Lesbók Morgunblaðsins - 14.01.1968, Blaðsíða 10

Veðurútlitið gaf ekki fögur fyrirheit:
þungbúið loft, og ég bjóst varla við, að
framundan væri einn ógleymanleg-
asti dagur minn í Færeyjum. „Ritan“
er lélegt skip, en skutlaðist þó til Skop-
unar á einum tíma frá Þórshöfn. Áætl-
unarbifreið beið á hafnarbakkanum,
þegar bátkrýlið lagðist við bryggjuna,
sem er vel varin fyrir brimi með varn-
argörðum, en höfnin svo grunn, að
einungis er nothæf fyrir smábáta.
Ekið var um dal, sem liggur þvert
yfir Sandey, frá Skopun til Sands, að-
alþorpsins á eynni. Þar var aðeins kom-
ið við, en ekkert stanzað, og var Húsa-
vík næsti áfangastaður. Graslendi var
talsvert meðfram veginum og ræktun
mikil í nánd við Húsavík og Sand. á
Færeyjum að vera. Margt fólk var við
heyskap, þó að þerrir væri enginn.
Súsanna Katrína beið mín við veg-
inn hjá húsi sínu, þegar bíllinn stað-
næmdist, bauð mig alúðlega velkominn
og fylgdi mér til stofu. Húsið var gam-
alt timburhús með torfþaki, lágt und-
ir loft, rafmagnslaust, kolaeldavél til
suðu, en dagstofan hituð upp með olíu-
ofni. Á einu þilinu voru tvær stórar
myndir af einkennisbúnum mönnum.
Aðspurð sagði Súsanna, að það væru
hollenzkir herforingjar úr Búastríðinu.
Mér fundust þeir alveg eins geta ver-
ið færeyskir.
„Faðir minn byggði þetta hús“,
mælti Súsanna, þegar hún sá, að ég
litaðist um í stofunni, „og í því höfum
við búið allan okkar búskap, Óli Sam-
úelsen og ég. Hann fluttist hingað til
mín, um leið og við giftumst. Hann var
leiikbróðir minn og nágranni í bernsku.
Ég fór þá þegar að hugsa um hann, og
hjá honum var hugur minn öll tíu ár-
in, sem hann stundaði sjóróðra við ís-
land; þá missti hann heilsuna, og önn-
ur tíu ár beið ég hans, þangað til lion-
um batnaði. Síðan hefur okkur alltaf
liði hér vel, þó að lágt sé undir loft.
„Og ef til vill ekki alltaf búið mjög
stórt?1 spurði ég.
Aðalbústofninn hefur verið fjórar
kýr lengst af“, sagði hún, „en nú eru
þær aðeins tvær, enda er Hanus einka-
sonur okkar nú kvæntur og komir.n
að heiman, svo að við erum aðeins tvö,
og fáir koma.“
„Og það nægir ykkur?“ spurði ég.
„Hvað höfum við að gera með
meira?“ spurði hún, án þess að svara
spurningu minni beinlinis. „Þeir, sem
hafa úr meiru að spiia, eru ekki ham-
ingjusamari en við.“
1. þessu bili kom maðurinn henn-
ar inn frá heyskapnum til að borða.
Hann var glaðlegur á svip og heilsaði
mér ekki síður vingjarnlega en hús-
freyjan hafði gert. Því næst settumst
við til borðs. Nýr fiskur, vindþurrkað
kjöt og nýuppteknar kartöflur voru á
boðstólum. en auk þess helltu þau góðu
víni í lítil staup og skáluðu við mig
hátiðlega. Ég skil ekki, hvernig hús-
freyjan fékk tíma til framreiðslu, með-
an hún talaði við mig. Það gekk eins
og af sjálfu sér.
„Þið framleiðið jarðepli líka“, varð
mér að orði.
„Já“, anzaði Súsanna brosleit, „og
svo ræktar maðurinn minn líka ofur-
lítinn byggakur. Sverrir Dahl segir, að
það sé eini kornakurinn í Færeyjum,
auk tilraunastöðvarinnar."
