Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1968, Blaðsíða 13

Alenns tll aftöliustaðar.
Skáld-Rósa hafði jafnan borið þunga
þykkju til Agnesar og kennt henni um
að hafa rænt sig ástum Natans Ketils-
sonar, sem hún tregaði ævilangt, svo
sem rá'ða má af ýmsum kveðskap henn-
ar. Einhverju sinni, er Agnes sat í haldi
að Stóru-Borg, kom Rósa þangað og
mælti þá til Agnesar af munni fram
þessa landskunnu vísu:
Undrast þarftu ei, baugabrú,
þótt beiskrar kennir pínu:
Hefur burtu hrifsað þú
helft af línu mínu.
En Agnes svaraði um hæl með þessum
erindum, sem fljótlega komust einnig á
hvers manns varir:
Er mín klára ósk til þín,
angurs tárum bundin:
Ýfðu ei sárin sollnu mín,
sólarbáru hrundin.
Sorg ei minnar sálar herð.
Seka drottinn náðar.
af því Jesús eitt fyrir verð
okkur keypti báðar.
f þessum vísum koma glögglega í Ijós
heitir skapsmunir hinnar gáfuðu konu,
sem virðist hafa verið óvenjumikil fyrir
sér um kosti og galla. En sitthvað annað
er einnig til fráisagnar um það, að hún
hafi snúizt til sárrar iðrunar. Hún tók
dauðadómi sínum með mesta jafnlyndi
og kaus ungan prest, sr. Þorvarð Jóns-
son, til að búa sig undir brottförina
af þessum heimi. Er það í frásögur fært,
að honum hafi þótt „mikils vert um
Agnesi sjálfa, um vitsmuni hennar og
stillingu og um hið kristilega hugarfar,
sem lýsti sér í orðum hennar. Var hann
í engum efa um, að hún væri sann-
iðrandi syndari."
Um Friðrik er það að segja, að hann
mun í fyrstu hafa tekið málum sínum
með furðulegri hörku og tilfinninga-
leysi, en einnig það átti fyrir sér að
breytast. Hann var, eins og áður er
sagt, hafður í haldi á Þingeyrum hjá
hinum mestu ágætishjónum, Birni Olsen
og Guðrúnu, konu hans, og reyndust
þau honum sem beztu vinir og sálu-
sorgarar. Gat ekki hjá því farið, að
Friðrik yrði var slíkrar hjartahlýju, og
tók þá skap hans að mildast. Daginn
eftir að honum hafði verið birtur dauða-
dómurinn, skrifaði hann bréf til systur
sinnar, Elinborgar, sem hann unni mjög,
og segir hann þar m. a.:
„Þegar vika var af jólaföstu, var
lögð á mig hnappheldan (fangajárn) þá
pósturinn kom að sunnan, og síðan hef-
ur hún á mér verið nærri í fimm vikur,
en það hefur þó eigi þurft að gera
mér skaða, því annað hefur verið hið
sama. Þó var ég með daufasta móti á
jólunum, því þá varð ég að fara í
kirkju svona á mig kominn, hvað til-
finningum mínum fannst þá erfitt, en
sá þó á eftir, að ei var nema hégómi.
Ég má fullvissa þig um, að dauðinn
verður mér ávinningur . . . Frá sýslu-
manni er það að segja, að þá hann kom
hér að auglýsa mér dóminn, var hann
mér sá bezti maður, eins og hann hefur
ætíð verið. Það fékk mikið á hann að
verða að auglýsa mér dóminn, svo lát-
andi sem hann var, en vísaði mér þann
bezta veg með stórri viðkvæmni. Ég
óskaði af honum, að séra Gísli (í Vestur
hópshólum) mætti vera hjá mér á þess-
ari seinustu tíð . . . Húsbændur mínir
leitast við af öllum kröftum að gleðja
mig í Guði mínum,“
Þegar á það er litið, að hér á hlut
að máli átján ára unglingur, sem á
fyrir höndum innan fárra daga að ganga
síðustu spor ævinnar — upp á aftöku-
pallinn, verður ekki annað sagt en að
bréfið vitni um óvenjulegan þroska og
sálarstyrk. En einkum var Friðrik þó
furðurór og öruggur, eftir að hann hafði
gengið til altaris síðasta sunnudaginn,
sem hann lifði, og kvaddi hann þá
allan söfnuðinn með „áminningum og
heillaóskum", um leið og hann gekk út
4. febrúar 1968 -----------------------
úr kirkjunni. Síðasta kvöldið fyrir af-
tökuna bað hann sr. Gísla að vera hjá
sér fram eftir nóttu og lesa fyrir sér
píslarsögu frelsarans. Vakti sr. Gísli
hjá honum til kl. 4, en þá lagði Friðrik
sig fyrir. Svaf hann svo rólega til morg-
uns, en var vakinn kl. 8, og bað hann
þá þess að mega enn sofa í nokkrar
mínútur. Áður en hann fór af stað
til aftökunnar, kvaddi hann allt heimilis
fólk á Þingeyrum mjög innilega, og var
til þess tekið, hversu vel hann bjóst
við dauða sínum. Fylgdu prestarnir, sr.
