Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.1968, Blaðsíða 13

Nú er ákveSið hverjir verSa þátttak-
endur í Alþjóðlega stórmótinu íReykja
vík af hálfu Sovétríkjanna, en það
verða þeir Taimanov og Vasjúkov. Áð-
ur er vibað um Uhlmann frá Austur-
þýzkalandi ogSzabo frá UngverjalandL
Gheorgiu frá Rúmeníu bað um viku
frest á mótinu vegna landskeppni
við Sovétríkin, sem fram fer
á sama tíma, en því varð
því miður ekki komið við. Þeir
Taimanov og Vasjúkov hafa báðir teflt
hér áður, en í bæði skiptin orðið að
lúta í lægra haldi fyrir Friðriki Ólafs-
syni. Taimanov var hér 1954, en Vasj-
úkov tefldi hér 1966. Taimanov var
Sovétmeistari er hann kom hingað og
hefur æ síðan verið í fremstu röð landa
sinna. í keppninnni 1967 deildi hann
3-5 sæti með þeim Kortsnoj og Gipslis,
en þá réðu úr3lit einnig þáttöku í
Millisvæðamótinu en fjórir efstu skyldu
hljóta rétt. Þeir tefldu um sætin og
urðu allir jafnir aftur en Taimanov tap-
aði á stigum. Þess má einnig geta að
örlög Uhlmanns urðu þau sömu, er
hann háði einvígi við Matulovic frá
Júgóslavíu um sama rétt og tapaði.
Eftirfarandi skák var tefld á Al-
þjóðlegu skákmóti í Leningrad á síðasta
ári, en þar hlaut Taimanov, einsogsvo
oft áður, 3-4 sæti, ásamt Barza frá
Ungverjalandi. Sigurvegari varð Korts-
noj og annar varð Holmov frá Sovét-
ríkjununu
Hvítt: Taimanov
Svart: Doda (Póllandi)
Kóngsindversk vörn
ieika þessu peði til b5 e£ þess hefði
verið kostur.
12. Rg-e2 Kf8?
Þessi tilraun svarts til að koma kóngn
um í öruggt skjól er dæmd til að mis-
takast. Vænlegra var að reyna, enn
sem fyrr 12. — h5 ,þó svo hvítur hafi
að sönnu betri stöðu eftir 13. g5 Rh7
14. Hbl og næst c5.
13. Rg3 h5
14. g5 Rh7
15. h4 f6?
1. d4 Rf6
2. c4 c5
3. d5 e5
4. Rc3 d6
5. e4 g6?í
Algengari leikur í þessari uppbygg-
ingu svarts er 5. — Be7
6. h3 Bg7
7. g4 Ra6
Hvítur hefur blásið heldur hvatskeyt
lega til sóknar og hefði svarti verið
ráðlegra að taka á móti í tæka tíð og
svara með 7. -- h.5 og svara t.d. 8. g5
með Rh7.
8. Bd3 Rc7
9. Be3 Bd7
10. a3! Hb8
11. b4 b6
Hvítur hefur nú tögl og hagldir á
báðum vængjum og gerir svarti erfitt
um mótspil, sem hefði frekar kosið að
Svartur er of óþolinmóður í vörn-
inni. Öruggari leikur var 15. — Kg8
og bíða með peðsleikinn sem einungis
léttir sóknina hjá honum því opnar lín-
ur verða honum í hag.
16. Dd2 fxg5
17. hxg5 Kg8
18. Hbl Bf8
19. Hgl Be7
20. Be2 Ra6
21. f4! exf4
22. Bxf4 Bf8
23. Rxh5!
Þessa fórn hefur hvítur lengi haft í
bígerð: svartur á ekki um annað að
velja en taka fórninni.
23. — gxh5
24. g6 Rg5
Hvítur hótaði einnig 25. g7.
25. Bxg5 Bxg5
26. Dxg5 Dg7
27. Kd2 cxd4
28. axb4 b5
29. e5! bxc4
30. Re4! c3f
31. Kxc3 Bd5
32. Bxd5
og svartur gafst upp stuttu seinna.
