Lesbók Morgunblaðsins - 12.02.1967, Blaðsíða 10
Fnmerkjaþattur
yarðveizla umslaga.
í>egar kemur að því að varðveita
umslög í ‘heilu lagi, varð það oft
vandamál hjá söfnurum fyrri tíma.
Voru þá merkin tíðast klippt af um-
slögunum og annað hvort geymd í
eins litlum pappírsstykkjum og
mögulegt var, eða þá hreinlega leyst
af öllum pappír í vatni.
í>að eru til 18 islenzk skildinga-
bréf, eins og sagt verður frá í póst-
söguþáttunum, og hvert þeirra er
ekki undir 100.000,00 króna virði.
ggg*| Hve margir
vildu nú ekki
eiga nokkur slík
umslög og hafa
haft aðstöðu til
að varðveita
þau í safnibók-
um og geta
skreytt safn
sitt með þeim í
dag?
Nú er svo komið, að fáanlegar eru
safnbækur undir nær allar gerðir og
stærðir umslaga. Þessar safnbækur
gera mönnum kleift að halda saman
bæði góðum söfnum fyrsta dags
bréfa, t.d. er safn íslenzka lýðveldis-
ins á fyrsta dags bréfum mjög eftir-
sóknarvert nú þegar. I>á er ekki síður
\ \ :
\ Lexsiflj-]
AMPMÍIÆN 67
k*M
úr vegi að halda saman hvers konar
sérstimplunum, Skál'holt, Vatnajök-
ull, Dagur frímerkisins, Skátamót, og
svona mætti lengi telja.
Hvaða stimpill er þetta?
Hér er svo mynd af umslagi sem
var sent þættinum nýlega frá Banda-
ríkjunum. Þar er eitt albezta Islands-
safn, sem til er í dag í einkaeigu, en
eigandi þess er Roger A. Swanson í
Chicago.
Bréfið er sýnilega sent frá fs-
landi rétt fyrir jól 1939, eða eftir ára-
mót 1940, sbr. jólamerkið.
Það, sem hér er um að ræða, er
stimpillinn, sem þátturinn og eigandi
vildu gjarna fá upplýsingar um. Eins
og sjá má af meðfylgjandi mynd, er
um litinn hringstimpil að ræða, 22
mm. í ummál. Ekkert staðarheiti er
í stimplinum „29-203-6“ í beinni röð
neðantil vinstra megin. Við værum
sem sagt mjög þakklátir fyrir upp-
lýsingar. Hvar og hvernig var þessi
stimpill notaður í byrjun stríðsins?
Bréfið hefir verið opnað af „Cen-
sor 219“, P.C. 66. en það eru einu
upplýsingarnar, sem eru á miðanum,
sem því er lokað með að nýju.
AMPHILEX 67.
Næsta heimssýning á frímerkjum,
verður haldin undir vernd FIP, Fed-
eration International de Philateli, í
Amsterdam 11.-21. mai í vor. Það eru
frímerkjasamtök Hollands, sem að
sýningunni standa, en forseti þeirra
er hinn kunni frímerkjafræðinguh
G. W. A. de Veer. Sýningin verður
haldin í stórri sýningarhöll, sem
nefnist RAI. Er þetta í eitt hinna
fáu skipta er allt sýningarefnið er
sýnt undir sama þaki í einum sal, en
áður hefir yfirleitt þurft að skipta
sýningarefninu í marga sali, stundum
1 mörg hús.
Umboðsmaður sýningarinnar hér á
landi er Sigurður H. Þorsteinsson,
póstihólf 1336, Reykjavík.
X
h
S
KRISTNITÖKUÁRIÐ
Framihald af bls. 1
3) Ari notaði páskatöflu, sem var
byggð yfir 19 ára tunglöld, en slík-
um öldum ljúki daginn fyrir 1. sept-
ember, og þannig sé nýársdagur
samkvæmt slíkum útreikningi ein-
mitt fjórum mánuöum fyrr en okkar
nýársdagur.
4) Iieimkringla, Eyrbyggja, Lax-
dæla og Brennunjálssaga geri ráð
fyrir, að kristnitakan hafi orðið 999.
