Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.1968, Blaðsíða 10

Folmer Christensen:
Assisi
bíöur
eftir vorinu
Cuðmundur Daníelsson þýddi
Fólk segir að veturinn hafi verið
nokkuð kaldur hér í Umbríu, og jafn-
vel nú í marz lætur vorið bíða óvenju-
lega lengi eftir sér. Þess sjást þó örugg
merki, að það er að nálgast: fyrstu vor-
blómin eru sprungin út, tápmiklar snjó-
klukkur, gulbleikar eröntur, rauðlijur,
alpaannímónur og ósviknar marz-fjólur.
Hér og þar sjást einnig möndlutré í
fullum skrúða. Það er ^erið að taka
til í olífuviðarlundinum, bera á og
hreinsa moldina, og vínbændurnir eru
önnum kafnir við að klippa og binda
upp vínviðarteinunga til þess að undir-
búa góða uppskeru árið 1968. „Marzo
é pazzo“. „marzmánuður er kjáni“, segja
ítalir, og sólskin, stormur og regn skipt-
ast raunar á með jafnmiklum duttlung-
um og veðrin í norrænum aprílmánuði.
Tindurinn á Monte Subasios er enn
hvitur af snjó, en í hlíðum fjallsins er
farið að grænka, og húsveggirnir ílitlu
f j allaþorpunum leiftra, þegar sólin bregð
lir á þá svipulum geislastöfum sínum.
En enginn staður endurvarpar him-
inljósunum af meiri innileika en Assisi,
sem á alla veraldarfrægð sína að þakka
einum einasta manni, il poverello San
Francesco, sem dó 44 ára gamall árið
1226, fyrir 742 árum, og með lífi sínu
og starfi markaði óafmáanleg spor í
sögu ættborgar sinnar. Þegar Jóhannes
23. fór pílagrímsferð sína til grafar
dýrlingsins árið 1962, lét hinn vinsæli
páfi sér um munn fara þessi orð:
„ . . . hér, við San Franeesco stöndum
við í raun og veru við hlið himinsins,
og við spyrjum okkur sjálf: Hvers vegna
gaf Guð Assisi þessa náttúrutöfra, þessa
listrænu fegurð, þennan hvítagaldur
heilagleikan, sem virðist svífa í loft-
inu, og sem pilagrímurinn kemst ekki
hjá að nema? Svarið er auðvelt: Það
var til þess, að mannfólkið gæti með
hjálp sameiginlegrar alheims tungu lært
að játa trú á skapara sinn og um leið
öðlast þann skilning, að allir menn eru
bræður og systur ... O, heilaga Assisi,
mættir þú skilja þessi forréttindi þín
og sýna hinni kristnu erfikenningu
tryggð í augsýn alls mannkyns, því
að hún er einnig þér leið til sannrar
og eilífrar farsældar.“
Borgin Assisi á herðum Monte Su-
basios er sjálf fjall af steini gert. Hún
er gerð úr milljónum smálesta af þess-
ari fallegu bergtegund, sem stutt og
laggott er kölluð pietra di Assisi, ljós
að lit, með mjúkum gráum og rósrauð-
um blæbrigðum, sem einnig má sjá á
fjöðrum og fiðri tömdu dúfnanna, sem
halda sig á litlum múrgirtum grafreit
Franciskusar kirkjunnar.
En af hvílíkri byggingarlist er þessi
fjalla-bær reistur! Húsin eru efnismikil
og traust jafnt hin litlu og fátæklega
innréttuðu sem hin stóru og ríkmannlegu
Öld eftir öld hafa þau verið umgerðin
og skjólið utan um líf kynslóðanna.
Mörgu höfðingjasetrinu hefur í seinni
tíð verið breytt í safn, sýningarsali,
menningarstofnun, eða opinbera skrif-
stofu, með reisn t og prýði, sem hlýtur
að geta mildað sérhvern skattborgara,
sem kemur þangað til að greiða gjöld
sín.
Við nánari athugun greiðist þó þungt
efnismagn bæjarins sundur, gerist gegn
særra vegna leiftrandi ímyndunarafls
og hugmyndaauðgi byggingameistaranna
sem gætt hafa opinberar stofnanir smá-
bæjarins alheimslegu svipmóti. Þetta
kemur alls staðar fram: í hinum upp-
hleyptu lágmyndum, í porthvelfingum
með djúpa brunna niður til jafnhæðar
næstu götu í brekkunni fyrir neðan, í
brotnum, mjóskornum húsgöflum, bindi-
bogum, smágerðum súlnaskreytingum,
meistaralegum samtengingum húsa, í
kyrrlátum búnaði garða, brunnum og gos
brunnum, og í aragrúa af tröppum
greyptum inn í jarðveginn. Helmingur-
inn af götum Assisi eru þægilegar stein-
tröppur gerðar fyrir gangandi fólk,
enda voru ítalskir byggingameistarar
fortiðarinnar öllum fremri í að sam-
eina hagnýtt gildi hlutanna listrænu
formi. Hvert sem maður rennir auga
mætir því fegurð einfaldleikans. Upp
að sérhverjum nöktum múrvegg, veggj-
arbrún eða gafli hjúfrar sig vöxtuleg-
ur gróður, og á sumrin voldugar potta-
plöntur, sem vaxa án sérstakra hjálp-
armeðala og oft teygja sig upp að þess-
um gulu þakhellum, sem líkjast skáld-
uðum framræslurörum.
