Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1967, Blaðsíða 2

ÆHflllEk
SVIP-
MVND

Apol'lo Milton Obote, núver-
andi forseti Uganda og
•fyrrverandi forsætisráðherra, varð
skyndilega heimsfrægur síðastliðið
vor, er hann steypti fyrirrennara
sínum á stjórnarstóli, konunginum
Sir Edward Frederiek Mutesa II., af
stóli og settist sjálfur í sæti hans.
Konungurinn, sem í daglegu tali er
kallaður Kabaka frá Bugunda,
komst lífs af, fyrst til Congo, en
síðan ti'l London og þar dvelst hann
nú. Valdsviptingin var formálalaus
og kom Kabaka á óvart, en hann er
hægur maður í framgöngu og
kurteis, en uggði ekki að sér. í kon-
ungdómi sínum barst hann mikið á
og naut einlægrar virðingar stuðn-
ingsmanna sinna, Buganda^kynþátt-
arins, sem er auðugasti og valda-
mesti kynþátturinn í Uganda, enda
þótt þeir séu ekki nema sjöundi
hluti landsmanna, sem eru ein
*-milljón alls. Valdsviptingin átti sér
þann aðdraganda, að Kabaka hafði
vísað stjórn landsins út af Bugund-
ísku landsvæði fyrirvaralaust og
með hliðsjón af ættflokkaskiptingu
innan konungdæmisins hlaut það
að valda alvarlegum vandræð-
um. Þar sem höfuðborg ríkisins,
Kampala, liggur í miðju Buganda-
héraði, var engin furða þótt for-
sætisráðherrann, Obote, tæki brott-
vísunina óstinnt upp og léti til skar-
ar skríða. Þannig lauk löngu tauga-
stríði, sem þessir fulltrúar tveggja
áhrifamestu ættflokika í Uganda
höfðu háð sín á milli árum saman.
w.
Það var tuttugasta og þriðja maí
•1., sem Kabaka vildá binda endi á deilu
sína og ríkisstjórnarinnar me'ð því að
setja stjórnina af og vísa ráðherrunum
úr landi þegar í stað. Jafnframt brauzt
út bylting gegn stjóminni. Obote for-
sætisráðherra snerist þegar til varnar,
lýsti yfir neyðarástandi í landinu, og
sagt er að hann hafi tekið sér í munn
kjörorð byltingarsinna 5 Afríku: „Þegar
gamalt þjóðskipulag er þungað af nýju,
er valdið eina yfirsetukonan". Hann
gaf her Uganda fyrirskipun um að um-
kringja konungshöllina.
I dögun að morgni 24. maá gerði
<herinn mikla árás á konungshöllina, en
hundruð Buganidamanna höfðu safnazt
þar saman til að verja höllina fyrir
hugsanlegri árás. Eftir tólf stunda
grimman bardaga, sem kosfaði 200 til
300 mannslíf, hafði stjórnarherinn náð
höilinni á sitt vald og gert upptaekar
birgðir ólöglegra vopna, sem þar hafði
verið safnað. — Kabaka hafði hins veg-
ar tekizt að flýja, og þessi flótti hans úr
APOLLO MILTON OBOTE
konun.gshöllinni er þegar orðinn að hálf
gildis goðsögn naeðal stuðningsmanna
hans. En samkvaemt eigin sögn, stökk
hann niður af hallarmúrnum og komst
í leiguibíl, sem ók hjó, og með honum
út Cyrir orrustusvæðið.
M
aðurinn, sem steypti Kalbaka af
stóli, Apollo Milbon Obote, er faeddur í
moldarkofa í litlu þorpi við Kwania-
vatmð í norðurhluta Uganda, sem heitir
Akakoro. Hann er feeddur einhvern
tíma á árinu 1924, en enginn veit með
vissu fæðingardaginn eða fæðingarmán-
uðinn. Hann er þriðji í röðinni af níu
börnum Stanley Opeto með Pulsikiru,
einni af fjórum konum hans. Obote er
af Langoættbálkinum, sem lengi hefur
búið í norðurhluta Uganda, en í stjórn-
málum Afriku hefur það enn úrslita-
þýðingu hvaða ættbálki stjórnmálamað-
urinn tilheyrir.
að er ekki satt, að ég bafi byrjað
líf mitt sem fátækur drengur, eins og
svo margir segja“, sagði Obote nýlega í
samtali vfð erlendan blaðamann. Og
hann hélt áfram: „Forfeður miínir voru
valdamenn. Afi minn, langafi og laniga-
langafi höfðu allir mannaforráð. En hitt
er aftur á móti satt, sem sagt er um
mig, að ég hafi verið sauðasmali og
geitasmali. Faðir nriinn vildi hafa mig
hjá sér. Öll systkini mín fóru í skóla, en
ég var kyrr heima hjá föður m'ínum. Þó
undarlegt kunni að virðast leit ég á
þetta sem vott _þess, hve vænit honum
þætti um mig. Eg eyddi dagstundunum
með hjörðunum, kindunum, nautunum
og geitunum — aLeinn. Ég byrjaði í
skóla þegar ég var tólf ára gamaU."
