Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1968, Síða 8

Til vinstri: íbúðablokkir Niemeyers í Br»-;liu
eru hver annari Iíkar og standa allar á súl-
um. Undir þeim eru m.a. bílastæði.
í Rómaborg um Krists burð, því þá
bjuggu þar 150 þús. manns á einum fer-
kílóinetra í miðju borgarinnar. Samt er
það engan veginn heimsmet. í fátækra-
hverfum Kalkútta á Indlandi búa eftir
sem bezt er vitað 300 þús. manns á fer-
kílómetra.
í mörgum borgum Bandaríkjanna, svo
sem New York, Dallas og Pittsburg er
geysilega þéttur kjarni skýjakljúfa mið
svæðis, síðan lækka húsin út til jaðr-
anna, þar sem hverfi einnar hæðar
einbýlishúsa taka yfir víðáttumikil
flæmi. I París aftur á móti og ýmsum
öðrum gömlum, evrópískum borgum eru
há hús fyrst og fremst byggð í út-
hverfunum, vegna þess að menn hafa
ekki viljað hrófla við þeirri mynd af
miðborginni, sem allur heimurinn þekk
ir. Þannig er það um París: þar mundi
ekki talið viðeigandi að byggja skýja-
kljúfa umhverfis Eiffelturninn og með-
fram hinum frægu Signubökkum. í ýms
Hver borg hefur frá fornu fari haft’
'þýCingarmikinn miðpunkt, einskonar
hjartastað, sem Grikkir kölluðu agora,
Rómverjar forum og Spánverjar plaza.
Við köllum þetta torg, en torg er það
ekki í þeirri gömlu merkingu, nema
borgararnir geti með góðu móti komið
þar saman, sér til gagns og skemmtunar.
Til þess að hægt væri að tala um al-
vöruborg í fortíðinni, þurfti hún að
hafa þrennt til að bera: Borgarmúra,
dómkirkju og torg. Nú eru borgarmúr-
arnir með öllu úr sögunni og sumir telja
sig komast prýðilega af án dómkirkju,
en eftir stendur torgið, hjarta borgar-
innar. Það er þar sem maður mælir sér
mót við náungann, gengur um og horfir
á meðborgarana þegar veðrið er gott,
hittir menn máli og finnur æðaslög
borgarinnar. Það er staður með trjám
og blómum að sumarlagi, þar má gjarn-
an vera myndarlegur gosbrunnur, bekk
ir og hliðarbyggingar með kaffihúsum
og smábúðum, kvikmyndahúsum, ferða
skrifstofum og hverskonar sýningarhús
næði, f einni borg geta að vísu verið
nokkur slík torg, en hjarta borgarinnar
er og verður á einum stað og eitt torg-
ið þarf að vera þýðingarmest.
í þessu sambandi er nærtækt að
minnast á skipulag Reykjavíkur og þá
ákvörðun skipulagsyfirvalda að byggja
nýjan miðbæ í Kringlumýri, sunnan
Miklubrautar. Það mun hafa komið til
greina að láta gamla miðbæinn vaxa af
sjálfu sér inn með Suðurlandsbrautinni
í öðru lagi að byggja sérstakan miðbæ
ofan við Elliðaár, í þriðja lagi að byggja
nýtt miðborgarsvæði, þar sem nú er
Reykjavíkurflugvöllur og í fjórða lagi
að byggja það í Kringlumýri. Sú lausn
varð fyrir valinu. Tilgangurinn með
þessari skiptingu er vafalaust sá, að
ráða bót á þeirri andarteppu, sem orðin
er og fyrirsjáanlegt er að aukist í um-
ferðarmálunum. Þau vandræði marg-
faldast að sjálfsögðu við það að stór-
um fyrirtækjum og stofnunum yrði hrúg
að saman í gamla miðbænum. Það er
augljóst mál, að umferðin mundi dreif-
ast og jafnast við það að biðbænum,
eða öllu heldur þeirri starfsemi, sem
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
gjarnan er staðsett í miðhlutum borga,
yrði dreift hingað og þangað.
En ekki eru þó allir ánægðir með
þessa lausn á skipulagsmálunum og
einn arkitekt, sem ég talaði við, var
ákaflega andvígur þessu og taldi, að
þessir svokölluðu miðborgarkjarnar
hefðu hver um sig einkenni smábæjar-
ins, þar sem aldrei væri neitt að gerast,
og þar mundi alltaf vanta þennan sér-
staka hjartslátt, sem fylgir torgi í mið-
borg. Ég hef trú á því að þessi skoðun
sé að einhverju leyti rétt: að sumu
leyti eignumst við þægilegri og viðráð-
anlegri borg og fleiri geta lagt bílum
nákvæmlega utan við þær ‘búðardyr,
þar sem þeir þurfa að verzla. Það er
vissulega þægindi, sem við kunnum að
meta í norðangjóstri vetrarins, en á
sólríkum og fögrum sumardegi mun-
um við líklega finna til þesS, að smá-
bæjarbragurinn er allsstaðar yfirráð-
andi og okkur finnst borgin dauf í
dálkinn. Þetta eru tvær leiðir, sem
verður að velja um, og kannski er
öllum sama um „atmosferu" stórborgar-
torgsins, ef dálítil þægindi fást í aðra
hönd.
Sá tími er liðinn að borgir vaxi eins
og tré: Alls staðar lúra skipulagssér-
fræðingar og teiknarar yfir feiknarleg-
um flatarmyndum af hinum verðandi
borgum og ekkert virðist að minnsta
kosti tilviljun háð lengur. Það eru að
vísu ákveðnar stefnur eða tízkur ráð-
andi ein lausn þykir snjöll í dag og
alls staðar eru menn tilbúnir að taka
hana upp á sína arma, hvernig svo sem
aðstæður eru. Spurningin er og verður:
Á borgin að vera borg með sínum á-
kveðnu kostum og göllum eða ber að
leita eftir einhverskonar málamiðlunar
lausnum gera borgina líkasta mörgum
samþjöppuðum sveitaþorpum eða sam-
anþjappaða veröld úr steini og stáli.
Það þykir um þessar mundir ekki
æskilegt að menn búi þéttar í borgum
en svo, að 35'þús manns verði á hvern
ferkílómetra. Til samanburðar má geta
þess að 37 þús. manns búa á hverjum
ferkílometra Parísarborgar í dag. En
ekki hefði það verið talið þröngbýlt
um hinum djörfustu hugmyndum arki-
tekta og skipulagsfræðinga um borg
framtíðarinnar, er prófíll borgarinnar
einmitt þannig, að keðja feiknarlegra há
húsa myndar einskonar múr kringum
borgina, en húsin lækka inn að miðj-
unni og þar eru ýmiskonar menningar-
miðstöðvar, svo sem söfn, sýningarhús
og leikhús.
Það hefur margsinnis komið í ljós
að fátt er í borgum eins lífseigt og
gatnakerfið. Það hefur haldizt óbreytt
jafnvel þótt borgirnar hafi verið lagðar
í rústir í styrjöldum. Skákborðskerfið,
sem einkennir margar nýjar borgir, er
ekki nýtt fremur en margt annað undir
sólinni. Um það bil tveim öldum fyrir
Forsetahöllin í Brasilíu hefur vakið
mikla athygli og þótt fögur bygging.
Stjórnsýslubyggingar í Brasilíu. Arkitekt: Oscar Niemeyer. I fjarlægð sést stöðu-
vatnið, sem búið var til og myndar hálfmána utan um borgina.
4. febrúar 1968