Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1967, Page 9

Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1967, Page 9
ISLENZKIR LISTAMENN Talað við Thor Vilfojúlmsson TÍU ár eru nú liðin síðan 'bókin And- lit í spegli dropans eftir Thor Vil- hjálmsson kom út. Sú bók var þýdd bæði á sænsku og ensku svo sem kunnugt er. Þær bækur, sem Thor hefur skrifað síðan Undir gervitungli (Helgafell, 1959), Regn á rykið (Helgafell, 1960), Svipir dagsins, og nótt (Helgafell, 1961) fjalla allar — ef undan er skilin bókin um Kjarval auðvitað — að mestu um reynslu hans á ferðalögum; sjálfur er hann alltaf nærstaddur í þessum verkum sínum, í Rússlandi, Frakklandi, Ítalíu ..... Smásaga eftir Thor í síðasta jólablaði Morgunblaðsins vek- ur forvitni mína. Ég er alltaf að skrifa, segir Thor, þetta hrúgast upp hjá mér og er orð- inn mikill bingur. Sjálfur brölti ég í hrúgunni, reyni að komast upp á hól- inn og sjá yfir. En, jú;, það er stórt skáldverk í mótun, og ég geri ráð fyrir, að það verði einar þrjár bækur úr þvi efni sem liggur fyrir. Ég held mér sé óhætt að segja, að fyrsta bók- in, sé væntanleg á þessu ári ■— Og sögusviðið? Sagan gerist bæði erlendis og í ís- lenzkri náttúru. íslenzkt landslag, landið sjálft, á mjög rík ítök í mér. ■— Mig langar til að vita, hvernig þú sjálfur skilgreinir skáldverkin í fyrstu þrem bókum þínum — ef við tökum sem dæmi Andlit í spegli dropans. Er það safn smásagna? Ég er eiginlega í vandræðum með það. Smásögur? Ég hef ekkert á móti því. Sjálfur hugsa ég lítið um slíkt, mér finnst aðrir eigi að finna heitið. Ég bý aðeins til það sem ég þarf að búa til og hef aldrei lagt mig eftir því að læra tækniheiti bókmennta- fræðinga, allra sízt hjá þeim í norr- ænudeildinni. En það er víst ekki komið að því næstu hundrað árin, að þeir fjalli um mig þar. Ekki veit ég, hvernig norrænudeildin fer að því að verja sig svona rækilega gegn samtímabókmenntum, þeir hafa ekki hugmynd um, hvað er að gerast og oft dáist ég að því, hvað þeir eru dug legir að exportera Gamla heyið ___ þeir eiga fyrningar eins og háttur er góðra bænda. Annars hef ég heyrt, að í deildinni núna séu kornungir menn, sem ekki hefur tekizt að murka alveg lífið úr og fylgjast dá- lítið með samtímanum. Finnst þér þú hafa lært af eða sótt áhrif til einhverra sérstakra erlendra höfunda? Ég næ alls staðar í áhrif. Maður veit ekki sjélfur, hvað hjálpar manni mest. Ég hef aldrei vitað af því, að neinn sérstakur hafi haft áhrif á mig. Það er þá kannski helzt fólgið í því, að maður finni stur.dum einhvers konar samfélag við aðra, sfem eru að fást við svipuð vandamál. Það eru vissir hlutir, sem liggja í loftinu og menn hér og þar, sem taka á móti þessu og svara hver með sinum hætti. — Hér á landi er alltaf verið að reyna að hanka menn á því, að menn séu að taka eftir einhverjum öðrum, mér að sá sem færi til Indlands yrði aldrei sami maður. Kannski hefur þetta verið mitt Indland í þeim skilningi, Það sveif líka mikið á mig, þegar ég las Vef- arann frá Kasmír. Þá fannst mér líka Island vera svo stórt. Það gæti ekki nægt íslenzkum höfundi að skrifa bara fyrir ísland. Við getum líka þakkað Laxness fyrir hvað hann „Mér finnst ég hafa týnt þeim degi sem ég skrifa ekki“. en jafnvel þótt menn séu afihjúpaðir sem