Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1968, Blaðsíða 9

og Panama. Ein af aðalútflutningsvör-
um héðan er mexíkanskur maís.
Af tilviljun hitti ég nokkra færeyska
sjómenn á dönsku skipi og hafði þá
ánægju að tala íslenzku við þá, og
danskur maður, sem orðið hafði stranda
glópur og ég hitti við höfnina, sagði
mér, að Ólafur Gunnarsson, sálfræð-
ingur hefði kennt sér í skóla í Dan-
mörku. — Já, heimurinn virðist stund-
um ekki stór.
V ið höfnina er einnig þurrkví,
skipasmíðastöð og herskipastöð. Nokkuð
minnir höfnin á Gdynia í Póllandi, svo
sennilega mundi hún fljótt ná vinsæld-
um meðal íslenzkra sjómanna.
Borgin sjálf er lík flestum öðrum
spænskum nýlenduborgum, hún mynd-
ar eins konar hring í kringum aðal-
torgið, sem í Mexíkó er nefnt „Mocalo“.
Torgið í Vera Cruz er fagurlega skreytt
pálmum og blómstrandi trjám. Á aðra
hönd er þar ráðhús borgarinnar, en
dómkirkjan á hina, en hinum megin
við torgið er löng röð af útiveitinga-
húsum, börum og bogahvelfingum, þar
sem fólk situr allan daginn og langt
fram á nótt. Allir virðast áhyggjulausir
og ánœgðir, ef frá eru taldir fölleitir
og taugaóstyrkir erlendir ferðamenn,
aðallega frá Bandaríkjunum, sem virð-
ast ekki falla eins vel inn í heildar-
myndina og erlendu sjóimennirnir.
í Vera Cruz er fiskiskipafloti, sem
siglir eftir ostrum, marflóm, krabba-
tlýrum, skelfiskum og öðru sælgæti
úr sjónum, sem er mjög vinsælt í
veitingahúsunum við aðaltorgið. Ekki
skortir þarna heldur tónlistina. Flokk-
ur umferðaleikara, sem nefndir eru
„mariaches" spilar á trumbur og fiðl-
ur. Aðrir leika á hörpur og Mylófóna
og syngja, oft í vinsamlegri samkeppni
hverjir við aðra.
A. hinn bóginn er ekki eins ánægju
legt, að sjá hinn mikia hóp betlara —
oft blinda menn og krypplinga — sem
víða getur að líta í Mexíkó. Auk þess
er maður sjaldan laus við seljendur
allra handana ódýrra vörutegunda, og
strákarnir vilja alltaf vera að bursta
skóna manns.
Ekkert af þessu fólki er þó ókurteist
eða ósvífið og fer venjulega strax, ef
maður brosir góðlátlega um leið og
maður afþakkar boð þess. Og fólk
þetta reynir ekki síður að selja lönd-
um sínum en útlendingum.
Kaupmennska í Mexíkó— sem einnig
kemur greinilega fram á hinum miklu
mörkuðum, sem er hluti hins daglega
lifs um allt landið virðist annars vera
arfleifð frá fornuim tímum, áður en
Spánverjar helguðu sér landið. Þegar
Spánverjar komu, snemma á 16. öld,
voru þeir undrandi yfir hinum vel
skipulögðu .mörkuðumi, sem 'haldnir voru
í þjóðfélagi hinna innfæddu Indíána.
Tera Cruz var vel skreytt með
marglitum ljósum og ýmsu jólaskrauti,
sem Norðurlandabúum eru vel kunnugt.
Þar gat að líta „Sánkti Kláus“ og gervi-
snjó í búðunum., og innflutt jólatré voru
á mörgum heiimilum. En allt verkaði
þetta dálítið einkennilega í .glampandi
sóiskini o.g 3ð gráöu hita.
Á aðfangadagskvöld virtust allir vera
utanhúss og allt líktist fjörugri Tívoli-
skemmtun með flugeldum í ofanálag.
Samt sýndist mér fólk alllaf vera að
fara til kirkju alla nóttina. Meðfram
ströndinni eru steinbekkir, þar voru há
talarar listilega faldir í ljósastæðum,
og elskendur sátu þar og hlustuðu á
rcmantiska Straussvalsa.
Þarna í nágrenninu er ágæt bað-
strönd. Litlir en grimmir hákarlar geta
þó verið mjög hættulegir þar, og Banda-
ríkjamaður nokkur var étinn þar lif-
andi ekki alls fyrir löngu.
Enda þótt maður sjái óþrifnað og
fátækt víða í Mexíkó, þá virtist mér
meirihluti fólks hamingjusamari og
áhyggjulausari en í ýmsum þróaðri
löndum. Og fæðan var bragðmeiri en
í tandurhreinum og tæknilega velútbún-
um :veitinga'húsu.m í Bandaríkjunum.
