Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1968, Blaðsíða 11
En ég á dökkt og órótt ólgublóð,
og ungur sló ég sigg á mína linúa
Það stingur mig í hjartað eins og ör:
Felst, ef til vill, í bylgjum sálar
minnar
eittlivað, sem kynni að setja fingraför
á fagurhreinan spegil sálar þinnar.
Eftir prófið fer Hannes Hafstein heim.
Hann er um stund settur sýslumaður
í Dalasýslu, og skrifar móður sinni
þaðan, og vafalaust unnustunni líka, að
hann vilji giftast að sumri. En á næsta
ári er orðin breyting á hug hans til
Önnu Riis, eins og verður ljóst af
hréfi sem frændkona hans og æskuvina,
Rannveig Briem, skrifar honum frá
Winnepeg 12. febr. 1888: „En hvað er
eiginlega um konuefnið þitt? Bæði af
seinasta bréfi þínu, og öðrum heiman að,
hef ég fengið þá hugmynd, að ekki
væri allt eins og búist var við, eða
hefði átt að vera. Bara það væri að-
eins misskilningur minn, eða annarra.
Það er ætíð svo ergilegt þegar eitthvað
misreiknast í þeim efnum, og meira og
minna særandi fyrir alla málsparta, all-
tént fyrst um sinn, og sumum verður
það fullþung þraut. Forláttu í öllum
bænum, þó að ég spyrji þig að þessu.
Mér fannst þú eitthvað vilja segja mér
með öllu því vonleysi sem skein í gegn-
um bréfið þitt, en ég þekki þig ekki
nógu vel, til þess að skilja þig til
hlítar, þó að ég annars fullvel þekki
þessa stemmningu, þegar allt er að eyð-
ast og lirynja, og maður vill sjálfur
þjóta og hverfa.“
Kristján Albertsson lýkur frásögn
sinni af þessari fyrstu trúlofun Hannes-
ar Hafsteins svo:
„Hannes hefur fundið þegar heim
kom, og frá leið, að ást hans til unn-
ustunnar stóð ekki eins djúpt og liann
hafði haldið, og honum hefur fallið það
mjög þungt. Anna Riis hefur skilið af
bréfum hans hvernig komið var. Hún
skrifar honum uppsagnarbréf; og hann
reynir ekki að telja henni hughvarf.
Hann skrifar Tryggva Gunnarssyni 2.
febr. 1888: „Mér líður vel. Er eklti trú-
Iofaður lengur“ — og ekki orð um
það meira. Anna Riis giftist níu árum
síðar frænda sínum í Danmörku, sem
var læknir, og þótti alla tíð hin ágæt-
asta kona; var elskuð og virt af ætt-
ingjum og vinum.“
Myndin af Önnu Riis má ætla að
hafi verið tekin um það leyti sem hún
var trúlofuð Hannesi Hafstein. En mynd
ina gaf Kristjáni Albertssyni ein af
frændkonum Önnu Riis í Danmörku.
Anna Riis og Hannes Hafstein
um það leyti sem þau voru
trúlofuð.
ANNA RIIS OG
HANNES HAFSTEIN
Lesbókin birtir í dag mynd af Onnu
Riis, sem varð unnusta Hannesar Haf-
stein um það bil sem hann var að
ljúka lögfræðinámi í liáskólanum
í Kaupmannahöfn, svo sem frá er sagt
í æfisögu hans eftir Kristján Alberts-
son.
Þar segir svo frá að einhverju
sinni á skólaárum Hannesar Hafsteins,
þegar hann fór norður sjóleiðis, eftir
próf, hafði hann komið á heimili M.P.
Riis verzlunarstjóra á ísafirði, og með
syni hans, skólabróður sinum Kristjáni
Riis. Verzlunarstjórinn var danskur að
uppruna, og sagður góður maður og vin
sæll. Systkinin á heimilinu tala íslenzku.
Anna er þegar þetta gerist enn
á barnsaldri, og fríð stúlka. Hún
rýkur fram til móður sinnar, með önd-
ina í hálsinum, og segir: „Guð hvað
það er kominn fallegur maður “
En veturinn 1885—86 kynnist Anna
Hannesi Hafstein aftur, í Kaupmanna-
höfn. Hún er þá 16 ára, en hann 24
ára. Og þau opinbera trúlofun sína
vorið 1886. Hannes er þá kominn að
prófi. Kristjana móðir hans skrifar hon-
um og segir að sér lítist bezt á Önnu
Riis af öllum stúlkum á hennar aldri;
hún sé bæði góð og falleg stúlka.
