Lesbók Morgunblaðsins - 05.05.1968, Blaðsíða 14

LANDSPRÓFIÐ
Framhald af bls. 12.
sem tök eru framast á, verður hann að
reyna að sinna þörf þeirra. En kennsla
hans fyrir hópinn í heild leyfir honum
aðeins lítið frávik vegna einstakra nem-
enda. Þeir eiga samt ekki að missa rétt
sinn til þeirrar fræðslu, sem þeim er
nauðsynleg til skilnings á því námsefni,
sem verið er að kenna í svipinn eða
framundan er, ekki heldur þó að hún
hafi verið veitt bekknum í heild mán-
uði fyrr. Fyrir tilviljunarkennd atvik,
m.a. veikindafjarveru, getur fullvel gef-
inn unglingur misst af samhenginu í
örðugri námsgrein, svo að hann megni
ekki að vinna það upp á eigin spýtur,
viti jafnvel ekki sjálfur, hvað hann
vantar. Mér er kunnugt um mjög gáf-
aða nemendur, sem orðið hafa fyrir
þessu í landsprófsbekk. Slík mistök eru
til þess fallin að raska heilbrigðu sjálfs
trausti unglingsins. Skólinn verður að
sýna nauðsynlegan sveigjanleika til þess
að vernda unglinga frá slíkum óverð-
skulduðum skakkaföllum. Leikniönnin,
fáeinir upprifjunartímar innan skólans
fyrir litla hópa væri markverð viðleitni
í þessa átt, en hún er þó aðeins einn
þáttur í innri námsstjórn skólans, sem
allir nemendur þarfnast.
Þetta eru aðeins örfá dæmi um atriði,
sem falla undir handleiðslu og innri
námsstjórn, ef upp yrði tekin í tengsl-
um við þá kennsluaðferð, sem mest
tíðkast hér á landi, hópkennsluna. Ýms-
ar aðrar náms- og kennsluaðferðir kref j
ast miklu víðtækari handleiðslu, en það
mál verður ekki rakið hér. Innan þess-
ara marka væri handleiðsla vel fram-
kvæmanleg og án verulegs kostnaðar-
auka, ef undirbúningur að landsprófi
hæfist ári fyrr en nú er og tvö árin
notuð til kennslu og rækilegrar athug-
unar á hæfni unglinganna til áfram-
haldandi náms. Eitt ár markar af þröngt
svigrúm, bæði fyrir nemendur og kenn-
ara. Af því leiðir ofhlaðna stunda-
skrá, pressu og hraða, sem unglingur á
mótunarskeiði þolir illa, þó að hann sé
góðum gáfum gæddur. Lengri tími veit-
ir meira tóm til íhugunar og tryggir
betur rétta prófniðurstöðu.
En vel þarf að varast að einangra
landsprófshópinn um of frá öðrum
nemendum. Það á að standa sem flest-
um opið að reyna þar hæfni sína. Ef
fyrra árið virðist skera til fulls úr um
það að ákveðinn unglingur reynist ekki
fallinn til æðra náms, fær hann að
hverfa úr landsprófsbekk um vorið, en
þá með sitt fullgilda ungiingapróf. Á
sama hátt á nemendum með unglinga-
próf bóknámsdeildar að vera heimil inn-
ganga í hóp seinna landsprófsársins, ef
undirbúningur virðist nægur. Þetta
frjálsræði gagnvart sérstöðu og mögu-
leikum einstaklingsins má raunar aldrei
hverfa úr íslenzkri skólahefð.
