Lesbók Morgunblaðsins - 03.09.1967, Page 15
iians er „Plume“, sem kom út 1930, mað-
urinn í uppreisn gegn fjandsamlegum
heimli. Prósakvleði hans frá 1945 lýsa
þýzka hernáminu. íle>(si bók kom fyrst
út á frönsku 1962 og er samsafn at-
hugagreina, #agbókarbrota og prósa-
kvæða en má þó segja að þetta allt
skapi heild, svo að ekkert má missa sig.
Bókin er mjög smekklega gefin út.
GOÐAFRÆÐI:
Die Mythologie der Griechen I—II.
Karl Kerényi. Deutscher Taschenbuch
Verlag 1966. DM 8.60.
Goðafræði Kerényis kom út í tveim
hlutum á árunum 1951 og 1958. Fyrri
hlutinn fjallar um guðina, upphaf
heimsins, annað bindið lýsir hálfguðum
og hetjum. Bók þessi er ætluð fullorðn-
um, að sögn höfundar. Hann notfærir
sér allar nýjustu rannsóknir á þessu
sviði og er manna bezt fær um að rita
um efnið, þar sem hann er einn fremsti
fræðimaður um trúarbrögð og goðsögur,
auk þess sem hann er klassísk menntað-
ur. Hann starfaði fjrrst í Ungverjalandi,
hvarf til Sviss 1943 og starfar nú þar
við Jung stofnunina. Bók þessi er
smekklega gefin út og fylgja athuga-
greinar og registur.
VÍN: /
The Penguin Book of Wines. Ann
Sichel. Penguin Books 1965. 6/—.
Höfundurinn er vínsali, vínekrueig-
andi og hinn mesti smekkmaður á vín.
Bók þessi er einkar þörf þeim, sem
vilja afla sér nokkurrar þekkingar á
víntegundum, þ. e. léttum vínum og
þeim drykkjum, sem unnir eru úr þeim.
Vínsmekkur hérlendis er heldur frum-
stæ'ður og fábreytilegur, því skyldu þeir,
sem óska fjölbreytni í þessu efni kynna
sér þessa bók, aftur á móti hafa þeir
sem úða í sig hráum vínanda í þeim
einum tilgangi að stofna til fylliríis-
hervirkja lítil not fyrir nefnda bók.
LISTIR:
Zeit-Bilder. Zur Soziologie und Ásthe-
tik der Modernen Malerei. Arnold Geh-
len. Athenaum Verlag 1965. DM 45.—.
Höfundurinn er frá Leipzig, stundaði
þar nám og lagði einkum stund á heim-
speki, menningarsögu og félagsfræði og
varð síðar prófessor í Königsberg og
Vín, en hafði áður starfað nokkur ár við
háskólann í Leipzig. Þessi bók hans kom
í fyrstu út 1960, þetta er endurskoðuð
útgáfa. Hann rekur í þessu riti nokkur
einkenni nútíma málaralistar, ástæðurn-
ar að þeim breytingum, sem verða með
komu kúbistanna og helgar Klee einn
kafla, en þa'ð hefur verið sagt að „rekja
megi alla nútíma málaralist til kúbist-
anna og Klees“. Kandinsky og Mondrian
og expressionisminn hafa lykilþýðingu
fyrir þróun nútíma listar, að dómi höf-
undar, og hann fjallar um þá og expres-
sionismann í tveimur köflur. Síðan
rekur höfundur nokkuð félagslega mót-
un listamanna og ræðir áhrif iðnaðar-
þjóðfélags á smekk og viðhorf lista-
manna. Bók þessi félck mjög góða dóma
þegar hún kom út og sumir gagnrýn-
endur álitu hana merkasta rit, sem út
hefði komið fram að þessu um útlistun
og inntak nútíma málaralistar. Bókin
er 241 síða auk nokkurra litprentaðra
mynda.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 5
„Eins er því hátta'ð um mig“, sagði
hann. „Ég hefði aldrei átt að lenda í
þessu stríði. Ég er of hræddur."
