Lesbók Morgunblaðsins - 11.02.1968, Blaðsíða 3

LSD er það lyf, sem mestum þrætum
veldur á vorum tímum. Annarsvegar
eru meðlimir Neo-Amerisku kirkjunn-
ar, undir handleiðslu Dr. Timothy Le-
ary, er nota það sem sakramenti við
trúarathafnir, þá eru þúsundir af hipp-
um, sem snúa sér að því reglubundið,
en andmælendur telja að það valdi alls
kyns meinum, allt frá léttúðugu kyn-
lífi til krabbameins.
Áhyggjur manna eru skiljanlegar, þótt
aðeins væri talinn til sá gifurlegi fjöldi
manna, sem hér kemur við sögu. Einn
sölumaður í stúdentahópi í venjulegum
æðri skóla í Miðvesturríkjunum, stað-
hæfir að hann hafi á einum mánuði
selt nóg LSD til að fara í seytján hund-
ruð ,,leiðangra“. Huston Smith, prófessor
í heimspeki, áætlar að um fjórar millj-
ónir Amerikumanna hafi reynt LSD ár-
ið 1966.
Þó er LSD lögbannað, nema tiltölu-
lega fáum tilraunamönnum, sem viður-
kenndir eru af stjórnarvöldunum. Mest
af ólögmætum forða lyfsins kemur frá
efnagerðastofnunum, sem starfræktar
eru af sjálfmenntuðum lyfjagerðarmönn
um. Lyfið er búið til með því að kljúfa
lysergic acid amide með aðferð, sem er
alllík olíunarhreinsunariaðferðum. Þetta
veldur því að til verða margs konar
alkaloid, en tiltölulega auðvelt er að
einangra LSD frá þeim. Sé efnagerðar-
maðurinn ónákvæmur, kunna blöndur
hans að geyma alkaloid, sem draga úr
áhrifum LSD. Tafla á stærð við venju-
lega aspirin (eða magnyl) töflu, getur
haft áhrif á fimm þúsund manns.
Sjálft meðalið, sem er litlaust lykt-
arlaust og bragðlaust, hefir furðulega
fá samræmd lífeðlisleg áhrif á líkam-
ann, og engin varanleg, svo vitað sé.
I heilanum aftur á móti gerist nokkuð
sem er áhrifameira. Hvað það er, veit
enginn með öruggri vissu, en það sem
sennilega á sér stað, er það, að lyfið
leysir úr læðingi vissa efnakljúfa í lík-
amanum, en það virðist leiða til þess
að „samsláttur" verður í synöpsunum,
þ.e. tengipunktum á taugafrumunum, og
þetta kemur af stað runu af truflunum.
Verði samsláttur í sjóntaugastöðinni,
kann neytandinn að sjá heilan hjúp af
litum. Ef flókin taugamiðstöð, svo sem
varnarstöðin gegn hræðslu, verður fyrir
samslætti, kann neytandinn að verða
ofsahræddur.
Hve hættulegt er LSD? Það veit eng-
inn með öruggri vissu, þótt nálega allir
hafi myndað sér um það sterkar skoð-
anir. Hér fylgja nokkrar af ákærunum,
ásamt bezta fáanlega mati á því sem
sannast virðist vera.
1) LSD leiðir tii sjálfsmorða.
Hér er vandinn mikli sá að skýrslur
skortir, núverandi tíðni sjálfsmorða í
Bandaríkjunum er 11,6 á þúsund manns.
(á hundrað þúsund er sennilegra, J.H.).
En það er ekki vitað hve margir eru
neytendur LSD, né hversu mörg sjálfs-
morð hafa stafað af notkun þess.
Dr. Charles Savage, rannsóknarstjóri
við ríkisspítalann í Spring Grove, Md.
sem skammtar geðsjúklingum LSD til
lækninga, hefir orðið fyrir því að tveir
sjúldinga hans hafa framið sjálfsmorð
á alls 15 ára tímabili. Hlutfallið er
„um það bil hið sama sem hjá þeim,
sem hlutu læknismeðferð án LSD.“
Dr. Giampiero Bartolucci við EPPI,
gefur hins vegar þá aðvörun, „að per-
sóna, sem undir venjulegum kringum-
stæðum getur varið sig, en verður niður-
bæld í hippaumhverfi, kunni að verða
11. febrúar 1968 ----------------------
fyrir svo djúptækri og óþolandi til-
finningabælingu, að hún bregðist skynd
ilega svo hvatvíslega við sem að fremja
sjálfsmorð".
