Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1967, Blaðsíða 7

SÖNDERHOLM UM BRAGA ÁSGEIRSSON:
étvíræSt skyldastur
JÓNI STEFÁNSSYNI
ERIK SÖNDERHOLM, sem var danskur sendikennari í Reykja
vík um árabil skrifaði eftirfarandi grein fyrir nokkrum árum,
svo sem hún ber með sér, og birt ist hún í tímaritinu „Nyt frá
Island“, undir fyrirsögninni „Islandsk Portræt". í tölubl. ’67
sem Dansk ísl. félagið í Kaupmannahöfn gefur út. (Þýð.)
Bragi Ásgeirsson
ví hefur löngum verið haldið
fram, að myndlistin á íslandi sé hin
yngsta í Evrópu, en þetta er óneitanlega
hálfur sannleikur, því allt frá fyrstu
hyggð landsins hafa verið til á ís-
landi ‘hlutgengir málarar og myndsker-
ar, er danskir listunnendur fengu stað-
fest á sýningunni í Lousiana í vetur.
Menn hafa í alltof ríkum mæli fest sig
við þá staðreynd að ísland hefur frá
tímabilinu eftir siðaskiptin ekki átt
neina myndlistarmenn með svo óum-
deilanlega hæfileika, að þeir hafi getað
haldið velli er tímar liðu. Það var fyrst
eftir aldamótin, að fram komu þrír
mjög athyglisverðir listmálarar: As-
grímur Jónsson, Jón Stefánsson og Jó-
hannes S. Kjarval, sem allir sóttu skól-
un sína til Evrópu og þannig endurnýj-
uðu sambandið milli íslenzkrar og
evrópskrar listar. Litið frá evrópskum
sjónarhóli voru þeir allir rækilega
íhaldssamir, sem samfara framúrskar-
andi hæfileikum og dugnaði gerði það
að verkum, að yngri íslenzkir listamenn
allt fram að seinni heimsstyrjöldinni
voru frek-ar ómóttækilegir fyrir nýrri
viðhorfum og straumum samtímalistar-
innar í K>'rópu. En í byrjun fjórða ára-
tugs aldarinnar ná ný viðhorf að hasla
sér völl og eftir lok stríðsáranna hefur
abstraktmálverkið smám saman náð svo
sterkri fótfestu, að landslagsmálverkið
hefur með tímanum nær alveg verið
eftirlátið viðvaningum. Einn af þeim,
er sker sig úr innan íslenzkrar nútíma-
listar er hinn ungi málari og graflista-
maður Bragi Ásgeirsson.
B ragi er fæddur í Reykjavík 1931.
Sína listrænu menntun hlaut hann í
Handíða- og Myndlistarskólanum í
Reykjavík, en 9 ára að aldri hafði hann
orðið fyrir heyrnarmissi. En þegar ár-
ið 1950 hélt Bragi til Kaupmannahafn-
ar til framhaldsnáms við Listaháskól-
ann, þar sem kennari hans var próf.
Kræsten Iversen. Tveim árum síðar
(1952) íót Bragi til Osló, þar sem hann
naut leiðsagnar próf. Jean Heiberg í
málverkinu en Crix Dahl í graflist. A
þessum fyrstu en þýðingarmiklu náms-
árum, fékk hann einnig tækifæri til
ítarlegra námsferða um Evrópu, þar sem
hann varð fyrir ríkum áhrifum af list,
þjóðlífi og náttúru. Eftir heimkomu
sina til Reykjavíkur hélt hann sína
fyrstu sjálfstæðu sýningu árið 1955, sem
vakti mikla og verðskuldaða athygli,
og sló því föstu, að ísland hafði eign-
azt enn einn tilkomumikinn mynd-listar-
mann. Sýningin hafði í för með sér svo
mikinn áhuga á list Braga, að honum
hlotnaðist styrkur til Danmerkur þar
-sem hann fékk tækifæri til að kynna
sér litografíu. Á meðan á þessari dvöl
stóð hélt hann sýningu hjá 'Hagfeldt
og fékk forkunnar góða dóma. Arið
1958 hlotnaðist Braga Ásgeirssyni styrk-
ur frá Vesturþýzkalandi. í tvö ár nam
hann í Múnch-en, þar sem kennari hans
var hinn frægi franski málari Jean Dey-
rolle, -sem hafði mikil áhrif á fram-
haldandi listrænan þroska hans. Þessi
námsár í einu af höf-uðstöðvum evr-
ópskrar list-a-r urðu til úrslitaumbrota
í list hans, sem ljóst kom fram á hinni
stóru sýningu, sem hann hélt eftir heim-
komu sína 1960.
Eins og fyrir fl-esta íslenzka mál-
ara hefur náttúran ríku hlutverki að
gegna í list Braga Asgeirssonar. Hið sí-
kvika litaspil í lofti og gróanda hafa
verið grundvöllur listrænnar upplifun-
ar hans og tilfinninga. Þessa náttúru-
innblásturs nýtur hann svo lengi, sem
hann getur samrýmzt lögmálum mál-
verksins sjálfs; þessar listrænu kröfur
hafa smám saman leitt hann frá natúr-
alismanum til abstraktmálverksins.