Svo spyr ég um einkason þeirra,
Hanus, er hún áður hafði minnzt á.
„Hann er kennari við stúdentaskól-
ann í Þórshöfn", mælti Súsanna. Við
hefðum gjarnan viljað, að hann tæki
hér við. En hann vildi ekkert annað
en verða kennari. Það lá iíka allt ljóst
fyrir honum. Þegar hann tók kennara-
próf, var honum gefin ágætiseinkunn
fyrir færeyskan stíl um „Hafið í fær-
eyskum skáldskap." Það mun vera
einsdæmi."
Hún stóð á fætur, sótti Færeyska
skólablaðið, þar sem stíllmn var prent-
aður, og færði mér það. Einnig sýndi
hún mér nýlegt eintak af færeyska blað
Minningar úr Fœreyjaför — 3. hluti — Eftir Þórodd Cuðmundsson frá SandTí
Dugtir á Sandey
inu „Dimmalætting" með ferðapistli
frá Rússlandi eftir systkinabarn við sig,
færeyskan prest, ræðuskörung og rit-
snilling, Kristian Osvald Viderö, sem
víða hefur farið og frægur er m.a. fyr-
ir „Jórsalaför" sína, mikið merkisrit.
Hann var um þessar mundir í Rúss-
landi, og hafði Súsanna minnzt á þenn-
an frænda sinn með virðingu, áður en
við settumst til borðs.
Að máltíðinni lokinni tókum við
okkur dálitla miðdegishvíLd, og las ég
á meðan ritgerðir þeirra frænda, Han-
usar Samúelsens kennara og K. O. Vid-
erös prests, mér til mikillar ánægju.
Síðan gekk húsfreyja með mér út, og
þar svipuðumst við um. Fyrst vöktu
athygli mína rústir miklar úr grjóti:
veggir húsa, sem náðu yfir allstórt
svæði rétt við Skumputóft, sýnilega
gamlar mjög. Súsanna mælti.
„Þetta enu rústir af bæ „húsfrúar-
innar“, sem bjó hér stórbúi fyrst eftir
Svarta dauða. Hún kom frá Noregi að
auðri byggð, segir sagan, og var svo
ríkilát, að hún hafði einn búning, sér-
stakan „stakk“, fyrir hvern dag viikunn-
ar.“ ,
„Hvað hét hún?“ spurði ég, sem var
skammarlega ókunnugur þessum fræga
merkisstað.
„Guðrún, og fór ríðandi til kirkjunn-
ar, sem stóð þarna, sem hún stendirr
nú“, mælti Súsanna og benti mér á
kirkju eitthvað 50 metra frá rústun-
um, þar sem „húsfrúin" bjó forðum.
S vo gengum við til kirkjunnar
og inn í hana. Kirkjan er ek'ki gömui, og
hef-ur að geyma tvær gamlar bækur, er
Súsanna sýndi mér; Brochmanns post-
illu frá 16. öld og Biblíu, prentaða
1690, innbundnar forkunnar vel, en
bandið var afar dýrt, því að bækurn-
ar höfðu verið svo illa farnar, kostaði
nálega 900- krónur danskar, og var það
gefið af ljósmóður, ættaðri fná Húsa-
vík, og manni hennar. En doktor Jesp-
er Brochmann var íyrsti siaðskipta-
frömuður Færeyinga, eins konar Jón
Vídaiín þeirra, en frægari fyrir ræðu-
lengd en málsnilld. Þó var hér á mik-
i'.i munur, Vidalín var Islendingur, en
Brochmann danskur. Danska varð
kirkjum'ál Færeyinga eftir síðaskipti og
hélt áfram að vera það til ársins 1948.
Frá kirkjunni gengum við niður und-
ir sjó, þar sem aldan ólgaði við strönd-
ina. Súsanna mælti:
„Hér var það, sem Heini Hafreki kom
á land, ásarnt fleiri Norðmönnum, sem
ailir drukknuðu í lendingu, nema Heini.