Gísli í Vesturhópshólum og sr. Jóhann
á Tjörn, Friðriki á aftökustaðinn ásamt
mörgum mönnum öðrum, og sungu þeir
með honum þrisvar sinnum á enda út-
farasálminn, Allt eins og blómstrið
eina, en þess á milli gerði Friðrik bæn
sína og lofaði guð. Er ítarlega skýrt
frá þessu öllu í riti, sem sr. Jóhann
tók saman og nefndist Sá umventi morð
ingi.
Það var nokkurn veginn jafnsnemma,
að komið var með þau bæði, Agnesi frá
Kornsá og Friðrik frá Þingeyrum, en
Blöndal sýslumaður mælti svo fyrir, að
sr. Þorvarður og þeir Vatnsdælir skyldu
staldra við álengdar í hólunum og bíða
þar með - Agnesi, unz aftöku Friðriks
væri lokið. En er komið var með Friðrik
á aftökustaðinn, „heilsaði hann blíðlega
öllum, er fyrir voru,“ og sá hvorki
á honum ótta né hryggð. Guðmundur
hét sá, Ketilsson, er valizt hafði til
að framkvæma aftökuna, og var hann
bróðir Natans, sem myrtur var. Sneri
Friðrik sér að honum og spurði, hvort
honum gengi hefndarhugur til verks-
ins, en Guðmundur neitaði því. Rétti
þá Friðrik honum hönd sína og „bað
hann gæta Guðs og vinna verk sitt í
kærleika." Síðan var dómurinn lesinn
upp, og loks flutti sr. Jóhann á Tjörn
stutta ræðu yfir hinum dauðadæmda
manni. Að svo búnu afklæddist Friðrik
sjálfur, en talaði á meðan til áhorfend-
anna. Mæltist hann til fyrirgefningar
á hneyksli því, er hann hafði valdið,
áminnti menn um að hafa dæmi sitt
til viðvörunar og bað að síðustu fyrir
sálum þeirra. Klökknuðu þá margir, en
Friðrik lagðist rólegur á höggstokkinn,
og heyrðu menn það síðast til hans að
hann mælti í lágum rómi nafn frelsar-
ans.
Lík Friðriks var síðan flutt í brott,
og var þá röðin komin að Agnesi. Var
hún mjög magnþrota og varð að styðja
hana upp á aftökupallinn. Mæltist hún
til þess, að dómurinn yrði ekki lesinn
upp yfir sér, og var því sleppt. Kvaddi
hún síðan alla með döpru bragði og
lagðist á höggstokkinn, en sr. Þorvarð-
ur kraup við hlið hennar og mælti fram
nokkur huggunar-og bænarorð. Hélt
hann hendi um hana og sleppti ekki af
henni, fyrr en böðullinn hafði innt verk
sitt af hendi. Tvær ólánssamar mann-
verur höfðu loks gengið á enda hinn
dapurlega veg, sem lá þennan gráa
febrúarmorgun upp til aftökustaðar í
V atnsdalshólum.
Niðurlag í næsta blaði
BARINN
Framhald af bls. 3.
honum í dansinn. Kona söng falskt,
hræðilega falskt ... alsælíörmumþjér-
cnaðefelltestjég ...
Honum hafði verið uppálagt að leika
ekki svo mörg vinsæl lög á einu kvöldi
að fólk gleymdi drykkjunum og traðk-
aði teppið niður í striga. Næsta lag
yrði sjeik. Fullorðna fólkið nennir ekki
og kann ekki og vill ekki dansa sjeik,
hugsaði hann. Bassaröddin vann geim-
ið.
„Sjö hundruð kall. Þú verður að herða
þig Kalli.“
„Fari það og veri“ svaraði KÁlli.