Erfðavenja hins íslenzka málverks, hef-
ur jafnan verið landslagið, en snemma
sneri Bragi sér frá hverskona-r formi
natúralistisks eða táknræn-s landlags-
verks byggt á þeirri vitund, -að aðalat-
riðið 'hlyti að vera hinn sálræni grunn-
ur sjálfs listamannsins, en ekki utanað-
komandi, meira eða minna tilviljunar-
kennd áhrif. H-eppnist það listamannin-
um að tjá á sannfærandi hátt þetta sitt
innsta sjálf, skiftir það litlu máli hvort
hann í byrjun skoðast þjóðlegur eða
alþjóðlegur, því að tjái hann sig nægi-
lega persónulega, verður hann þjóðleg-
legur. Meðal íslenzkra málara er Bragi
ótvírætt skyldastur Jóni Stefánssyni. Af
engum íslenzkum málara hefur hann
numið jafn mikið og einmitt af þessum
gamla meistara. Þar sem hin -stranga
listræna rökfræði, óbugandi orka og
fullvissa -um gildi vinnunnar hefur haft
djúp á'hrif á hinn yngri andlega skylda
listamann, jafnvel þótt þeir hafi orðið
að velja ólíkar leiðir til að ná marki
sínu.
Bragi Ásgeirsson hefur — sem að-
.eins fáir af íslenzkum málurum kyn-
slóðar hans —- skilið gildi hinnar mark-
viss-u varandi þjálfunar fyrir hinn skap-
andi listamann; allt frá æsku, er við lá
að sjúkdómur legði hann að velli, hefur
honum verið ljóst að ekki einungis lífið,
heldur einnig listin, gerir strangar og
vægðarlausar kröfur til iðkenda sinna.
Með óþreytandi framtaki hefu-r honum
heppn-azt að tjá þær sýnir, sem inn-
blást-urinn seiðir fram. Heilsteyptustu
verk hans í málverki og graflist gefa
til kynn-a sálrænan in-nblástur og tækni-
lega hæfni, sem vafala-ust mun flytja
hann langt á veg fram.
Erik Sönderholm.
leið svona eins og manni 1-eið, þegar
maður hugsar til þess, hvernig m-a-nni
leið þá og detta allskonar dillur í hug,
sem manni einhvernveginn byrjaði að
detta í hug þá. B'Jlljós -spruttu útúr
myrkrinu, leiftruðu af bílunum við
götukantinn og seytluðu niður andlitið
á mér; niðu-rinn fyrir eyrunum á mér
óx, varð að snö-ggum dynjand-a og að
hvísli aftur. Ég var í skjóli. Ég r-ann
áfram, sv-eif áfram, öruggu-r í mið-ri
hringiðu af glös-um ljÓ3astaurum fólki
húsum innanstokksmunum, umv-afinn
svörtum friði. Það var náttúrlega skrít-
ið, en svona v-ar það. Á einum stað flugu
háar steint-röppur hjá, fullar af fólki,
og efst stóð stúlka í ermavíðum kjól
veifandi glasi; hvítur handleggur og sítt
hár m?ð stjörnubjörtum himni á bak-
við. Ég fór niðrað sjó og meðfram
ströndinni innfyrir voginn. Gatan var
auð og b->in. Hraðamælirinn sýndi 50
milur. É.g skipti niðrí þriðja og steig
fasta-r á benzínið. Súgurin-n óx. Bíllinn
tr-k dýf-ur. Spenna. — 70 mílur. Maður
við leigubíl-astöðina, horfinn. Djöfulsins
fjör. Vaffátta drunur. — 75 mílur. H-ann
valsaði aðein.s í stýrinu. Húsin leystust
upp í litrákir og rótuðust afturfy-rir. —
80 mílur. Vegurinn fossaði inrrundir
bílinn. H-ann sleikti 85, svo dró ég ú-r
f-erðinni, ég v-ar kominn að gatnamót-
um. Handan þeirra nam ég snöggvast
staðar og fékk mér að reykj-a, stíf-UT og
skjálf-andi af spannu, sveittur í lófun-
um og móður. — Hugsaði: ,,Það hlýtur
að vera satt að m-aður keyrir betur full-
ur en ed-rú. Það getu-r ekki verið að
manni bara finnist það.“ Ég keyrði hægt
uppundir ásinn. Við vegkantinn hand-
an gatnamóta var dumbr-autt Ijós og
skuggar á iði með útlínur bíls á ba-kvið.
Löggan. Eg snaraðist fyrir hornið og
trítl-aði eins og mús upp brekkuna. Ég
sá í speglinum, að þeir skimuðu á eftir
mér og bentu, en voru ekki lagðir af
stað, þegar hæðina bar á milli. Ég
brenndi burt. Ég var orðinn leiður.