Og nú erum við komin út á haf,
og ferðinni er heitið til Venezúela, en
þangað er 5 daga sigling. Þaðan er svo
9 daga sigling til Kanaríeyja og loks
tveggja daga ferð til Cadiz á Spáni—
Maður er tilneyddur að læra spænsku,
því að þótt þetta sé stórt skip, þá eru
skipstjórinn og loftskeytamaðurinn þeir
einu, sem tala hér ensku, eða nokkur
önnur tungumál. Allt hjálpast þannig
að til að gera ferðina mjög skemmti-
lega.
ATHAFNAMENN
Framh. af bls. 6
— Ég veit, að það er ekki faliega
gert að vera að skamma þig í svona
viðtali, en ég er smeykur um, að þetta
sé ykkur framleiðendunum að kenna.
Það er auðveldast fynr ykkur að hafa
allar innréttingar sem líkastar og þið
gerið sennilega lítrð til að innleiða eitt-
hvað nýtt og eitíhvað sem væri ögn
fjölbreyttara og pereónuilegra en allt
þetta harðplast, sem sjálfsagt hefur
sina góðu kosti. Ég hef séð af mynd-
um, að Norðurlandabúar smíða eldhús-
ínnréttingar úr furu og Ameríkumenn
iáta stundum smíða reglulega gamal-
dags eldhús eða eitthvað sem ekki er
alveg eins verksmiðjulegt.
— Það er rétt, að innréttingar eru
sja.dnast persónu.cgar þó þær séu sér-
snu'ðaðar, en ég hef hugsað mér að
s'.uðla að aukiini fjölbreytni og koma
ef til vill upp sýnishornum af ólíkum
eldiiúsum. Það má vel nota furu og við
erum nýlega búnir að smíða furuinn-
rétfingu sem var mjög faileg. Tekkið
heldur alltaf velli og er mest notað en
sé einhver viðart'egund að vinna á, þá
er það palisander. Það er mjög dökkur
viður og harður og hann stendur sig'
vel i eldhúsum. Rispur sjást til dæmis
iítið á honum, en sama er ekki hægt
að segja um ljósu viðartegundirnar.
Þegar fita sezt í rispurnar, verða þær
dökkar. Harðplast verður án efa mikið
notað áfram, en nú er farið að nota
finiega liti, t.d. mosagrænt og bein-
hvítt. Það er óþarfi að allt sé hvítt og
sumum hættir við að blanda saman of
mörguim litum og viðartegundum í einu
eldhúsi.
— Hvað kostar meðal eldhúsinnrétt-
ing uppkomin?
— Hún kostar allt frá 40 þúsunid og
upp í 100 þúsund króriur. En algengast
mun vera að þær kosti um 60 þúsund
krónur.
—Það hefur verið talað um, að við
kaupum í nýju húsin okkar dýrari eld-
húsinnréttingar en almennt eru notaðar
annarsstaðar í heiminum, nema þegar
auðmenn Láta byggja. Ertu á þeirri skoð
un, að 60 þúsund sé þrátt fyrir allt
sanngjarnt verð fyrir eina eldhúsinn-
réttingu?
— Að minnsta kosti er það lægra
verð en á innfluttum innréttingum og
þá getur það varla verið of hátt. Þetta
breyttist núna í sambandi við gengis-
fallið, en reyndar hef ég alltaf verið
með sama verð á mínum innréttingum
og þeim innfluttu.
— Sérðu nokkrar líkur til þess, að
hægt verði að lækka þetta verð?
— Raunverulega hefur það verið
lækkað. Við gengisbreytinguna varð
20% hækkun á efni, en við ætlum að
halda sama verði. Það er hægt með
skipulagningu og vélvæðingu.
— Og að lokum Jón, hvað borgar sig
bezt að hafa svona innréttingaverk-
smiðju stóra?
— Stærðin er góð eins og hún er og
það borgar sig ekki endalaust að
stækka. Það fer margt í súginn í fyrir-
tækjum, sem orðin eru of stór. Ef ég
byggi á allri lóðinni og stækka húsið
upp í 3.200 fermetra, þá reyni ég að
framleiða eldhúsinnréttingar til út-
flutnings, aðallega með Ameríku í huga.
GS.
ÁRNI ÓLA:
Hvcsr er Gljúfrabúi?
sá er Jónas kveður um
I skemmtilegri grein, sem Gisli Sigurðsson reit é siðasta hausti um
ferðalag undir Eyjafjöllum, minnist hann á fossinn Gljúfrabúa hjá Hamra-
görðum, en lætur þess jafnframt getið, að ekki sé þetta Gljúfrabúi sá, er
Jónas Hallgrímsson kvað um í „Dalvísu“. Mig langar til að gera athugasemd
við þetta, því að ég hefi alltaf verið sannfærður um, að það hafi verið þessi
Gljúfrabúi, sem Jónas sá í anda, þegar hann orkti vísuna, einkum þar sem
hann minnist um leið á „hamragarða". En hér kemur þó ýmislegt fleira til
greina, og bendir í sömu átt. Skulum við þá fyrst athuga kvæðið „Gunnars-
hólma“.