Munnmælin segja, að stúlka ein í Húsa-
vík, Herborg að nafni, hafi hjúkrað
honum, þegar hann hafði verið borinn
á land, þrekaður mjög. En á undan
þessum atburði dreymdi Herborgu, að
hún fyndi í fjörunni nokkra lyklahringi.
Allir nema einn voru ryðgaðir. Þann
óryðgaða tók hún upp og festi við belti
sér. Mundi sá hafa táknað Heina. Gengu
þau síðar í hjónaband og eignuðust son,
er nefndur var Jón. Litlu seinna andað-
ist Herborg, en Heini, sem verið hafði
heitbundinn norskri stúlku áður, fór til
Noregs og kvæntist henni. Komu þau
hjón so til Færeyja, og gerðist Heini
prestirr í Nesi á Austurey, hinn fyrsti
í lútherakum sið þarlendis. Þeirra son-
ur ar sjóhetjan Magmis Heinason, en
sonur Heina og Herborgar Jón Heina-
son lögmaður.
Aljósaskiptunum um kvöldið gekk
Súsanna með mér um byggðarlagið. Við
skoðuðum byggakurinn hans Óla og
nokkur hús, e>r liggja utan við aðalþorp-
ið En aðallega d'valdist okkur hjá Bryn-
hildardys, ofurlítilli hæð með tveim
steinum á af misjanfri stærð. Súsanna
mælti:
Hér segir sagan, að grafin hafi ver-
ið lifandi vinnukona „húsfrúarinnar" í
Húsavík, ásamt barni sínu, er hún átti
með vinnumanni á sama stað, utan
hjónabands, og verið hegnt eigi aðeins
á téðan hátt fyrir siðferðisbrot, sitt
heldur hafi hún líka verið dysjuð svo,
að henni væri meinað að sjá kirkjuna,
þaðan sem hún hvíldi í dys sinni.“
Til að sannfærast um þetta, lutum
við niður að dysjarhellunum, og hvarf
þá Húsavíkurkirkja sjónum okkar,
hvort sem við beygðum okkur niður
að hellu þeirri, sem lá yfir beinum
móðurinnar eða barnsir.s.
Þannig er nálega hverju örnefni í
Húsavík tengd einhver saga, oftast
áhrifamikiL eða sorgleg.
Rökkrið færðist smám saman yfir.
Við Súsanna gengum framhjá allstórum
hóp af tjöldum á einu túninu. Þeir voru
þögulir.
„Nú eru tjaldarnir að hópa sig sam-
an fyrir brottförina", mælti Súsanna.
Einn góðan veðurdag lyfta þeir sér all-
ir til flugs, hnita hringa í loftinu á
undan fluginu yfir hafið, og svo stroka
þeir sig allt í einu suður á bóginn og
hverfa."
Enginn fugl í Færeyjum nýtur slíkr-
ar hylli sem tjaidurinn. Hann er vor-
boðinn sjálfur, gleðLgjöfuli, raddmikill
og herskár, ver smáfuglavarplöndin
gegn vargi og hefur þannig orðið ímynd
hugrekki og frelsisþrár fólksins, bar-
áttuhugur þess gegn erlendu valdi. Því
varð mér þetta ljóð á munni um tjald-
inn.
Þjóðfugl Færeyinga.
Kom heiil á fyrstu vordægrum
sunnan yfir sæinn
með sólskinið og blæinn
í fjöruna
og yndi jafnt við flúð og fjallaskarð.
Kom. töfrafuglinn tjaldur,
með tónaseiðsins galdur,
þá vöruna
sem gefur lífsins mesta yndisarð.
Lát fugla hjörtu gleðjast og sálir
enduryngjast
og einum rómi syngjast
hjá fossunum,
sem steypast úr StraumeyjarhlíS,
og miðla gleðigjöfum
með grið í Norðurhöfum,
þeim hnossunium
er veitast beztar landi jafn sem lýð.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
14. janúar 1968