Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.1968, Blaðsíða 7

í eftirfarandi grein mun leitast við
að útskýra gildi fingrafara, til ann-
arra nota en uppljóstrunar afbrota, og
þörfina á því að fingraför séu til af
öllum landsmönnum.
Átján ár eru liðin síðan fingraför
fyrst sönnuðu gildi sitt, hér á landi,
í öðru en að hafa upp á afbrotamanni:
Clam.
Um klukkan átta þriðjudagsmorgun-
in 28 febrúar 1950, strandaði brezka
olíuskipið Clam við Reykjanes, um það
bil miðja vegu milli gamla og nýja
Reykjanesvitans og því sem næstfremst
á nesinu.
Clam, sem hafði rekið á land við
Köllunarklett, hér við Reykjavík, og
laskazt nokkuð 21. febrúar, var í togi
og á leið til Cardiff í Énglandi til
viðgerðar er það slitnaði frá dráttar-
bátnum með fyrrgreindum afleiðingum.
Á skipinu var 50 manna áhöfn, yfir-
menn allir enskir en undirmenn flest-
ir af kínversku bergi brotnir.
Við strandið greip mikil skelfing um
sig meðal kínversku áhafnarmeðlim-
anna og þustu allmargir eða 31 maður,
þar af 5 Englendingar, til og reyndu
að bjargast á land í tveimur björg-
unarbátum, afleiðingarnar urðu sorgleg
endalok 27 manna, sem fórust er bát-
unum hvolfdi, aðeins fjórurn var bjarg-
að á land. Þeim 19 mönnum, sem eftir
urðu í Clam var bjargað nokkru síðar
án teljandi erfiðleika.
Viku síðar fundu menn níu lík rek-
in, um það bil km leið frá sjálfum
strandstaðnum, voru þau flutt til
Reykjavíkur og komið fyrir í Fossvogs-
kapellu. Þar sem líkin voru það illa
farin að þau þekktust ekki var tækni-
deild rannsóknarlögreglunnar beðin um
aðstoð, ef vera kynni að hægt yrði
að ná fingraförum af líkunum, en
fingraför voru til af allri áhöfninni í
spjaldskrám skipafélagsins. Rannsókn
þeirra tæknideildarmanna varð til þess
að fimm líkanna þekktust aftur og
þurfti því ekki að jarðsetja þá í nafn-
lausum gröfum.
Líkfundur í Reykjavíkurliöfn.
í júnímánuði 1966, fannst lík á floti
í Réykjavíkurhöfn, líkið var af karl-
manni á aldrinum 30—40 ára. Engin
skilríki voru á líkinu og ekkert sem
gat sagt til um af hverjum það væri.
Við rannsókn kom í ljós áð ekki
hafði verið tilkynnt um hvarf neins
manns í um það bil tvo mánuði, en á
útliti þess látna piátti ætla að hann
hefði legið að minnsta kosti, um mánaðT
ar tíma í sjó.
Daginn eftir líkfundinn voru tekin
fingraför af hinu óþekkta líki og síðan
leitað samstæðu, við þau för, í fingra-
farasafni rannsóknarlögreglunnar, en
án árangurs. Hver var þessi maður og
hvaðan var hann? Svör við þessum
spurningum fengust loks á þriðja degi
rannsóknarinnar, er Eettingi mannsins
gaf sig fram. Mikil vinna og fyrir-
höfn hefði sparazt, ef fingraför hins
látna hefðu verið til í fingrafarasafni
rannsóknarlögreglunnar.
Hvert er notagildi fingrafara?
All—oft eru rannsóknarlögreglumenn
um það spurðir hvort ekki séu til
fingraför af öllum landsmönnum eða
hvernig standi á því að slíkt safn
sé ekki fyrir hendi. Því miður hefur
orðið að svara fyrri spurningunni neit-
andi því að til þess að slíkt safn gæti
orðið að veruleika yrði að setja lög
þess efnis.