Jónas ferðaðist fyrst um iandið 1837 og dvaldist þá um hríð (frá því í
ofanverðum júní og þar til viku af júlí) hjá séra Tómasi Sæmundssyni á
Breiðabólstað í Fljótshlíð, og ferðaðist þá nokkuð um nágrennið. Svo ferð-
aðist hann norður í land og kom í september að Möðruvöllum í Hörgárdal
að finna Bjarna amtmann Thorarensen. Þá var á Möðruvöllum Hallgrímur
Tómasson, systursonur Jónasar, 15 ára að aldri. Sagði hann síðar svo frá,
að þeir hefðu setið saman lengi dags, Jónas og Bjarni. Barst þá tal þeirra
að Fljótshlíð, en það var „sveitin hans Bjarna" 'og þótti honum ákafiega
vænt um hana, eins og kvæði hans bera vott um. Mun Jónas einning hafa
verið hrifinn af sveitinni, og skoraði Bjarni því á hann að yrkja um hana.
En Jónas tók eitthvað dræmt í það.
Þegar að kvöldi leið bjóst Jónas til þess að fara til Akureyrar og var
Hallgrímur fenginn honum til fylgdar, og hefir hann sagt svo frá því ferða-
lagi:
Þegar þeir voru komnir inn hjá Skjaldarvík, fór Jónas að láta hestinn
lötra, sat álútur á honum og mælti ekki orð af munni. Hallgrími fór að
leiðast þetta seinlæti, kallaði til hans og bað hann að reyna að komast ur
sporunum. Þá svaraði Jónas: „Þegiðu strákur, ég er að skálda“! Þegar til
Akureyrar kom, bað Jónas Hallgrím að bíða til morguns, en sjálfur fór hann
inn í svefnherbergi sitt og læsti að sér.
Snemma næsta morgun hitti Jónas Hallgrím og bað hann fyrir bréf til
Bjarna. Þegar Bjarni opnaði bréfið var þar í kvæðið „Gunnarshólmi". Bjarni
las það með sýnilegri hrifningu, og að því búnu mælti hann þessi alkunnu
orð (að sögn Hallgríms): „Nú er mér einsætt að hætta að yrkja“.
Það mun eigi sízt hafa verið umgjörð efnisins, lýsingin á staðháttum,
sem hreif Bjarna, „son Fljótshlíðarinnar", enda sýnir hún hvað Jónas hefir
orðið hugfanginn af náttúrunni þar. Orðin sem Jónas leggur Gunnari í munn,
eru beint úr hans eigin hjarta töluð: „Sá eg ei fyr svo fagran jarðargróða,
fénaður dreifir sér um græna haga, við bleikan akur rósin blikar rjóða“.
Og þessa sömu kennd er að finna í ,,Dalvisu“.
Jónas ferðaðist oftar um þessar sveitir, Fljótshlíð og Eyjafjöll, og seinast
sumarið 1842. Eftir það sumar kom hann ekki til íslands.
Nú var það hinn 13. janúar 1844, að Brynjólfur Pétursson skrifaði Jónasi
og bað hann nú blessaðan að gefa „Fjölni“ kvæði. Jónas var þá í Sórey.
Orkti hann þá „Dalvísu“ og hefir skrifað á uppkastið, sem enn er til, 15.
janúar. Hann hefir því orkt kvæðið daginn eftir að hann fékk bréf Brynjólfs,
og sendi það þegar til Hafnar. Brynjólfur las það á fundi Fjölnismanna og
segir hann í bréfi til Jónasar 12. febrúar, að fundarmönnum hafi þótt kvæðið
fallegt og skrítið. Jónas hafði óskað að sett væri lag við „vísuna", en Brynj-
ólfur segir það frágangssök, því að ekki sé hægt að þýða hana, því að hún sé
nokkuð „ejendommelig og original".
Mér finnst sem „Dalvísa" hljóti að hafa verið kveðin um „Markarfljóts-
dal“, skáldið hafði í anda svipazt fram og aftur um þennan fagra dal, sem
hafði mótazt fast í endurminningunni, þegar á árinu 1837, eins og sjá má í
kvæðinu um ,,Gunnarshólma“. Skáldið horfir þá einnig af andans siónarhóli
yfir þetta svið:
„Þaðan má líta sælan sveitarblóma:
því Markarfljót í fögrum skógardal
dunar á eyrum; breiða þekur bakka
fullgróinn akur, fegurst engjaval
þaðan af breiðir hátt í hlíðarslakka
glitaða blæju, gróna blómum smám“.
Framhald á bls. 12.
L
28. janúar 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9