„Kannski lagast það.“
„Segðu mér, Signor Tentene, hvað
fékk þig annars út í þetta stríð?“
„Ég veit það elcki, John. Mig langaði
til þess, þá.“
„Langaði til,“ sagði hann. „það var
fjándi skrýtíð.“
„Við ættum ekki að tala svona hátt,“
sagði ég.
„Þeir sofa eins og svín,“ sagði hann.
„Þeir skilja heldur ekki enskuna.
Fjandakornið sem þeir skilja nokkurn
hlut. Hvað ætlastu fyrir, þegar því er
lokið og við förum aftur til Ameríku?"
„Ég fæ starf við dagblað."
„í Chicago?"
„Getur verið.“
„Lestu nokkurn tíma það, sem hann
skrifar þessi Brisbane? Konan mín
lclippir út greinarnar og sendir mér.“
„Vissulega."
„Hefurðu nokkurn tíma hitt hann?“
„Nei, en ég hef séð hann.“
„Ég hefði gaman af áð hitta þann
náunga. Hann er fínn höfundur. Konan
mín les ekki ensku, en hún kaupir blöð-
in, rétt eins og þegar ég var heima og
klippir úr þeim leiðarana og íþrótta-
dálkana og sendir mér.“
„Hvernig eru börnin þín?“
„Þau eru indæl. Ein stúlknanna er á
fjórða stigi núna. Þú veizt, Signor Te-
nente, að ætti ég börnin ekki, væri ég
ekki með þér núna. Þeir hefðu látið mig
vera áfram á landamærunum."
„Ég er glaður, að þú skulir eiga þau.“
„Það er ég líka. Þau eru indæl börn,
en mig langar til að eiga dreng. Þrjár
stúlkur og enginn drengur, það gengur
fjárann ekki.“
„Hvers vegna reynirðu ekki áð sofa?“
„Nei, ég get ekki sofið núna, ég er
glaðvakandi núna, Signor Tenente. Og
mér leiðist, að þú skulir heldur ekki
geta sofið.“
„Það verður allt í lagi, John.“
„Hugsa sér, að ungur náungi eins og
þú skulir ekki geta sofið.“
„Það verður allt í lagi, innan skamms."
„Þú átt að verða góður. Maður heldur
það elcki út, sem sefur ekki.“
„Er eitthváð, sem angrar þig. Eitthvað,
sem veldur þér umhugsun?"
„Nei, John, ég held ekki.“
„Þú átt að giftast, Signor Tenente.
Þá leiðist þér ekki.“
„Ég veit það ekki.“
„Þú átt að giftast. Hvers vegna kem-
urðu ekki auga á einhverja fallega,
ítalska stúlku með fullar hendur fjár?
Þú gætir fengið þá, sem þú vildir. Þú ert
ungur og hefur gott útlit og stúlkum lízt
á þig. Þú hefur sóað of miklum tíma.“
„Ég talá málið ekki nógu vel.“
„Þú talar það vel. Til fjandans með
að tala málið. Þú átt ekki að tala við
þær. Gifztu þeim.“
„Ég ætla að hugsa um það.“
„Þú þekkir margar stúlkur, er ekki
svo?“
„Vissulega “
„Gott og vel, gifztu þeirri, sem á mesta
peninga. Eins og þær eru aldar upp
hérna, vei'ða þær þér góðar eiginkonur."
„Ég ætla að hugsa um það.“
„Hugsaðu ekki um það, Signor Te-
nente, gerðu það.“
„Gott og vel.“
„Maður á að giftast. Þig mun aldrei
iðra þess. Allir menn eiga að giftast."
„Allt £ lagi,“ sagði ég, „við skulum
reyna að sofna um stund.“
„Allt í lagi, Signor Tenente, Ég ætla
að reyna það aftur. En mundu, hvað ég
sagði.“
„Ég ætla áð muna það,“ sagði ég. „Nú
skulum við fara að sofa, John.
