Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.1968, Blaðsíða 10

Fiskaðgerð á Bakka í Arnarfirði.
Sr. Císli Birynjótfsson
IÍR
DJÚPI
OG
DDLUM
Síðari hluti
Böðvar Pálsson hafði ekki hug á að
gera kennsluna að ævistarfi Haustið
1911 steig hann á skip, sigldi til Kaup-
mannahafnar og settist þar í verzlunar-
skóla. Að loknu eins vetrar námi kom
hann heim settist að á Bíldudal og gekk
í þjónustu stærsta! fyrirtækisins á
landinu. Milljónafélagsins. Tveim árum
síðar leið það undir lok. Mágur Böð-
vars, Hannes B. Stephensen frá Reyk-
hólum, stofnaði þá hlutafélag, sem tók
við rekstri Milljónafélagsins þar vestra
og hjá því vann Böðvar næstu sex ár-
in, 1914-20
Bíldudalur lifði á þessum árum á
fornri frægð sem mikill athafnastaður
í útgerð og verzlun. M.a. gengu þaðan
margar skútur. Staðurinn var kunnur
um mörg þjóðlönd fyrir „Bíldudals-
klipfisk“, sem seldist hærra verði en
annað fiskmeti þeirrar tegundar. Og nú
þegar svo er komið, að jafnvel trosið
á að geta létt undir með rekstri frysti-
húsanna, þá er ekki úr vegi að rifja
það upp, hvernig þessir arnfirzku salt-
fisks-ekspertar stóðu að verkun aflans
þegar frægð Bíldudals stóð hvað hæst:
Fiskurinn blóðgaður strax upp úr sjón-
um, þegar í land kom hausaður og
slægður, slegið í hann sjó eða vatni,
svo hann væri hreinn undir flatningu,
flattur út, allur hryggurinn, dálkurinn
sniðtekinn svo að liðirnir mynduðu töl-
una 8, þess vandlega gætt, að sinn aft-
urugginn fylgdi hvorum helming, fisk-
urinn þveginn vel, tekið ur honum allt
blóð og himna, að lokum saltaður jafnt
og vel. (Frá ystu nesjum).
Við fyrirtæki Hannesar B. Stephen-
sen var all-umfangsmikill rekstur, 5-6
fastir menn við verzlunina og fjöldi
jfólks við útgerð og fiskverkun. En
nú fóru í hönd breyttir tímar. Stríðið,
fyrra stríðið 1914-18, kom með öllum
sínum afleiðingum, umturnaði verðlagi
og verzlunarárferði. Skútunum fór
fækkandi — en annar veiðifloti kom
ekki til Bíldudals í þeirra stað til að
fylla skarðið. Vegur Bíldudals fór dvín
andi. Það er eins og á svo mörgum
öðrum sviðum í þjóðlífinú. Staðirnir
eiga sín blómaskeið og sína hnignunar-
tíma. Þær breytingar eiga bæði sínar
y tri og innri orsakir.
Faðir Bíldudals, stóratvinnurekand-
inn Pétur J. Thorsteinsson var orðinn
aldraður maður og bjó í elli sinni í
dúkkuhúsi suður við Hafnarfjarðarlæk,
en nýir straumar í útgerðar- og athafna
lífi landsmanna lágu fram hjá staðnum,
sem hann hafði byggt upp og gert að
stórborg við Arnarfjörð á sínum tíma.
Þegar þú hættir á Bíldudal, Böðvar,
komstu þá hingað suður?
Nei, ekki aldeilis. Þá var ég giftur.
Hafði gegnið í hjónaband 9. apríl 1917
Kona mín var Lilja Arnadóttir frá
Tjaldanesi við Arnarfjörð. Faðir minn
gaf okkur saman heima í Vatnsfirði. Við
eignuðumst 3 börn, einn son og tvær
dætur.
Það var mesta gæfa lífs míns að eign-
ast hana að lífsförunaut.
Árið 1920 keyptum við jörðina Bakka
í Bakkadal í Ketildalahreppi af Jóni
Hallgrímssyni. Þar gerðist ég útvegs-
bóndi eins og allir bændur í Ketildöl-
um voru þá. Það ár hófst verðfallið
eftir fyrra striðið Það reyndist þungt
í skauti fyrir þá, sem stofnað höfðu
til atvinnureksturs með lántökum. Bú-
skapurinn var nú aðallega til heimilis-
þarfa þó höfðum við um 100 fjár þegar
fæst var. en aðalbjörgin kom úr sjón-
um. Fyrsta árið gerði ég út fjóra báta,
réð skipshafnir af Suðurnesjum og víð-
ar að, og róðrar voru stundaðir af
kappi meðan fiskur gekk í fjörðinn frá
því í maí og þangað til á haustin. Þá
var talsvert athafnalíf í Ketildölum, í-
búar og um yfir 200, búið á hverjum
bæ og nokkur smábýli við sjóinn þar
sem afkoman var að öllu leyti komin
undir sjávarafla. Þetta gat gengið með-
an sæmilega fiskaðist, því að stutt var
að róa á fengsæl mið, í firðinum og
fyrir utan hann. En þegar fiskurinn
fjarlægðist, varð sjórinn ekki sóttur
nema á stórum skipum. Það kostaði
betri og fullkomnari aðstöðu í landi,
sem ekki var hægt að veita nema í
sæmilegri höfn. Þar með var útgerðin
komin í þorpin, sjósókn Dalabændanna
úr sögunni og þá líka hálf lífsbjörg
þeirra og meira en það. Landbúnaður-
inn einn var ekki nógur til að fram-
fleyta þeim rúmlega 200 manns á um
það bil 30 heimilum, sem voru í Dala-
hreppi þegar þessar breytingar fóru
i hönd.
Þú hefur fylgzt vel me'ð þessum breyt-
ingum Böðvar?
Já, það kom nú eiginlega af sjálfu
sér. Þegar verzlunin fór að dragast sam
an á Bíldudal, bundumst við Dalabænd-
ur samtökum um okkar eigin verzlun.
Árið 1931 stofnuðum við Kaupfélag —
Samvinnufélag Ketildalahrepps, kölluð
uð við það. í það gengu allir bændur
sveitarinnar og nokkrir lausamenn, um
30 manns. Við byrjuðum með tvær hend
ur tómar, fengum smálán, 3 eða 4 þús-
und króna víxil í sparisjóðnum, sem
mágur minn Þorbjörn læknir stjórn-
aði. Fyrir það keyptum við fyrsta vöru-
slattann. Þá voru tímarnir mjög erfiðir,
kreppan í aðsigi með hríðlækkandi
prísum á öllum afurðum. Við fengum
45 aura fyrir kjötkílóið, svo að dilkur-
inn hefur gert 8-10 krónur. Annað var
eftir því. En félagið varð að eignast
þak yfir höfuðið. Og það tókst. Við
Úr Ketildölum.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
21. apríl 1968.