„Óheppinn í spilum, heppinn í ástum
hehehe ...
„Þú þarft nú ekki að kvarta" hnéggj-
aði Kalli.
„Þá spilum við upp á það. Spilum um
ástina, frúrnar í pottinn, ástina í pott-
inn hahaha Þú færð mína og ég fæ
þína ef ég tapa næsta spili.“
Þau skáluðu og hlógu.
„Hvað segirðu Jóhanna mín?“ spurði
bassaröddin.
„Pass hihihi" röddin bar það með sér
að hún hafði fengið það sem kallað
er einum of mikið.
„Húrra“ hrópaði Kalli kannske óþarf-
lega hátt.
„Og þú Stefanía?“ drundi bassinn.
„Alveg guðvelkomið" svaraði mjór
taugaveiklunarhlátur.
„Olræt. Það er klappað og klárt. Frúrn-
ar í pottinn. Svo fáum við okkur snún-
ing.“
„Klárum rúbertuna fyrst. Útkoman úr
allri rúbertunni ræður“ sagði Kalli hik-
andi.
„Það tekur svo langan tíma. Svona ekk-
ert þras. Eitt spil, tvö spil, rúberta,
hvaða máli skiptir það. Eitt spil enn,
frúrnar í pottinn, fúlasta alvara."
Það var erfitt að halda laginu. Nokkr
ar aðskotanótur gerðu sjeiklaginu sem
betur fór ekki mikið til, bættu það
jafnvel, og hljómlistarmaðurinn einsetti
sér að fylgjast með síðasta spili.
„Segðu"
„Eitt lauf“
„Einn tígulT'
„Dobl“
„Pass“
,Pass“
„Pass“
„Pantaðu meira að drekka Stefanía."
Hann hafði gleymt að hugsa fyrir
næsta lagi. Neri hendurnar og nudd-
aði lærin fram og aftur. Ljóshærða
ekkjan sem var þarna á hverju föstu-
dagskvöldi var orðin óvenju drukkin
en tveir umhyggjusamir vinir hennar
héldu henni uppi á milli sín svo að
hún yrði ekki fyrir hnjaski. „Ég skal
keyra þig heim elskan“ sagði annar.
„Nei, hún er mín dama“ sagði hinn.
„Þið eruð öll asnar og drekkið asna
og eruð asnar“ drafaði rödd úti í horni
og magur dökkleitur maður seig saman
á bekknum svo að hakan nam við skyrtu
brjóstið. Gleraugun voru skökk út á
annað eyrað, hendurnar krosslagðar
milli fótanna. — Hvað er í þessum and-
litum, þessum röddum? Hann hafði aldr
ei spurt sjálfan sig að þessu fyrr, aldrei
fundizt drukkin andlit vera annað en
drukkin andlit, en nú bergmálaði af
einu til annars: hvar? hvar? hér er ég,
ég sé ekkert, enginn sér mig, einhver
hefur breitt tjald fyrir mig, ég er al-
ein manneskja og enginn ratar heim
til mín, ég ætla að ganga og ganga
alveg þangað til ég mæti einhverjum
sem sér mig, sjáiði mig ekki, ég er
hér, ég, ég, ég, ég, spegillinn segir að
það sé ég og maður sér sjálfan sig í
öðrum og maður leitar og finnur ekki,
mætir aldrei neinum og er einn ...
Hann hrökk upp við það að einhver
kallaði: „Píanóleikarinn er sofnaður,
vekið hann, hristið hann, gefið honum
einn ... Hann þurfti að beita sig hörku
til þess að hrista af sér þetta hugsana-
flóð, fingurnir snertu nóturnar eins og
væru þeir hálfsofandi og ósjálfrátt lék
hann,
Ég trúi því/af hverjum dropa regns
sem féll/sé sprottin rós./Ég trúi því/að
dýpst í hinni dimmu nótt/sé lítið ljós./
Ég trú því/að hverjum þeim sem víxl-
spor sté/sé vísað fram/á réttan veg/ég
trúi því/ég trúi því/Ég trúi því/að
gegn um storminn heyrist þá/hver
minnsta bæn/Ég trúi því/að einhvers
staðar finnist sá/sem heyrir allt./Hvert
eitt sinn er nýfætt barnið grætur hér/
er linnir kvöl/er birtir til/veit ég hví/
ég trúi því/Hvert eitt sinn er nýfætt
barnið grætur hér/er linnir kvöl/er birt
ir til/veit ég hví/ég trúi því.