„Allt í lagi“, sagði hann. „Ég vona
að þú sofir, Signor Tenente.“
Ég heyrði hann velta sér inni í tepp-
inu á hálminum og því næst var hann
mjög hljóður og ég heyrði hann anda
mjög reglulega. Svo fór hann að hrjóta.
Ég heyrði hann hi-jóta í langan tíma,
svo hætti ég að hlusta á hann hrjóta og
hlustaði á silkiormana éta. Þeir átu og
vöktu regnhljóð í laufinu. Ég hafði
fengið nýtt umhugsunarefni og ég lá í
myrkrinu með augun opin og hugsaði
um allar þær stúlkur, sem ég hafði
nokkurn tíma kynnzt vi‘ð, og hvernig
eiginkonur þær mundu verða. Það var
mjög skemmtilegt umhugsunarefni og
um stund rýmdi það burt silungsveið-
um og lenti saman við bænir mínar.
Þar kom þó, að ég tók aftur til við sil-
ungsveiðar, sölcum þess að ég gat mun-
að eftir öllum ánum og þar var alltaf
eitthvað nýtt að finna, þar sem stúlk-
urnar aftur á móti, eftir að hafa hugsað
um þær í fáein skipti, hurfu mér úr
minni og ég gat ekki kallað þær aftur
fram í hugann, og að lokum hurfu þær
allar og allt sótti í sama horfið og ég
hætti næstum alveg áð hugsa um þær.
En ég hélt áfram að lesa bænirnar mín-
ar, og ég bað mjög oft fyrir John á nótt-
unni, og hann var leystur frá herþjón-
ustu fyrir Októbersóknina. Það gladdi
mig, að hann var þar ekki, því að hann
hefði orðið mér til milcils angurs. Hann
kom á spítalann í Mílan til að heim-
sækja mig nokkrum mánuðum síðar, og
hann var mjög vonsvikinn vegna þess,
að ég hafði enn ekki gift mig, og ég
veit, að honum liði mjög illa, ef hann
vissi, að allt til þessa dags hef ég aldrei
gifzt. Hann var á leið aftur til Ameríku,
og hann var mjög me'ðmæltur giftingum
og vissi að þær eru allra meina bót.
Guðmundur Arnfinnsson þýddi.
RABB
Framhald af bls. 16
hafin upp yfir samtíningsfróðleik
og annálaritun og gerð að þeim
bókmenntum, sem íslendingasögur
eru. Þessar staðreyndir sést mönn-
um gjarna yfir þegar þessi mál eru
rœdd.
Hitt er svo annað mál, að flestar
eða allar íslendingasögur byggja á
sögulegum minnum. Það er ekki
almenn skoðun fræðimanna, að
„vísindamenn þjóðarinnar gera
ekki ráð fyrir að sögulegar heim-
ildir séu til um fólkið á Bergþórs-
hvoli, Hlíðarenda, Höskuldsstöðum
í Dölum, Bja.rgi við Miðfjörð og
Helgafelli“, eins og segir í áður-
nefndri grein. Þeir vísindamenn,
sem hœst ber í rannsóknum íslend-
ingasagna, gera yfirleitt ráð fyrir
því, að íslendingasögur byggi á
munnlegum arfsögnum. Þannig
segir Einar Ól. Sveinsson: „en sög-
umar, sem mikils háttar bók-
menntategund verða ekki til fyrr
en hinar munnlegu frásagnir lenda
í höndum manna, sem hafa kunn-
áttu í að skrifa.“ Og annar merkur
frœðimaður, Dag Strömback, segir
um Islendingasögur: „Þær byggja
að verulegu leyti á arfsögnum og
munnlegri sagnhefð, en í uppbygg-
ingu og efnismeðferð má greina
handbragð nafnlausra skálda, sem
hafa verið gœdd náðargáfu snilld-
ar og innblásturs.“
Þannig horfa þessi mál við í dag
og nú beinist starf frœðimanna að
því að kanna, hve mikil sagnfrœði
kann að leynast í þeim minnum,
sem fslendingasögur byggja á. Þetta
er mikið viðfangsefni, hér eru
engar reglur algildar, hverja sögu
verður að kanna út af fyrir sig og
sumar kenningar, sem settar hafa
verið fram um þessi efni, hafa fall-
ið skömmu eftir að þær risu.