Lausnir á síðustu skákþrautum.
Að ofan til vinstri: 1. Kd6!. Ef t.d. 1.
— d2 2. Kc7 dlD 3. Ha6 bxa6 4. b6
Ka8 5. b7 Ka7 6. b8D mát.
Að ofan til hægri: 1. Hd2. Ef t.d.
BxHh2 2. Da7 mát Ef 1. — Kc5
2. Dd4 mát.
Að neðan til vinstri: 1. Hh5. Ef t.d. 1.
— Hb7 2. Da3 mát. Ef — 1. — HxBa7
2. Dd5 mát.
Að neðan til hægri: 1. Db8. Ef t.d. 1.
h5 2. Dd8 mát. Ef 1. — Kh5 2. Bg4 mát.
Hvítur mátar í 3. leik.
Lausn: 1. Rf5! d4 2. Re7! d3 3. Db4
mát.
Hvítur leikur og vinnur.
Lausn: 1. h8D aD 2. Dg8! Da2 3. De8!
Da4 4. De5f Ka8 5. Dh8! og mátar nú
auðveldlega hverju, sem svartur leikur.
Hvítur mátar í 4. leik.
Lausn: A) 1. Bc6 Kf5 2. Bd7f Ke5
3. Bg4 e? 4. He6 mát.
B) 1. Bc6 Kh5 2. Bd7 f3 3. Bf2 g4
4. Be8 mát.
C) 1. Bc6 Kxh3 2. Bf3 Kh2 3. Hh7
Kgl 4. Hhl mát
í FANCBRÖGÐUM
Framhald af bls. 2
lagzt var undir Kambinn var sjór það
mikið sléttari þar í varinu, að fært
þótti að koma bátsverjum af „Fræg“
um borð í „Fortuna“. Var báturinn
þá yfirgefinn og urðu mennirnir að fara
upp í togarann á tveim sjóum þar eð
þeim tókst ekki öllum að komast upp
í hann á sama sjó. Sökk báturinn um
það bil tíu til fimmtán mínútum eftir
að mennirnir voru komnir um borð í
togarann. Skall þar hurð nærri hælum
og mátti varla tæpara standa að tækist
að bjarga mönnunum úr hinu sökkvandi
flaki. Eiður formaður hafði þá staðið
sleitulaust við stýrið og ekki vikið fót-
mál frá því allan tímann frá því lagt
var úr höfn morguninn áður, enda var
hann karlmenni hið mesta og afburða
sjómaður.
Um borð í „Fortuna" var tekið mjög
vel á móti skipbrotsmönnum. Var þeim
gefið nóg að borða og drekka, enda
ekki vanþörf á, því þeir höfðu lítið
sem ekkert nærzt allan tímann. Síðan
voru þeir dúðaðir niður í kojur og föt
þeirra þurkuð yfir vél togarans.
„Fortuna" var fremur lítill og gamall
togari og var frá Grimsby, eins og áður
er sagt. Ekki var íburðinum fyrir að
fara í hinu aldna fiskiskipi. Til dæmis
voru engin rafmagnsljós í togaranum
heldur aðeins gasljós. „Fortuna" hafði
heldur ekki neina sendistöð og gat því
ekki komið fregninni um björgun mann-
anna þá um kvöldið. Það var ekki fyrr
en morgunin eftir að togarinn náði sam-
bandi við annan brezkan togara, sem
einnig lá í vari undir Kambinum og
sendi sá fogari síðan fregnina til lands
Var fólk á landi þá mjög farið að ótt-
ast um afdrif „Frægs“, enda ekki að
ástæðulausu þar sem veðurofsinn og
brimið var svo mikið sem raun bar
vitni og ekkert hafði af bátnum frétzt
og enginn orðið hans var á sjó daginn
áður.