"'í 'Z-Zý, T-:b** *

Fingraför þriggja manna, frá vinstri til hægri: Fingrafar átta ára drengs, þái
fingrafar fjórtán ára drengs og loks fingrafar þrítugs manns. Öll eru fingra-|
íörin tekin af vísifingri hægri handar og eru þau prentuð beint.
**<w*»*
Sömu fingraför stækkuð.
9TAGILDI FINGRA
FARA OG ÞÖRFIN
Á ÞJÓÐ-
FIIGRAFARASKRÁ
Eftir Sœvar Þ. Jóhannesson, fingrafara-
sérfrœbing rannsóknarlögreglunnar
Aðeins tvö lönd í heiminum hafa gért
það að skyldu að fingraför skuli • tekin
af öllum landsbúum, en það eru Chile
og Mexíkó. I Argentínu eru tekin
fingraför af öllum þeim er koma tíl
landsins. í Bandaríkjunum eru tekin
fingraför af öllum þeim, sem kvaddir
eru til herþjónustu einnig þeim seni
eru í þjónustu þjóðvarðliðsins og
strandgæzlunnar eða gegna öðrum op-
inberum störfum.
Fingrafarasafni yfir almenna borgara
er haldið aðskildu frá afbrotamanná-
skránni og ekki gripið til þesS nema
í sérstökum tilfellum t.d. ef þekkja
þarf mann, sem hefur týnzt og misst
minnið, ef þekkja þarf eitthvert ó-
þekkt lík og ef einhver þarf að sanna
tilveru sína eða einfaldlega ef sanna
þarf sakleysi einhvérs..
Það er vel kunn staðreynd að skoð-
un mikils meirihluta fólks á fingra-
faratöku, er sú, að það sé skerðing á
persónufrelsi. Á hverju ári eru tekin
fingraför af fólki svo tugum skiptir,
fólki sem fúslega lætur för sín í té til
þess að auðvelda rannsókn á afbrot-
um, sem framin hafa verið á heimilum
eða vinnustöðum þess.
Hugmyndir fólks um notkun slíks
fingrafarasafns virðast eingöngu bein-
ast að þeirri hliðinni er snýr að upp-
ljóstrun afbrota, en það gerir sér ekki
fyllilega grein fyrir hinu víðtæka nota-
gildi slíks safns. Það ér satt að fingra-
för eru mikilvæg til þess að upplýsa
afbrot en það er einnig hægt að nota
þau til að upplýsa önnur og ekki síð-
ur mikilvæg mál og til frekari glöggv-
unar á því sem áður er getið eru hér
nokkur dæmi:
Kona nokkur fannst illa til reika á
flækingi um götur Glasgowborgar. Þar
sem hún hafði misst minnið og vissi
ekki hver hún var, var hún lögð á
sjúkrahús. Á meðan hún lá í sjúkra-
húsinu ól hún barn, en það var ekki
fyrr en sex mánuðum seinna að vitað
var hver konan var en allan þann tíma
hafði hún legið í sjúkrahúsinu.
Þeir sem þekkjast og komast heim
til fjölskyldna sinna heilu og höldnu
eru lánsamir, en hvað þá um hina, sem
aidrei þekkjast? Talið er að í dag séu,
í Englandi, að minnsta kosti 9000 manns
á hælum, sjúkrahúsum og öðrum stofn-
unum, sem misst hafa minnið og týnzt
og ekki hefur reynzt unnt að koma
í hendur fjölskyldna sinna.
Rétt fyrir hádegi 1. nóvember 1949,
er DC—4 flugvél frá Eastern Airlines
var í áætlunarflugi frá Boston til Wash
ington, D C., rakst herflugvél, P—38 á
hana. Þessi stóra farþegaflugvél, sem
var að koma inn til lendingar á al-
þjóðaflugvellinum í Washington, D.C.,
hrapaði til jarðar og lenti á bökkum
Potomacárinnar. Allir, sem í flugvél-
inni voru, 55 manns, létu lífið.