Skólaganga Obotes var ekki snurðu-
laus. Hann varð tvisvar að hætta í
menntaskóla vegna lélegrar kunnáttu.
Eftir tvo vetur í háskólanum I Kampala
hætti hann svo námi sjálfviljugur.
„ Eg hætti námi þegar ég hafði gert
það upp vi'ð mig, að ég vildi annaðihvort
helga mig lögfræðinni eða stjórnmálun-
um,“ segir Obote. „Mér var boðið að
nema lög við bandarískan háskóla, en
stjórnin (þ.e. brezka stjórnin) kom í
veg fyrir það. Þeir sögðu, að am.erisk
lög væru ekki til neins gagns fyrir þetta
land. Þeir neituðu mér einnig um dvöl
við háskóLann í Khartum, því þeir sögðu,
að ég gæti ekki gert upp við mig hvað
mig langaði til að læra. Ég hætti þess
vegna og tók í sta'ðinn nokkur námskeið
í bréfaskóla“.
c
kömmu eftir að Obote hætti
báskólanámi tók bann sér starf sem
venjulegur verkamaður við sykurverk-
Smiðjurnar í Keniya. Hann var þá 26
ára að aldri. „Ég hafði hrifiat af verka-
lýðshreyfingunni og komizt að þeirri
niðurstöðu, að affarasælast væri að
byrja neðst", segir hann. í Kenya
tók hann við einu starfinu efitir annað,
verkamaður, skrifstofumaður, söiumað-
ur, íáðningarstjóri, og kynnti sér jafin-
framt afríkönsk stjórnmál.
mt egar Obote sneri heim til fæ'ð-
ingarbéraðs síns árið 1957, var hann
kjörinn fulltrúi héraðsstjórnar Lango-
héraðsins á þingið í Kampala, sem var
undanfari núverandi löggjafaiþings
landsins. Frá þeirri stundu hefur stjónn-
málalegur uppgangur 'hans verið ó-
venjuiega skjótur. Hann varð þegar í
stað valdamdkill innan flokks síns,
Þjóðarflokks Uganda eins og hann
nefindi sig. Brátt stoínaði svo Obote nýj-
an fiokk, Aiþýðufiiokk Uganda, og eftir
kosnin,garnar 1961 kom hann inn á þing-
ið sem leiðtogi stjórnarandstöðunnar.
Ári síðar tryggði hann flokki sdnum
kosriingasigur í þjóðaratkvæðagrei'ðslu
þar sem Uganda Lýsti yfir sjálfstæði
sínu.
E nda þótt flokkur Obotes væri
stærsti flokkurinn í Uganda hafði hann
ekki meirihluta á þinginu. Næststærstur
var Kómversk-kaþólski lýðveldisflokk-
urinn, en Obote m.yndaði stjórn með
stuðningi róttæks flokks, Kabaka-
flokksins. Samstarfiið va-r ótryggt, því
þessir tveir flokkar voru á mjög önd-
verðum meiði um meginatriði varð-
andi framtíð landsins. Smám sam a n
tókst Obote að vinna einstaka þing-
menn annarra flokka til fylgis við Al-
þýðuflokkinn og þegar hann hafði
tryggt sér meirihluta innan þingsins
sprengdi hann samstarfið. Og um mitt
sumar 1965 virtist Uganda á gó'ðri Leið
með að verða eins flokks ríki.
r1
■Li n brátt risu deilur innan flokks
Obotes, Aiþýðuflokksins. Það kom í
Ijós, að ættbálkarnir áttu of rik ítök í
hugum þingmanna í Uganda til þess að
þeir gætu starfað saman í nýjum flokki,
sem ekki tó<k tillit til ætfibáLkanna. Al-
þýðuflokkurinn klofnað' í deiidiir „Norð
lendinga", sem voru úr heimahéraði
Obotes, og „Sunnlendinga", se,m voru
hinum megin úr landinu. Og í ársbyrj-
un 1996 var svo komið, að ílokkur Öbot-
es virtist á góðri leið með að leysast
upp. Fj'öllþættar deilur risu innan flokks-
ins, um trúmál og hugmyndafræ'ði auk
ágreinings um staðreyndir. Deilur milli
ættflokka og einstakra manna urðu
einnig daglegt brauð innan filokksins.
Framhald á blaðsíðu 6
Framkv.stJ.: Slfeíns Jónsson.
Ritstjórar: Siguröur Bjarnason frft Vleur.
Matthtas Johannessen.
Eyjólfur Konrftð Jónsson.
Auglýsingar: Arni GarSar Krlstinsson.
Ritstjórn: Aðalstrætl fi. Sími 22480.
Utgefandi: H.t. Arvakur. ReykjavIK. 1
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. febrúar 1967