Skömmu fyrir hádegi þessa dags, föstu
dagsins langa, voru bátsverjar af Fræg“
fluttir um borð í varðskipið „Þór“, sem
einnig lá þarna í vari. Dvaldist áhöfnin
þar í góðu yfirlæti meðan læknisskoðun
fór fram um borð í „Fortuna". Að þeirri
skoðun lokinni voru skipbrotsmennirnir
fluttir í árabát upp á Eiðið. Var þar
þá margt manna saman komið til að
taka á móti þeim og fagna þeim heim-
komnum úr þessari svaðilför, þar sem
svo skammt virtist milli lífs og dauða,
eins og svo algengt er meðal þeirra
sem sjómennskustörfum gegna.
KAMBAN
Framhald af bls. 5
Þegar þau hjónin komu aftur hafði
ég lesið nálega allt verkið tvívegis. Frú
Kamban var vart komin inn úr gátt-
inni þegar hún horfði á mig forviða og
sagði: „Hefurðu gleymt að bæta í ofn-
inn?“ Ég varð að játa að því hafði ég
steingleymt. „Og tókst ekki eftir því
að hér er orðið ískalt?“ Nei, ég hafði
ekki tekið eftir neinu nema verkinu
sem ég var að lesa. Þá hlógu hjónin og
tóku mig í sátt. „Þetta hlýtur að vita
á gott“, sagði frú Kamban.
Tveim mánuðum síðar, 3. marz 1920,
var frumsýning leiksins á Dagmarleik-
húsinu, undir leikforustu Kambans
sjálfs. Roose og Clara Pontoppidan
léku höfuðhlutverkin, af mikilli snilld.
Leiknum var tekið af fádæma fögnuði.
Daginn eftir skrifaði Julius Clausen í
Berlingske Tidende: „Þetta kvöld varð
jafnmikill heiður skáldi sem stefnir hátt
og leikhúsi sem ætlar sér mikið hlut-
verk“.
Síðan var leikurinn sýndur víða um
Norðurlönd, en við mesta aðsókn í
norska Þjóðleikhúsinu, þar sem mesta
leikkona Noregs, Johanne Dybvad, lék
Normu.
Eftir langvarandi örðugleika var Kamb
an nú ríkmannlega fjáður — og gat,
eftir meir en fjögurra ára hjónaband,
eignast fyrsta eigið heimili, í skemmti-
legri, bjartri íbúð á rishæð í miðri
Kaupmannahöfn.
Nú fór í hönd einn áhyggjuminnsti
og hamingjumesti tími í ævi hans. Þeg-
ar ég í júní 1921 var gestur hans í
sumarbústað sem hann hafði leigt á
norðurströnd Sjálands las hann mér
nýtt verk, gamanleikinn Arabisku tjöld
in (sem hann seinna endursamdi og
kallaði Þess vegna skiljum við). Nú
þurfti hann ekki að vera í óvissu um
hvort leikur hans yrði sýndur. Dagmar
leikhúsið hafði þegar tryggt sér sýn-
ingarréttinn og leikforustu höfundar.
En enginn annar leikur átti eftir að
færa Kamban gull í greipar eins ríku-
lega og Vér morðingjar. Vonbrigði í
þeim efnum urðu þess valdandi, að
hann sneri sér á næstu árum jöfnum
böndum að skáldsagnagerð.
En allt það er önnur saga.
SVIPMYND
Framhald af bls. 6
hans höfðinglegar og flestir aðstoðar-
manna hans vinna fyrir hann af ein-
skærum áhuga, 11—18 klukkustundir á
dag. Starfsliðið hefur ekki einu sinni
tíma til að fara í mat: flestir gleypa
í sig á hlaupum og ekki er Robert
sjálfur nein undantekning. Þegar mikið
er um að vera neytir hann einskis eða
fær sér í mesta lagi tebolla í hádeg-
inu. En þegar ekkert sérstakt kallar
að, lætur hann færa sér súpudisk á
skrifborðið.