En á meðan þessu fer fram, láta
þeir, sem stjórna íslenzkum
frœðslumálum sem ékkert sé. Þeir
láta endurprenta athugasemdálaust
þjóðsagnir og skáldskap og kenna
það íslenzkum börnum sem sagn-
frœði og leggja þannig í upphafi
rangan grundvöll að frœðslu bams-
ins um sögu þjóðar sinnar. Er
furðulegt til þess að vita, að íslenzk
kennarastétt skuli láta hafa sig til
þess að kenna unglingum skáldskap
og hindurvitni sem staðreyndir
væru. Hitt er hlálegt, að þegar opin-
berlega var rœtt um íslandssögu
Jónasar Jónssonar á sl. vetri, þá
fylltiLSt kennarar vandlætingu yfir
myndinni, sem átti að sýna Gunnar
þeyta andstæðingnum út í Rangá,
en önnur mynd, sem sýndi Þórarin
Nefjólfsson rétta fæturna út úr fleti
í svefnherbergi Ólafs konungs, var
samþykkt athugasemdálaust.
Jón Hnefill Aðalsteinsson.
Nýjnr erlendur
bækur í Borg-
arbókusuíni
Baum, Yngve, og Sundman, Per Olof:
Mánniskor við hav. Lofoten. Sth., 1966.
114 bls. Myndir.
Bókin segir frá fiskveiðum við Lo-
foten, sem nú eru í afturför, lífi og lífs-
viðhorfum sjómanna og andlegu og
efnalegu ástandi á þessum slóðum. Ann-
ar höfundanna, P. O. Sundman, siglir
nú hraðbyri til heimsfrægðar fyrir bæk-
ur sínar frá nyrztu héruðum Norður-
landa.
Chemnitz, Guldborg og Goldschmidt,
Verner: Grönland i udvikling. Kbh. 1964.
256 bls. Myndir.
Samkvæmt lögunum frá 1953 er
Grænland hluti af Danmörku, danskt
amt. Mörg vandamál eru þó óleyst í
samskiptum Danmerkur og þessa
„danska amts“ vestur í höfum, bæði að
því er snertir þann greinarmun, sem
ávallt er gerður á Grænlendingum og
Dönum, launagreiðslur og margt fleira.
Þrír sérfræðingar í Grænlandsmálum
lýsa hér sjónarmiðum sínum um þróun
Grænlands. Er bókin einkar fróðleg um
ástand Grænlands nú, bæ'ði stjórnmála-
legt, fjárhagslegt og menningarlegt.
Einnig er fjallað um sögu landsins og
stjórn Dana þar á fyrri tímum.
Holm Joensen, Anders: Fuglene pá
Færperne. Kbh. 1966 186 bls. Myndir.
Fróðleg og vönduð bók með ágætum
myndum, ýmist svart-hvítum eða lit-
myndum. Gæti hún verið einkar gagn-
leg okkur Islendingum, því að svo virð-
ist sem fuglarnir séu flestir þeir sömu
í Færeyjum og hér. Einnig eF ágætlega
lýst dvalarstöðum fuglanna víðsvegar
um eyjarnar, og verður bókin því, jafn-
framt því að vera fuglabók, ágæt lýsing
á náttúru Færeyja. í bókarlok er skrá
yfir alla færeyska fugla og gefin upp
nöfn þeirra á dönsku, latínu og fær-
eysku. Þá er og heimildaskrá og nafna-
skrá.
Det angár kirken. Stavanger 1966. 90
bls. Vasabrot.
Sjö ritgerðir eftir norska framámenn
í menningarmálum um hlutverk kirkj-
unnar í nútíma þjóðfélagi og hvernig
þeir telja að hún eigi að grípa inn í
þjóðlífið á sem flestum sviðum, ef hún
eigi að reynast trú köllun sinni og
skyldum.
E.H.F.
3. september 1967
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15