'Hér er ekki ætlunin að kryfja rök-
semdafærslu Ólafíu til mergjar, en
nokkrar athugasemdir skulu þó látnar
fylgja.
r.
að má vel vera, að Ari hafi
þekkt Kirkjusögu Beda. erj hvaða ný-
ársdag notaði hinn lærði Engilsaxi?
Ólafía segir, að það ’hafi verið 1. sept-
ember og það sé „almindelig accepter-
et“, en þó hafi verið gerðar tilraunir
til að hnekkja því. Síðan vísar hún í
höfunda, sem hafi gert þessar tilraunir.
Annar þessara höfunda, Wilhelm
Levisohn gaf árið 1946 úí ritgerð
með heitinu „England and tlhe Conti-
nent in the Eight Century". Hann held-
ur því fram í þessari ritgerð, að Beda
láti árið hefjast um jólaleytið en ekki 1.
september. Hinn er C. W. Jones, sem
gaf út ritgerð sína „Saints Lives and
C-hronicles in 'Early England" 1947, og
heldur því fram þar, að Beda hafi not-
að marga nýársdaga og farið þá eftir
heimildum sínum án þess að samræma
iimatalskerfin. Ekki bendir Ólafía á að
neitt nýtt hafi komið fram, sem hnekki
bókum Levisohns og Jones. Hún nefnir
einungis, að það sé „almindeligt accept-
eret“ að Beda hafi notað 1. september
sem nýársdag. Hefði ólafía haft fyllstu
ástæðu til að fara nánar út í þetta í rit-
gerð sinni. Eins og það er sett fram
hjá henni er það ekki reglulega
sannfærandi.
-Arið 663 eða 664 var baldið kirkju-
þing í Whitby. Þingið var haldið um
haustið eftir 1. september. Frá þessu
segir Beda. Hafi hann miðað nýársdag-
ínn við 1. september, hefur þingið verið
haldið 663. Hafi hann miðað nýársdag-
inn við 1. janúar hefur þingið verið
haidið 664. A. Poole áleit, að Beda hefði
miðað nýársdaginn við 1. september. Þess
vegna ársetja þeir, sem fylgja 1. sept-
ember-nýársdagskenningu hans, þingið
663. Hinir ársetja kirkjuþingið 664. Sé
nú atihugað í yfirlitsritum um Englands-
sögu hvernig þessi atburður er ársettur,
sést, að engin föst venja gildir um þetta.
Sumir ársetja 663, sumir ársetja 664.
Bendir þetta ekki helzt í þá átt, að
roálið sé óútkljáð, að það sé óvíst, hvort
Beda hafi notað 1. september sem nýárs-
dag eða ekki? A.m.k. er það einkar vel
fallið til að veikja trúna á fullnægjandi
málsmeðferð Ólafíu á þessu atriði.
Í-J n hafi Beda notað 1. september
sem nýársdag hefur Ari sjálfsagt þurft
að átta sig á því, áður en hann tók
þelta eftir hinum lærða engilsax-
reska presti, og sjálfsagt er leyfilegt
að spyrja, hvernig Ari hafi farið að því,
að átta sig á því, fyrst nútimamönnum
gengur það svona illá.
En hafi Beda notað 1. september sem
nýársdag og hafi Ari þekkt og notað
kirkjusögu hans, er það þá þar með ór-
uggt, að faðir íslenzkrar sagnaritunar
hafi tekið það eftir Beda að láta árið
hefjast 1. september? Er það meira en
tíjgáta? Kannski væri rétt að finna
xyrst óvefengjanlegar sannanir fyrir
þvi, að Ari hafi í raun og veru látið ár-
ið hefjast 1. september? Það er erfitt
að verjast hér þeirri hugsun, að Ólafía
tefli hér æði djarft í röksemdafærslu
sinni.
II.
Ekki fæ ég séð, að nein ástæða sé
til að furða sig á, að Ari notar falL
Ólafs Tryggvasonar sem viðmiðunarár.
Af hverju ætti Ari skilyrðislaust að
nota innlendan atburð fremur en er-
lendan sem viðmiðunarár? Miðar ekki
Evrópa upphaf tímiatals-síns við atburð,
sem gerðist austur í Palestínu? Og var
ekki fall Ólafs Tryggvasonar á einhvern
hátt viðkomandi öllum Norðurlöndum,
sem á tímum Ara hafa sjálfsagt verið
meiri heild menningarlega en síðar?