35 lík, fullorðinna, reyndust óþekkj-
anleg, voru því tekin fingraför af þeim
og síðan leitað að samstæðum í fingra-
farasafni Washington—lögreglunnar.
Gildi fingrafarasafnsins kom fljótlega í
Ijós, því að af þessum 35 óþekktu lík-
um þekktust tuttugu og tvö af fingra-
förum. Þau 13, lík, sem eftir voru
þekktust eftir öðrum og seinvirkari
aðferðum.
Fyrir nokkru síðan var brotizt inn
í stórt fyrirtæki hér í borg og miklu
fé stolið. Ekki stóð á getgátum ým-
issa „söguglaðra“ (slúðurbera) meðal
borgaranna um það hver mundi vera
valdur að innbrotinu og peninga-
hvarfinu, það hlaut að vera einhver
kunnugur. Starfsfólk fyrirtækisins, um
90 manns, gaf fúslega fingraför sín til
þess að auðvelda rannsóknina, enda
kom í ljós nokkru síðar að sá er brauzt
inn vann ekki við fyrirtækið, svo
segja má að þeir sem héldu slúðrinu
á lofti hafi misst þar spón úr aski
og var það vel. Hvað hefði skeð ef
ínálið hefði ekki upplýstst? Er ekki
eins víst að einhver saklaus hefði leg-
ið undir grun, hjá almenningi, honum
og ættingjum hans til tjóns.
Það getur enginn sagt um það fyrir-
fram hvenær þarf að nota fingraför í
tilfellum eins og að framan getur, en
atvik þessi ættu að teljast nægileg rök
fyrir því að hér yrði komið upp fingra-
farasafni fyrir alla þjóðina eða „þjóð-
fingrafaraskrá". Þjóðin telur ekki
meira en rétt 200 þús. manns og væri
því betra að hefja undirbúning fyrim
uppbyggingu slíks fingrafarasafns og
þjálfun starfsliðs til þess, fyrr en
seinna eða á meðan verkið er vel við-
ráðanlegt.
Hvernig skal þá öflun fingrafara liagað?
Og þá er það spurningin, á hvaða
aldursflokki á að hefja fingrafaratök-
una og hverjir eiga að annast hana?
f fylkinu Maine, í Bandaríkjunum,
sem telur um eina milljón íbúa, eru
tekin fingraför af öllum börnum, sem
hefja skólagöngu. Má telja að þar sé
byrjað full snemma á fingrafaratökunni,
þar sem átt er við börn í 7 ára ald-
ursflokki. Fingraförin eru ekki búin að
ná fullri stærð fyrr en um 15—16 ára
aldur og væri því heppilegt að miða
fingrafaratökuna við þann tíma, sem
unglingar ljúka skyldunámi, og gætu
sérþjálfaðir kennarar annazt þá hlið er
lýtur að fingrafaratökunni. Einnig væri
rétt að unglingar fengju ekki nafn-
skírteini fyrr en að lokinni skólaskyldu
og það yrði þá útbúið með mynd, fingra-
fari og fingrafaraflokkun viðkomandi
unglings, og síðan steypt í plast. Fram
að þeim tima gætu börnin notazt við
sérstök skólaskírteini.
Telji þeir, sem þessum málum ráða,
þetta ekki framkvæmanlegt (það er vel
framkvæmanlegt) í þessari mynd, væri
hægt að takmarka „fingrafaratöku-
skylduna" við opinbera starfsmenn, sjó-
'menn, þá sem taka bílpróf og út-
lendinga, sem koma til landsins og
dveljast einhvern tíma- Það er engin
skömm að því að láta taka af sér
fingraför, það tekur stuttan tíma og er
sársaukalaust.
Er það ekki einkennilegt að móðir
Ináttúra hefur séð þér fyrir sérein-
kenni, sem enginn annar hefur, að það
skuli engir tveir vera með eins fingra-
för?
21. apríl 1968.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7