2. LSD getur leitt til geðveiki (psycho
sis).
Það getur gerzt, einkum ef neytandinn
óundirbúinn eða hann tekur LSD án
þess að nokkur leiðbeinandi sé nálæg-
ur. Um fimm geðsjúklingar eru vikulega
teknir inn á geðsjúkdómadeild Bellevue
sjúkrahússins á Manhattan, haldnir hug
klofasýki (schizophrenia) eða brjálæði
(Paranoia), sem annaðhvort eiga rætur
að rekja til LSD eða losnað hafa úr
læðingi fyrir áhrif frá LSD. „Það er
líka mikill fjöldi annarra, sem kemur
inn út af öðrum vandræðum, sem stafa
af LSD: Þeir hoppa út úr húsum, falla
niður stiga eða liggja á götunni, svo
að yfir þá er ekið“ segir Charles Martin
aðstoðarfulltrúi við Bellevue.
Hér við bætir Dr. Timothy Leary,
skólameistari „LSD — skólans handa
almenningi“. Þegar ég átti tal við hann
í sextíu herbergja stórhýsi hans í Mil-
ford, New York, hafði hann nýlokið
við fjögurhundraðasta „leiðangur" sinn.
„Sjálfur hef ég séð 3,000 manns taka
LSD. Aðeins fjórir þeirra fengu lang-
vinna geðveiki (psychosis). Og allir
fjórir höfðu áður verið á geðveikra-
stofnunum“.
3. LSD er kynörvunarlyf.
í sumum tilfellum veldur það kyn-
æsingi. En oft gerast of margir við-
burðir í senn til að neytandinn geti
einbeitt sér að nokkurri skipulegri at-
höfn.
4. LSD er vanamyndandi, og neysla
þess undanfarandi annarrar lyfjaneyzlu
svo sem heroins.
Engar sannanir liggja fyrir, sem renna
stoðum undir þessa staðhæfingu. Sam-
kvæmt skoðun Learys þarf maður æ
minna af lyfinu því oftar sem maður
neytir þess. Hann kveðst nú aðeins
þurfa hálfan skammt miðað við þann,
sem hann þurfti í byrjun. v
5. Sambandsrof við raunveruleikann
eftir aðgerð.
Það kem-ur -stöku sinnum fyrir að mann-
eskja fellur í takmarkað sálhrifaástand
af völdum LSD mánuðum eftir síðustu
inntöku lyfsins. Samkvæmt reynslu Dr.
Duke Fishers við Californíuháskóla geta
slík sambandsrof bæði komið fyrir vana
neytendur og þá, sem aðeins hafa reynt
LSD einu sinni.
6. LSD kann að valda heilaskemmdum
og liafa aðrar sálrænar afleiðingar.
Geðlæknirinn Harold A. Abramson,
útgefandi ritsins: „Hagnýting LSD við
geðlækningar", staðhæfir að „gagnstætt
því, sem haft er fyrir satt í almennum
blöðum verði ekki „óafmáanlegar sál-
sjúklegar breytingar“ og „heilaskemmd
ir af völdum LSD“ þegar með það er
farið sem þátt í lækningaaðgerðum eftir
settum reglum“.
Samt hefir svo farið að með sprautu-
inngjöf hafa sérstakir sjúkdómar verið
að hópast saman meðal LSD neytenda,
lifrabólga, æðabólga, kýli. Sá tími er
sem sé liðinn er menn tóku það inn
í sykurmolum, sem vættir voru í lyfinu.
(M.ö.o. sprautuinngjöf er orðin almenn.
J.H.).
7. Nýlegt hefti af tímaritinu „Satur-
day Evening Post“ sló því föstu að
LSD orsakaði sennilega skemmdir á
neðri hluta þarmanna og að vanskapað
höfuð hafi verið á barni einu, fæddu
af móður, sem tók inn einn skammt af
LSD á fyrsta mánuði meðgöngutímans.
,,Time“ sagði í næsta hefti að höfuð
barnsins væri reyndar eðlilegt, og að
þarmaveilan væri sennilega óháð því
LSD, sem móðirin hafði tekið.
8. Breytingar á litningum.
ískyggilegri eru ef til vill þau tíð-
indi að LSD valdi tjóni á litningum,
sem bera erfðaeigindir manna. Fyrsta
fréttin barst frá erfðafræðingnum Mai-
mon M. Cohen við Háskólann í Buffalo.