Ólafur Tryggvason olli mestu um það,
að ísland var kristnað. Hann var kon-
ungur í Noregi. Það voru konungar í
Svíþjóð og Danmörku, sem felldu hann.
Var hér ekki hentugur atburður að miða
við? Annars má benda á það, að Ari
miðar víðar við Noregskonunga, er hann
viil ársetja atburði. Þannig nefnir hann
t.d. fall Ólafs helga sama sumarið og
Skafti lögsögumaður deyr. Hann virð-
ist 'hafa miðað tímasetningar sínar við
þrennt: Krists burð, lögmenn og Nor-
egskonunga.
0 g hvað var svo saga Noregs fyr-
ir íslendinga? Óþekkt svið? Ónei. Nor-
egssaga var ein helzta séngrein íslend-
inga og bezfu sérfræðingar í þessu fa,gi
ó 12. og 13. öld voru einmitt ís'lendingar.
Hér er þess vegna því ekki til að dreifa,
að miðað sé atburð, sem ísLendingum sé
framandi og ókuhnur.
Auk þess er útreikningur frá árinu
999 í stað 1000 varla svo erfiður, að
ástæða sé til að ætla, að Ari hefði kdn-
okað sér- við áð leggja á sig það auka-
erfiði, sem fylgir því að taka tillit til 1,
sem munar á 999 og 1000.
Og Ari var samkvæmt því sem Ólafía
segir „ivrig efter at foretage beregn-
ing“. Samkvæmt þeirri fullyrðinigu ætti
hann einmitt ekki að hafa fiorðazt að
reikna frá árinu 999 í stað 1000. Hann
hefði væntanlega svalað reikningsákefð
sinni enn betur með því að reikna frá
999 en 1000.
III
E nda þótt Ari noti páskatöfilu, sem.
er byggð yfir 19 ára tunglöld og
einnd slákri öld ljúki daginn fyrir 1.
september 1120, er ekki þar með sagt
að Ari hljóti þess vegna að nota 1.
september sem nýársdag. Slíkt er ein-
ungis tilgáta.
Þá nefnir Ólafiía og áð vissar forn-
sögur svo sem Eyrbyggja, Njóla og Lax-
dæla og Heimiskringla reikni með
kristnitökunni árið 999. Almennt hefur
þó verið talið, að Heimskringla miði
kristnitökuna við 1000 og svo er einnig
talið í útgáfu dr. Bjarna Aðalbjarn-
arsonar. Tímatal Eyrbyiggju, Njálu og
Laxdælu er naumast svo fast í skorðum
né traust, að neitt verulega sé leggjandi
upp úr því þótt tækist að miða kristni-
tökuna þar við 999.
S íðan ritgerð Ólafiu kom út hefur
birzt ritgerð eftir Svend Ellehój, sem
fjallar einnig nokkúð um árið 1000.
Hann færir þar rök fyrir þeirri skoðun
sinni, að ártalið 1000 muni komið úr
ikirkjusögu Hamborgarbiskupa eftir
Adam frá Brimum og hann virð'ist telja
þennan atburð gerast seint á árinu 1000.
Gæti það þá komið heim við, að það
væri í september eins og talið hefur
verið.
Ekki er annað að sijá en Adam miði
áramótin við jólin e’ða 1. janúar. Bendir
þetta í þá átt, að skoðun Ólafiu sé röng.
Ekki getur Ólafur Tryggvason hafia fiali-
ið bæði 999 og 1000.
E n hvort sem skoðun Ólafíu kann
að reynast rétt eða röng, þeigar hún
verður skoðuð niður í kjölinn, er fyllsta
á'Stæða til að þakka hennd viðleitni
hennar til að skýra á nýjan hátt atriði,
sem ekki er svo örugglega s’kýrt, a'ð
nein ástæða sé til að hafna tilraunum
til nýrrar skýringar. Röng niðurstaða
-þarf ekki að vera gagnslaus. Hún getur
haft örvandi áhrif á rannsókn viðkom-
andi atriðis. Yfirleitt er það svo, að
vafasamar niðurstöður visindamanna
hvetja til andmæla.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. febrúar 1967