Eldgömul er Assisi, og þannig kemur
hún einnig fyrir sjónir núna, því að
til allrar hamingju hafa torg hennar,
götur krókar og kimar verði látin ó-
áreitt þrátt fyrir mörghundruð ára notk
un. íbúarnir samlaga sig á hinn náttúru-
legasta hátt þessu miðaldalega umhverfi,
sem kannski orkar sterkast á mann á
kvöldin eða á nóttinni, þegar bærinn
virðist auður, aðeins ljóstýra hér og þar,
logandi á hinum myndrænu smíðajárns-
luktum. Hljóð dagsins eru dáin út, nema
hvað einstaka ungur ftali svalar bíla-
dellunni sinni á götunum, sem allar hafa
einstefnuakstur og eru mjóar eins og
klettagjár. Aftur á móti eru þar önnur
hljóð sem í raun og sannleika eiga
heima í þessum bæ, en þau hljóma frá
hinum mörgu kirkjuklukkum. Sumar
þeirra hafa dimman dómsdagshljóm, en
fiestar þó þessa hröðu björtu og tíðu
brynjandi, sem er einkenni Suðurlanda.
Assisi er í marzmánuði hérumbil alveg
laus við ferðafólk, en samt sem áður
er það ósýnilega nálægt í hinum marg-
víslega undirbúningi borgarbúa undir
komu þess. Litlu hótelin sofa að því er
virðist þyrnirósarsvefni, en það er verið
að lagfæra, mála óg þvo bæði úti og
inni. f minjagripaverzlunum er fólk
önnum kafið við að þurrka rykið af
leirmunastöflunum, koparglingri, lit-
myndum og afsteypum af helgra manna
líkneskjum, og öðrum heilögum táknum.
Og meðan enn er hrollkalt í Franc-
iscusarkirkjunni, sem minnir á kastala,
sýsla ungu munkarnir við að dubba
upp á hvað eina í stóru hvolfskála-
sölubúðinni, þar sem á boðstólum eru
heilagir minjagripir. Hreingerningaræð-
Höfundur þessarar greinar, „Assisi bíSur eftir vorinu", er danskur
kunningi minn, Folmer Christensen, einn af forstjórum Fremad bókaút-
gáfunnar í Kaupmannahöfn. Hann er allmikill ferðalangur. Eitt sinn
kom hann til íslands, 1955, til aS opna danska bókasýningu í Reykjavík,
og í annaS sinn kom hann hingaS sem einn af leiSangursmönnum Lauge
Kochs til Grænlands. FaSir hans bjó eitt ár á íslandi og stofnaði hér
fyrstu smjörlíkisverksmiSju landsins. Frá því hann var smádrengur man
hann eftir Gunnari skáldi Gunnarssyni, þegar Gunnar var nemandi á
lýSháskóla einum á SuSur-Jótlandi.
Allan síSastliSinn marzmánuS dvaldi Folmer Christensen í smábænum
Assisi á MiS-ftalíu- ÞaSan sendi hann mér þennan pistil um borg heilags
Frans. ÁSur hef ég birt viStal viS hann hér í MorgunblaSinu 1965.
í þessu sambandi mætti minna á, aS til er bók á íslenzku um Frans
frá Assisi, eftir FriSrik J. Rafnar: Saga hins heilaga Frans frá Assisi.
Kom hún út áriS 1931 á forlagi Þorsteins M. Jónssonar Akureyri.
UndirritaSur var eitt sinn svo heppinn aS geta heimsótt Assisi. Það
var áriS 1948. f ferSabókinni Sumar í SuSurlöndum er frá því skýrt
meS svo felldum orSum:
„... Langmerkasti viSkomustaSurinn á allri leiSinni (Flórens-Róm)
var Assisi, ættborg hins heilaga frans, sem Franciscanareglan er kennd
viS. Assisi birtist úr lágum dal, þar sem hún gnæfði við skýjaSan himin
á fjallsegg í suSaustri: ógnarháir og fornlegir múrar lykja um hana,
svo manni virSist þetta óvinnanlegur kastali riddara og gerir sér enga
von um aS vinna hann nokkru sinni né stiga fótum inn í þetta vígi.
Þó fór nú svo aS bílstjórinn okkar fann leiS inn í þaS, aS vísu mjög
bratta og krókótta, en þó færa, og allt í einu var maSur staddur í
klettaborginni, þar sem heilagur Frans frá Assisi hafSi slitiS bamsskóm
sínum viS leiki og störf.
.... Götur Assisi vom rennvotar eftir regniS en nú var stytt upp og
sá í bláar stækkandi vakir á suSur himni, og hlýr andvari blés af hæS-
unum og bar meS sér angan þeirra, þunga og raka eftir vætuna, svo þaS
var eins og öllum ilmvötnum heimsins hefSi allt í einu opnazt farvegur
aS vitum manns ....“ G. D.
ið hefur jafnvel náð alla leið inn í
litla kirkjugarðinn, þar sem fjörgamall
munkur er að hreinsa dritið undan
klausturdúfunum, sem nota sér tækifær-
ið og fljúga um frjálsar á meðan. Þegar
ein þeirra, þrátt fyrir skipunarköll hins
virðulega föður, hikar við að snúa til
baka inn í búrið, hrópar hann til henn-
ar strangri röddu: brutto! (andstyggðin
þín), en blíðkar sig strax og mælir
lokkandi: un bacio (Gefðu mér nú einn
koss).
Hrákalt getur einnig orðið utan við
hina þykku múra. Góðborgararnir, sem
Assisi, lítill bær og fornlegur á hárri hæð.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. maí 1968