listrænir myntfalsarar og staðn- ir að því að stela og setja nafn sitt við annarra manna verk, þá er bara sagt, greyið, hann er undir áhrifum, og það er reynt að umgangast hann af nærgætni eins og siður er að koma fram við afbrotamenn hér á landi. Listsköpun er allt öðruvísi starfsemi. — Þú myndskreyttii sjálfur fyrstu tvær bækur þinar. Kom nokkurn tíma til þess, að þú yrðir að velja á milli myndlistar og ritstarfa? Nei, ég er eiginlega bara að leika mér, þegar ég geri myndir — að auka sjálfum mér yndi. — Þú munt einna alþjóðlegastur íslenzkra rithöfunda. Hvað heldurðu, að það hafi verið, sem beindi þér í þá átt? Það stendur í mér að svara því. Ég var svo heppinn að komast snemma í kynni við magnaða erlenda höfunda.. Á unglingsárunum komst ég í kast við Tolstoj og Dostojevskí og sá sem lendir í þessum stóru Rúss- um, hann verður kannski ekki samur maður, sérstaklega ekki, ef það er óiharðnaður unglingur. Hiknar Krist- jónsson, sem er forystumaður í fiskveiðideild FAO í Róm, sagði hefur kæft marga vonda höfunda með því hvað hann hefur skrifað vel; stækkað allar kröfur til þeirra. Hann hefur innflutt heimsmælikvarð- ann. En það hefur einlhvern veg- inn ekki legið fyrir mér að binda mig við minn hrepp. — Hafði myndlist mikil áhrif í þessa átt? Ja, mynd’list var nú lokuð inni í finum stofum, þegar ég var að alast upp. Maður kynntist henni helzt af bókum. Það er svolítið að lagazt — og þó. Ég rak mig illilega á það, þegar ég var að skrifa Kjarvalsbókina, að hún er enn lokið inni í stofum. Maður hefði getað haldið, að ég fengi varið dögum — jafnvel nóttum — í Kjar- valshöll með vinsamlegu leyfi safn- stjórnar, en sú höll var bara ekki til þrátt fyrir hrós valdhafanna í sinn eigin garð fyrir framtakið sem aldrei náði lengra en taka hver frammí fyrir öðrum í veizluglaumi og skála- glami. — Og bækur þínar um ferðalögin erlendis? Ég hugsa aldrei um þær sem ferða- bækur. Svipur dagsins. og nótt er t.d. ekki skýrsla um túrisma eða land- fræðilegar staðreyndir. Þetta er ein af aðferðum minum til að átta mig á þeim heimi, sem ég lifi í og hvar ég sjálfur stend í þeim heimi. Ég reyni að skynja manneskjuna í dag í heimi sem er orðinn sameiginlegur, og hér meina ég Evrópu. — Finnst þér íslendingar nægilega næmir fyrir samtíð sinni? Islendingar eru meiri Evrópumenn en þeir átta sig á þrátt fyrir amerískt glamur. Það hefur að vísu skemmt margt, en ekki meira hér en annars staðar. Þó vérð ég að segja, að ég skil ekki þá foreldra, sem gleyma friðhelgi síns heimilis og hlutverki þess sem uppeldisstöðvar og bjóða inn á það efni úr Keflavíkursjón- varpinu, sem er heppilegt til að skapa réttan geðblæ í ameríska her- menn og ætla svo vitlausir að verða, ef einhverjir ráðamenn, sem bera ábyrgð á þessu, rumska við og ætla að bæta fyrir og bægja hermanna- eldinu á elleftu stundu frá heimilun- um. — Leitar alíslenzkt söguefni aldrei á huga þinn? Ég mundi segja, að fsland væri alls staðar nærri í verkum mínum. Ég er íslendingur og það hefur aldrei leitað alvarlega á mig að skrifa á öðru máli en íslenzku — þó ég hafi reyndar leikið mér að því að yrkja Ijóð á ensku, en viðfangsefni mitt er það, hvernig ísland mætir umheim- 'inum. Ég vil stækka heimsmyndina. Æ, ætli það sé hægt að tala beinlínis um meðvitað