða setningu þess efnis að íþrótt-
irnar væru „siðferðilegt jafngildi styrj-
aldar.“ Mér finnst hugsunin þarna nokk-
uð langt útfærð, en hinu er ekki að
neita, að maðurinn nýtur áreynslunnar
sem laðar fram það bezta er hann getur
látið í té. Forðum daga kann ævintýra-
þránni að hafa verið fullnægt með því
Framhald á bls. 6
16. október 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9