Forsetinn sálugi, bróðir hans, var
meiri heimspekingur: Robert er prakt-
iskari og gengur beint framan að hlut-
unum. Þeir voru saman á örlagaþrungn-
ustu augnablikimum í valdatíð John
Fitzgeralds: Eftir hina misheppnUðu
Svinaflóainnrás og síðar haustið 1962,
þegar Rússum höfðu verið settir úr-
slitakostir vegna Kúbumálsins. Robert
sagði síðar: „Við vorum sammála um,
að ætluðu Rússar sér í kjarnorkustríð
vegna Kúbu málsins, þá ætluðu þeir
sér það hvort sem væri og það væri
þá eins gott að gera út um hlutina
strax eins og til dæmis sex mánuðum
seinna".
Því hafði verið spáð, að Robert, sem
nú er 42 ára, mundi ekki gefa kost
á sér núna, heldur bíða enn í 4 ár og
stefna að markinu 1972. En á það hafði
líka verið bent, að slík bið gæti reynzt
vafasöm og örlagarík: það væri hreint
og beint hugsanlegt að hinn almenni
kjósandi yrði orðinn leiður á manni, sem
í svo langan tíma hefði reynt að standa
í sviðsljósi bandarískra stjórnmála.
Robert Kennedy virðist hafa haft grun
um, að þessi kenning gæti reynzt rétt:
það væri annaðhvort að hrökkva eða
stökkva. Hvort stökkið mikla heppnast
veit enginn, en sama liðið, sem skipu-
lagði kosningabaráttu John Fitzgeralds,
er nú önnum kafið í annað sinn. Kenn-
edy the second: Kennedy annar eins
og sumir kalla hann, leggur nótt við
dag. Hann flýgur með einkaþotu milli
staða: það er fundur hér, samkvæmi
þar eða þessar ógnarlegu fjöldaheils-
anir með handabandi á götum úti. Oft
er Ethel, kona hans, með honum. Hún
er ótrúlega kraftmikil kona og það sér
ekki mikið á henni, að hún hefur eign-
azt tíu börn.
N útímaljóðlist
Framhald af bls. 5
ann aftur á móti bókmenntum Grikkja
„af því að þær heimtuðu svo lítið af
honum, af því að nú á dögum eru
þær hæfastur lestur fyrir unga sveina,
— gamlar og margendurteknar hugsan-
ir“: bregst þannig við að Ijóðinu ortu:
„Hann gekk að borðinu og leit yfir
það, sem hann hafði skrifað. Vitleysa!
— tautaði hann — og þetta „kulnaður
gígur“ hef ég víst einhvers staðar les-
ið. — Hann leit hornauga til pappírs-
körfunnar, en opnaði samt skrifborðs-
skúffuna og renndi blaðinu niður: Ég
kann að geta notað eitthvað úr því
seinna.“
Ef til vill hefur Sigurði Nordal ein-
hvern tíma verið svipað innanbrjósts
og Agnari lækni. Kannski þegar hann
var að ganga frá útgáfu Fornra ásta,
þessara „göm'lu synda“ sinna; nafn bók-
arinnar táknar þá liðnu tíma, þegar
„hugurinn viidi hneigjast meira en góðu
hófi gengdi frá skyldustörfum að
skáldskap og draumórum.“
Sigurður Nordal skrifaði frumdrög
Lognaldna í Reykjavík veturinn 1909-
10. Það er vert að hafa í huga með til-
liti til þess nýstárlega ljóðs, sem í
sögunni birtist. Er það alltof fjarstæðu
kennt að geta sér þess til, að sagan
hafi verið skrifuð utan um ljóðið, eða
ljóðinu komið fyrir í sögunni til þess
að réttlæta nýbreytni þess? Því verður
látið ósvarað. En skáldskapur Sigurð-
ar Nordals vekur margar spurningar,
bæði um sjálfan hann og áhrif hans
á innlendan skáldskap yfirleitt.
21. apríl 1968.
LESBÓK MOHGUNBLAÐSINS 13