Kristján Albertsson telur að kvæði
Hannesar „Ást og ótti“ muni vera um
Önnu Riis:
Gagntekinn, lirifinn, utan við mig enn
af æsku þinnar fyrstu munarkossum
ég finn í hjarta ást og ótta í senn
slá undarlega saman heitum blossum.
Þú ert svo björt, svo ung og blíð og
góÖ,
önd þín er gljúp sem mjúk er liöndin
Ijúfa.
TVÆR HÖFUDBORGIR
Framhald af bls. 9.
og verzlunum og vélknúin umferð tak-
mörkuð eða bönnuð alveg þar.
Skipulagningin á Chandigarh hefur
orðið eitt af frægustu verkum Le Cor-
busiers: teikningar hans af borginni
hafa meira að segja verið prentaðar og
hafa verið svo eftirsóttar, að oft hefur
verið mjög erfitt að ná í eintak. En
hvað um sjálfa framkvæmd Faradísar?
í skemmstu máli: Chandigarh hefur
valdið miklum vonbrigðum og fólk
austur í Punjab er sammála um, að
hún sé í senn ó-indversk og óhagkvæm.
Le Corbusier leysti þarna vandamál,
sem er knýjandi í hinum vestræna
heimi: Hvernig hægt er að skilja að
umferð vélknúinna farartækja og gang
andi fólks. Þetta er ekki vandamál í
Indlandi: þar er meira um heilagar kýr
4. febrúar 1968 --------------------
en bíla. Menn fara um fótgangandi, á
kameldýrum og reiðhjólum, en fæstir
í bílum. Það þýðir ekki að þvinga vest-
ræna borg uppá Indverja: þeir hafa
sína siði og það verður að gera ráð
fyrir þeim eins og þeir eru. En bygg-
ingar Le Corbusiers eru stórfenglegar.
Þetta dæmi sýnir svo ekki verður
um villzt, að ekki er nóg að ein borg
líti vel út á pappírnum: það er ekki
nóg að grunnplanið sé myndrænt þeg-
ar búið er að innramma það og hengja
uppá vegg. Le Corbusier, sá mikli meist-
ari og listamaður, hefur fallið í þá
gryfju að rannsaka ekki nógu gaum-
gæfilega lifnaðarhætti og lífsskoðanir
þess fólks, sem átti að búa í borginni.
Verk, sem unnin eru á teiknistofu og
líta vel út á papípr, geta verið ótrúlega
„geld“ þegar framkvæmdin er orðin að
staðreynd. Margar nýjar borgir og ný
hverfi eru þessu marki brennd og þess
má geta að lokum, að þýzk neytenda-
samtök hafa nýlega gert samþykkt og
kvartað yfir því „teikniborðs-andrúms-
lofti“, sem ríki í nýjum borgarhverfum
þar í landi. Framhald síðar.
Hörmangarafélagið
Framhald af bls. 6.
sigur af hólmi. Til þess þurfti hann að
bjóða 16100 ríkisdali í ársafgjald.
Höfðu nú Hörmangarar náð yfirráð-
um yfir íslandsverzluninni, þeirri verzl
un, sem þeir töldu svo eftirsóknarverða.
Mynduð'u þeir síðan hlutafélag til
að reka þessa verzlun og gengur það
félag undir nafninu Hörmangarafélagið
í íslensku máli.
Vei'zlunareinkaleyfi (octroy) Hör-
mangarafélagsins var tilbúið 13. júlí
1742 og Hörmangarar þökkuðu fyrir sig
með eftirfarandi orðrnn:
„Hörkræmmerlauget og Medinteress-
enter aflægger herved deres underdan-
igste og hjerteligste Taksigelse til Deres
Excellence og höjbydende Herrer for
Deres naadige og höjgunstige Ekspe-
dition med den kongelige allernaad-
igste Octroy angaaende Islands Besegl
Ing. Vi haaber og venter ved den
almægtige gode Guds Forsyn at hans
kongelige Majestæt, Deres Ekscellence
og höjbydende Herrer samt Almuen
udi Island skal være og blive med os
content (ánægð).“
(Úr bréfabók (kammerkopibog) Hör-
mangaraf élagsins.)
Þessi orð gefa tilefni til að spyrja,
hvort það hafi í upphafi einmitt verið
ætlun Hörmangara að leggja sig fram
til að gera Fjall'kionunni til hæfis.
(Þess skal getið, að konungsúrskurð-
urinn frá 25. jan. 1737, sem nefndur
er hér að ofan, er ásamt greinargerð
viðskiptamálaráðuneytisins, í Commerce
collegiets protokoll, I, og er sú bók
varðveitt í Ríkisskjalasafni Dana.)
Kaupmannahöfn, nýársdag 1968.
Jón Kristvin Margeirsson.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H