E g fór vestureftir með bílinn, til-að
skila honum. Yfir grárri borginni var
dagur að fæðast. Ég v-a-r farinn að
gleym-a mér við stýrið. Ég ók útaf aðal-
brautinni inní hverfið. Ég v-alsaði eftir
krókaleiðum áleiðis, hálfmókti, sveifl-
aði bílnum fyrir beygjur tilþessað finna,
hvað hann lægi vel. Ég var á breiðri
götu með bíl-aröðum meðfram og gaf
lítið eitt i. Þá sá ég alltíeinu bregða
fyrir í bílljósunum manni, vatt stýrinu
og f-ann högg á bílinn, sá flykki koma
þjótandi yfi-r húddið og skella á rúðunni
fyrir framan mig, í leiftri skelfingu-
lostið andlit Gvendar, og hv-a-rf, og ann-
ar skellur miklu þyngri, heiftarl-egu-r
sársauki, regn af blóðugum glerbrot-
um.
Ég missti ekki meðvitund nema í
nokkur augnablik. Þegar ég vakn-aði
kulaði í sár á andlitinu á mér innum
mölbrotna rúðuna, og báðar hurði-mar
voru upp á gátt. Ég skjögraði út. Lett-
inn v-ar allur klesstur að framan. Ann-
ar bíll stóð uppvið vegginn lagður inn
á 'hliðinni. Það var ljós í mörgum glugg-
um og blóð á götunni. Mannamál nálg-
aðist, og ég hljóp burt í hina áttina. Eg
h-ef víst klifrað yfir veggi og garða, ég
man ekkert eftir því. Ég var kominn
niðrí fjöru. Sólin v-ar að -rísa í kyrrðinni
uppyfir sjóndeild-arhringinn og baðaði
voginn og húsin á bakvið mig í köldu
ljósi. Ég lagðist á hnéin í aðfallið og
lét sjóinn skola blóðið af hönd-unum á
mér. Rotta kom frammundan steini og
staðnæmdiist tilað horía á mig. Ég henti
að henni möl ánþ-essað hitta. Bílhljóð
nálgaðist eftir vegin-um. Ég skreið uppúr
vætunni og tók skyrtulafið og ba-r það
uppað skurðinum á enninu. Bíll nam
staðar. Tveir hurðarskellir ómuðu, eins
og byssuskot. Ég grúfði mig niðrí möl-
ina og grét.
SVIPMYND
Framh-ald af bls. 3
lífið nýjum augum, að maður geti -skap-
að sér sinn eigin heim, óbundinn -h-efð-
bundnum ki'eddum og siðvenjum. Heim-
urin-n þarf ekki að takmarkast af fjór-
um veggj-um og maður þarf ekki endi-
lega að ganga á gólfteppi ævibrautina
á enda. Salvador Dali kenndi henni að
sjá ævintýrið í hinu daglega lífi, einu
sinni bjó hann til handa henni drykk
úr krónublöðum rauðra rósa.
Mia Farrow kynntist Frank Sinatra
í kvikmynd-averi Fox. Hún segir, að það
hafi ekki verið ást við fyrstu sýn, en
þó leið ekki á löngu, unz þau voru
óaðskiljanleg. Óg nú komst Mia að
ra-un um, að allt sem hún tók sér fyrir
hendur, töldust meiri háttar fréttir í
slúðurdálkum dagblaða. Sameiginlegir
vinir töldu ólíkl-egt, að úr samdrætti
þeirra yrði hjónaband; til þess væri ald-
ursmunurinn of mikill. En Mia Farrow
og Frank Sinatra voru gefin saman í
hjónaband í Las Vegas fyrir tæpu ári.
á hafði hún þegar látið snögg-
klippa á sér hárið og kannski vakti hár-
greiðsl-a hennar enn meiri athygli en
giftingin. Hún bakaði sér óvild for-
ráðamanna Fox-kvikmyndafélagsins
með uppátæki sínu; töldu þeir, að nú
væri frami hennar sem leikkonu á
enda. Salvador Dali lét einnig í ljós
óánægju sína, en Mia situr við sinn
keip, enn hef-ur hún ekki látið hárið
vaxa á ný. Segir hún, að hárgreiðsla
sem þessi spári sér bæði tíma og fyrir-
höfn.
F rægðin er henni ný reynsla, sem
hún segist reyna að taka m-eð jafnaðar-
geði. Sam-t kom henni á óvart, hversiu
rík ítök illgirni og 'hatur á í hugarf-ari
fólks. Degiega fær hún svívirðingarbréf
frá bláókunn-ugu fólki; bezta vörnin sé
að fleygja þeim ólesnum í ruslakörf-
una. Að öðru leyti er Mia Fa-rrow hæst-
ánægð með lífið og ákveðin í að fy-lgja
ráðum Salvadors Dalis, vinar síns, og
fara sín-ar eigin 1-eiðir í lífinu.
9. ' j'úií 1967 '
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 7