Hann blandaði LSD saman við blóð-
sýnishorn, bar síðan frumurnar saman
við frumur, sem ekki höfðu orðið fyrir
þess konar áhrifum. Tilraunin sýndi
verulega aukningu í tíðni litningabrota
og endurröðun, þegar gerður var sam-
anburður. Þannig skýrði hann frá í
tíma ritinu „Science“.
Niðurstöður Dr. Cohens virtust síðar
meir hljóta staðfestingu frá dr. Samuel
Irwin og Dr. Jose Egozcue í Oregon.
Þegar þeir báru saman blóðkorn níu
manna, sem ekki notuðu, við átta, sem
notuðu LSD, fundu þeir út að tíðni
litningabrota var hærri hjá hinum síð-
arnefndu.
Hins vegar lætur Dr. Shagass við
EPPI reglulega framkvæma blóðrann-
sóknir á undan og eftir tilraununum
þar á meðal á mínu blóði, og sendir
til National Institute of Mental Health
til litningagreiningar. „Fram til þessa
höfum við ekki séð neitt, sem ástæða
er til að hafa áhyggjur af“ segir hann.
Mínar hlutfallstölur á undan og eftir
voru nálega þær sömu.
„Auðvitað hef ég áhyggjur af þess
konar skýrslum" segir Dr. Timothy Le-
ary, „því að ég hef tekið meira af LSD
en nokkur annar í landinu. Ef LSD er
orsök einhvers, vil ég vita það, það full
vissa ég yður um. En það sem þeir
hafa raunverulega fundið út í Oregon
er að sex af átta LSD neytendum sýndu
ekki litningabreytingar umfram það sem
við mátti búast eftir eina röntgenmynd,
sem tekin hefði verið af brjóstkassan-
um.“
„Ekki held ég að ég gæti sagt það“
svaraði Dr. Irwin í Oregon. „Ég held
ekki að við vitum nóg um röntgen-
geisla til að segja að álíka skemmdir
sé hægt að framkalla með þeim. Höfum
það í huga að sumir af LSD neytendum
vorum höfðu þegar tekið lyfið um tvö
hundruð sinnum“.
Svo hér erum vér, eins og oft ella,
aftur komnir að þeim stað, sem vér
fórum frá. Öll lyf, sem eru eins öflug
og LSD - og önnur náskyld, ætti að
fara mjög samvizkusamlega með. Þegar
slíkt meðal er allt í einu notað af millj-
ónum manna í Bandaríkjunum, þá fer
ekki hjá því að það hlýtur að valda
snörpum andstæðum viðbrögðum. Spurn-
in er hve mörgum og hve víðtækum?
Lokasvörin eru enn langt undan.
IV. Nokkrar skýringar. (J.H.).
Svissneski efnafræðingurinn Albert
Hofmann fann upp samsetningu LSD
árið 1943. Hann bragðaði á efninu:
hálftíma síðar hélt hann að hann hefði
brjálazt gjörsamlega.
Síðar áleit hann að lyfið væri tilvalið
til að koma af stað geðveiki (psychose)
í tilraunaskyni. Sú von brást. Lyfið
framkallar fyrst og fremst ofskynjanir,
nefnist því stundum ofskynjanalyf.
Oftast skapar það nýja afstöðu til verð
gilda, eigin sjálfs og annarra.
Sem læknislyf gegn algengustu geð-
sjúkdómum virðist LSD lítt nothæft. En
gegn einstökum geðveilum, áfengisár-
áttu, kynvillu, stelsýki, fóbíum o.fl. hafa
sumir læknar náð betri árangri en með
nokkru lyfi öðru. í litlum skömmtum
framleiðir LSD sálræna nautn og hrifn-
ingu, telst því til „psychodeliskra“ lyfja
eða psychedeliskra. Orðin er að jafnaði
Framhald á bls. 9
Þorsteinn frá Hamri:
Til fundar
við skýlausan trúnað
II
Á flugi mínu
er brjóstið fullt með skáldskap;
mér gefur víða sýn:
í henni vildi ég eins og áður veita ykkur hlutdeild.
í henni opnaðist ykkur dagur;
í henni varð ykkur værðar auðið;
í henni leituðuð þið fegurðar;
í fullvissu hennar brutuzt þið bældir og snauðir úr álögum;
í hennar ljósi börðuzt þið og unnuð fræga sigra.
Galtará
voraldar veröld
eða blóm fyrir vestan.
Nei hún telst að vísu ekki ætíð til þæginda
og æ sér gjöf til gjalda:
aðild jað lífsins kórónu
verður sízt ofborguð með hégóma.
(Úr ljóðabók Þorsteins frá Hamri, Jórvík, Heimskringla 1967).
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3