prógram. En það eru, þegar allt kemur til alls, sameigin- legar forsendur og sameiginlegar hættur, sem ákvarða örlög manna. Kynslóð, sem lifir við möguleika á atómsprengju hugsar öðruvísi en sú kynslóð sem lifði í óendanlegum heimi. — Form og stíll í verkum þínum orkaði nýstárlega á sínum tíma. Ég vona það. Fólk var vanara því að fá bara hreina og beina sögu og kannski er ekki lengur ríkjandi að beita myndskyni við lestur. Menn eru að týna þessu næmi, það er að minnsta kosti í hættu. Form? Ég reyni að finna form sem hæfir því, sem ég er að búa til. Ég hef engan áhuga á að taka annars manns form og reyna að þrengja mínum hlutum inn í það. Sjálfsagt hefur maður unn- ið fyrir því að fá slengt á sig að vera formalisti af þeim afturgöngum, sem skilja ekki það sem Frakkinn sagði, „Le style c’est l’homme" — „stíllinn er maðurinn“. List án forms er ekki til. — Og stíllinn. Þú ert þekktur að mjög myndríkum og íbornum stíl. Leggurðu mikla vinnu í hann eða kemur þetta eins og af sjálfu sér? Það er lítið varið í það, sem fæðist fyrirhafnarlaust. — Hvernig er þinn eðlilegi Vinnu- dagur? Skrifarðu á hverjum degi? Mér finnst ég hafa týnt þeim degi sem ég skrifa ekki. Með því að skrifa, reyni ég að vinna fyrir hverjum degi — fyrir að fá að vera til. sv. j. igengið er að starfi; þó er beimilt að oiieyta % 1. bjórs eða 20 ol. af léttu vini með heitri máltíð. . 1. l.ugmennimir láta það ekki á sig ,fiá, þó Raijia fari í háttinn, og leggja ieið sína til heimi'liis Kaakkoláhtis og halda þar gleðskapnum áfram, unz all- ar áfengisbirgðir enu þrotnar, en þá er klukkan gengin 20 mínútur í þrjú. Þeir félagar ákveða nú að gista á gestrisnu heimili Kaakkolahtiis. Um morguninn 3. janúar, sem er kald- •ur og drungalegur, rikir undarlegt á- stand á flugvel'linum í Kruununkylá. Fanþegar, sem ætla með flugferðinni AY 311 til Helsingfors með millilend- ingu í Vaasa og Pori, taka að safnast saman í flugstöðvarbyiggingunni, en samkvæmt flugáætlun skyldi lagt upp 'k'l. 7:00. En afgreiðsluopið, þar sem Kaakikblahti á að afgreiða, er lokað, og — en um það fá farþegarnir að sjá'lf- sögðu ekkert að vita — filugvélin DC3 með einkennisstöf'unum OH-LiOC stend- ur að visu til'búin til filugs á stæði sínu, en áhöfnin, sem á að filjiúga henni, er ókomin. Drykkjufélagarnir þrír hafa sofið yfir isig. Þegar filugmennirnir sjá fram á Iþað, a'ð iþeir muni ekki ná í áætlunar- bílinn út á flugvöll, síma þeir á gistihúsið •til filugfreyjunnar, Raiju, og biðja hana að sækja sig í leigutoil. Fimim míniúitum fyrir sjiö eru þau loksins kiomin út á flugvöll. Kaakkolahti snýr sér strax að afgreiðstu faranguris og farþega, sem bíða óíþolinmióðir. And- stætt venjum ganga flugfreyjan Raija og filugstjórinn Hattinen beint að filug- vélinni. Og í staðinn fiyrir flugstjórann. 'hefur aðstoðarflugmaðurinn samiband. við flugumferðarstjórnina á leiðinni til þess að ræða flugskilyr'ðin og sækja upplýsingar um veðurfarið. Á tæpum fimmtán mínútum er skoðun á flugvél- inni lokið og hinir 22 fanþegar eru komnir um borð. 19.525 kg, eða tæpum 700 kg fyrir neðan bámarksflugtaiks- iþunga, vegur flugvélin OH-LCC, er hún ihefur sig til flugs 16 miiniútum á eftiri áætlun. Framhald á bls. 12. 12. febrúar 1967 -LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.