Þjónninn bar drykkina að borðinu
fyrir aftan hann. Þar ríkti nú þögn.
Hann leit snöggvast við og sá að það
var meira en þögn. Þau voru sem alls-
gáð og mikil spenna ríkti í hverju and-
liti. Hann hallaði sér enn betur aftur
á stólnum til þess að missa ekki af
útkomunni. Óperusöngvarinn stillti sér
upp við slaghörpuna og söng af mik-
illi innlifun ... Hvert eitt sinn er ný-
fætt barnið grætur hér er linnir kvöl
er birtir til ... Hann rak upp ofur-
mannleg hljóð þar til hann var ger-
samlega vindlaus og seig ofan á hljóð-
færið, starði ofan í strengina og reyndi
að fylgjast með því hvernig mjúkir
hamrarnir slógu þá. „Vill einhver koma
í sjómann?“ hrópaði sá sem svaf ofan
í skyrtubrjóstið. Þjónn gekk til manns-
ins og laut að honum. Hann rumskaði
og horfði stórum, votum og undrandi
augum á þessa ókunnu veru. Hægt og
gætilega reis hann á fætur og fikraði
sig til dyranna þar til hann hvarf sjón-
um. Ennþá var þögn við spilaborðið.
Lágur smellur og bassaröddin spurði:
„Stendurðu við það?“
Enn varð þögn.
„Auðvitað“ var svarið.
„Eigum við ekki að ræða þetta á morg-
un?“ spurði líklega Stefania, eða var
það Jóhanna?
„Nú eða aldrei" rumdi bassinn.
„Þá það, þá það, en hvað með börnin?“
„Ha? Hvaða börn? Já, börnin? Ha?
Hvað áttu mörg börn Stefanía?"
„Fimm“.
„Hvert þó í hoppandi logandi. Jæja,
skítt veri með það, ég stend við það
sem ég hef sagt. Nú dönsum við.“
Bassinn kom að slaghörpunni og hvísl
aði í eyra hljómlistarmannsins að leika
brúðarvalsinn. Orðunum fylgdi peninga
seðiil og brúðguminn beið með opinn
faðminn eftir brúði sinni sem gekk fram
eftir rauðu teppinu, þrifleg og broshýr.
Það hvarflaði að píanóleikaranum að
standa upp og halda ræðu en hann
hélt áfram að leika valsinn, lék hann
tvisvar en enginn virtist taka eftir því
að þetta væri óvenjulegt lag á óvenju-
legum stað. Nú því ekki? spurði hann
sjálfan sig en nennti svo ekki að hugsa
um það lengur og hélt uppteknum hætti
áð horfa án þess að láta sér bregða,
án þess að sjá. Gestirnir voru teknir
að tínast í burtu. Hann vissi ekki hvað
orðið hafði um ekkjuna. Barþjónninn
tilkynnti að menn yrðu að panta síð-
asta drykkinn því að lokað yrði eftir
tíu mínútur. Hann lék sitt eigið lag
sem hann hafði samið endur fyrir löngu,
þegar hann var ungur og rómantískur.
Um andlit sem hann sá alltaf stutta
stund þegar hann vaknaði þar til hann
varð þreyttur á því að sjá ekkert nema
þetta andlit og rak það í burtu, vildi
ekki sjá það af því að hann grunaði
að það væri hvergi til nema í hans
eigin huga. Væri þetta andlit til mundi
hann ef til vill einhvern tíma standa
augliti til auglitis við það. Og þá hvað?
Gestirnir smátíndust út. Ljósin voru
slökkt hvert af öðru utan himinsins
sem gerður var úr bláum spjöldum með
götum á svo að birtan fyrir ofan gæti
þrengt sér niður eins og tindrandi
stjörnur yfir barnum sem nú var hljóð-
ur og auður.
Lausn á
síðasta
skákdœmi
1. Kf4 Kd3 2. g5 c4 3. g6 Kxd2
4. g7 c3 5. g8D c2
Undir venjulegmu kringumstæðum er
þessi staða jafntefli, þar sem svartur
getur oftast leikið kóng til al og gefið
peðið og myndað pattstöðu, en þessi
staða er undantekning. 6. Da2! Kdl
7. Kf3! Kd7 8. Db2 Kdl 9. Kf2 Kd2
10. Dd4 Kcl 11. Db4 Kdl 12. Del mát.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13