Inngöngupróf í æðri menntastofnun
markar örlagarík tímamót í lífi margs
ungmennis. Menntun, sem á að vera
meira en nafnið tómt, krefst jafnframt
allmikilla námshæfileika. Vandi ungl-
inga mun ekki leysast, heldur aukast
ef menn loka augum fyrir þessu. Hitt
ber vitanlega að varast að leggja of
þröngan skilning í hæfileikahugtakið,
að öðrum kosti verður prófið blint á
fíngerðar gáfur og frjóar. Einstakling-
urinn á óskoraðan rétt til að öðlast þá
menntun, sem bezt hæfir gáfum hans,
og þjóðfélagið sjálft á velferð sína að
miklu leyti undir því, að þeim rétti sé
fullnægt. Þess vegna ber að vanda svo
sem framast má verða til þess úrskurð-
ar, sem kveðinn er upp um hæfni ungl-
inga til æðra náms. Fyllilega óskeikull
verður sá úrskurður ekki, til þess er
manneðiið of margbrotið. En ef við
neytum við uppkvaðningu hans allrar
þekkingar, sem nútíminn ræður yfir og
að haldi má koma, þá ættum við að
geta beint hverju einstaklingstilbrigði
hæfileikanna inn á viðeigandi mennta-
braut.
A
erlendum
bókamarkaði
The Last Years of a Rebel. A Memoir
of Edith Sitwell. Elizabeth Slater. The
Bodley Head 1967. 30-
Edith Sitwell var 69 ára gömul, þeg-
ar hún bauð Elizabeth Slater starfa hjá
sér sem einkaritari. Starf hennar varð
mun viðameira þau næstu átta ár, sem
þær unnu saman, allt til láts Edilhar.
Elizabeth varð náin vinkona hennar,
trúnaðarvinkona og stuðningskona í
hvívetna. Myndin sem höfundurinn
dregur upp af vinkonu sinni er per-
sónuleg og óformleg, það er mynd þeirr-
ar Edith Sitwell, sem hún þekkti. Sit-
well var mjög í sviðsljósinu, svo að
ýmsir fjandmenn hennar töldu, að frægð
hennar myndi vara svo lengi sem aug-
lýsingaljósin lifðu, aðrir töldu hana
til beztu skálda sinnar tíðar. Edith naut
þess að koma upp á sviðið og leika og
fhún gerði það mjög vel. Höfundur
lýsir líka annari hlið hennar, öryggis-
leysi og vanmati á eigin verkum. Þetta
er hlý og geðsleg persónulýsing og
einnig mjög skemmtileg. Mörg skáld og
listamenn koma hér við sögu og sam-
skiptum skáldkonunnar við þá er lýst
á lifandi og ferskan hátt.
ILMURINN ÚR
Framhald af bls. 7
til þess að nýta tímann. Ekki svo að
skilja að hann standi alltaf við. Mál-
verk er erfiðara verk en margur hygg-
ur að óreyndu. Flestir eru búnir að fá
nóg eftir þrjá tíma í lotu- En það er
misjafnt, hvenær menn vinna bezt. Val-
týr notar morguninn, en krítiserar verk
sitt gjarnan seinnipartinn. Hann ætti að
hafa æfinguna í því. í viðtali í Morg-
unblaðinu fyrr á árum, kvaðst hann
vera bullsveittur við að afla sér óvin-
sælda. Með krítikinni auðvitað. Ætli
hann sé ekki búinn að skrifa krítik
um flesta þá málara, sem sýnt hafa
uppá síðkastið. Það er öðrum störfum
vanþakklátara og ósjálfrátt býst ég
við, að hinn almenni sýningargestur
geri meiri kröfur til þess málara, sem
jafnframt skrifar gagnrýni í blöð.
Valtýr Pétursson er löngu kominn á
þá skoðun, að listin sé vinna: hann
veit að það hrekkur skammt að ganga
skringilega til fara og safna alskeggi.
Hann bíður ekki eftir „inspírasjón":
hún kemur af sjálfu sér í heimsókn, en
því aðeins að maður vinni og vinni.
Það er ástæða til að fagna þessari
vorsýningu Valtýs; þetta er heilsteypt
og sterk sýning og þó eru þar furðu-
lega ólí'k verk. En einmitt það gerir
myndlist Valtýs forvitnilegri: hann
stendur, gæti ég trúað, sterkari eftir
þessa sýningu en áður.
Gísli Sigurffsson.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5. mtai 1968