Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.1968, Blaðsíða 11

Gata í Assisi
ekkert mannlegt virðast láta sér óvið-
komandi og gjarnan eyða hálfum og
heilum klukkutímum í rabb og ákafar
kappræður við nágranna sína og kunn-
ingja, standa á gatnamótum dúðaðir í
vetrarfrakka, en framhjá þeim hraða sér
síðklæddir prestar, munkar í svörtum
og brúnum kuflum og nunnur frá Santa
Chiara og öðrum klaustrum, allir á
hlaupum vegna kalsa, á sínum sterku
flatbotna skóm, ásamt einstaka bróður
með berar tærnar út úr ilskónum.
Því að auðvitað setja þeir svip sinn
á lífið í Assisi, þessir frómu bræður
og systur, bæði þeir sem eru af ítölsk-
um ættum og framandi reglubræður,sem
hér hafa setzt að. Sérstakan flokk skipa
prestar og nunnur, sem eins og far-
fuglar leita til miðstöðva Franciscusar
reglunnar, sjálfsagt fullir af andagt, en
siundum líka með myndavél falda í
pilsvasanum. Tveir ungir amerískir prest
ar höfðu fengið leyfi til að lesa messu
í hinu allra helgasta í kirkjunni: graf-
hvelfingunni, þar sem skrínið með jarð-
neskum leifum heilags Frans er geymt.
Söfnuður þeirra voru þrjár konur í
nunnuklæðum. í sama andartaki og þjón
andi presturinn náði hápunkti messunn
ar og hóf kaleikinn á loft báðum hönd-
um heyrðist lágvær smellur: ein hinna
þriggja krjúpandi systra hafði risið á
fætur og smellt af myndavél sinni!
Goethe kærði sig ekki einu sinni um
að líta inn í þessa babílönsku kirkju með
hvern turninn upp af öðrum þar sem
heilagur Frans hvílir, hann lét hann
með ógeði liggja þar sem hann lá. Aftur
á móti varð hann ástfanginn í mínervu-
musterinu á Piazza del Comune, hinni
veraldlegu miðborg Assisi: ... svo full
komið, svo fagurlega upphugsað, að
það mundi alls staðar varpa frá sér
ijóma“. Á eftir fylgir hin marg ívitn-
aða athugasemd skáldsins um arkitekt-
ískt fágæti musterisins, steintröppurnar
sem eru milli súlnanna í stað þess að
vera fyrir framan þær. Á tímum Goethe
var þegar búið að breyta sviðinu bak
við ósnerta framhliðina í litla kirkju
í barrokstíl, Santa Maria sopra Min-
erva, og upp eftir brekkunni á bak við
hana hlykkjast ein af hæstu götum
Assisi, Via Santa Maria della Rose.
(Hvílíkur söngur í sérhverju nafni hér!)
Það var hérna sem danski rithöfundur-
inn Johannes Jörgensen átti skáldskap-
arverkstæði sitt í 35 ár, og héðan sendi
hann hinar frægu ævisögur sínar af
heilögum Fransi, heilagri Katrínu af
Siena og heilagri Birgittu af Vadstena.
Enn þá er munað eftir Jóhannesi Jörg-
ensen í þessum bæ, sem gerði hann að
heiðursborgara, og árið 1966 — á '100
ára fæðingarafmæli hans og 10 ára
dánarafmæli, var gefið út minningarrit
á ítölsku um il poeta e scrittore, sem
Folmer Christensen
bætti Assisi á landabréfið í meðvitund
margra norrænna Ítalíufara.
Frá svölum húss hans er frábær út-
sýn yfir borgina, þar sem kirkjur og
klaustur setja svip sinn á næsta um-
hverfi, en umbríska sléttan blasir við
í fjarska. Á þessari nöktu árstíð er
sérstakt tækifæri til að rýna í einkenni
landslagsins, ávöl hæðardrögin, vanga-
svip fjallanna og þjóðvegina, sem eru
eins og ljósleitir borðar. Sérstök hug-
hrif vekja hin eldgömlu kvistóttu og
hnýttu tré, sem teygja hálfafhöggnar
greinar sínar upp í loftið, eins og þær
ákalli himininn í kvöld.
í brekku hjá klaustrinu San Dami-
ano hefur brúskur af prímúlum opnað
krónur sínar í sólskininu og ögn fjær
við vegarbrúnina eitthvert annað blóm.
Á íþróttasvæði sparka drengirnir fót-
bolta með hávaða og sköllum og að
minnsta kosti 18 leikmönnum á hvort
mark. Kaffihúsin við torgið hafa sett
oleander-tré í potta og fáeina stóla og
borð út undir bert loft. Miðstöð gisti-
hússins er aðeins í gangi tvær klukku-
stundir fyrir háttumál. Vorið er komið
til Assisi.
Og eftir stuttan tíma eins og verið
hefur hvert vor öldum saman, munu
pílagrímarnir, lærðir og leikir, streyma
hingað, ekki aðeins frá sérhverju hér-
aði Ítalíu, heldur og úr öllum löndum
heims. Þeir koma til að vitja hinna
sagnhelgu staða og til að taka þátt í
befðbundnum fjölskrúðugum siðum
páskahátíðarinnar í borg hins heilaga
Frans.
HUCLEIÐSLA
Framhald af bls. 2
ferðileg heillaverkun á sér stað hvort
sem þeir vilja eða ekki.“
Kæti Maharishans verður aldrei bæld
lengi í einu og brátt er hann farinn
að masa ánægjulega um reynslu sína í
brezka sjónvarpinu, einkum viðureign
sína við.....nei, ekki David Frost . • .
þennan gamla ... já, einmitt — Mugg-
eridge. Það kom ágæt lýsing á því í
The Times.“
Margt fólk heyrði fyrst getið um hug-
leiðslu síðastliðið haust, þegar Bítlarn-
ir og annað tízkufólk lýsti yfir áhuga
sínum á henni. Þetta hefur vafalaust
komið þeirri trú inn hjá því, að hug-
leiðsla væri eitthvað alveg nýtt, eins og
hljóðhverft flug. En hugleiðsla er all-
miklu eldri. Reyndar er hún nærri jafn-
gömul siðmenningunni.
Maharishinn heldur því fram að að-
ferð hans sé ekki „dulræn" heldur
„hversdagsleg". Þó eru augljós tengsl-
in milli nútímahugleiðslu hans og dul-
spekilegra iðkana, sem eiga rætur sín-
ar í hinni fyrstu trúarþörf mannkyns-
ins. Það kann að vera að þeir sem
kynna sér dulspekibókmenntir skilji
ekki ávallt hvað dultrúarmennirnir og
túlkendur þeirra eru að tala um. En
það er að minnsta kosti ljóst, að þeir
— og Maharishinn — tala allir um það
sama. Ekki getur verið um neinn á-
greining að ræða milli einsetumannsins
í helli sínum, sem notar hugleiðsluað-
ferðir til að öðlast „sameiningu við Guð-
dóminn“ og nútíma hugleiðandans, sem
í svefnherbergi sínu leitast við að „ná
sambandi við sitt innsta eðli“ með sömu
grundvallaraðferðum.
Prófessor A.G.Dickens, sem stýrir
hinni Sögulegu Rannsóknarstofnun við
Lundúnaháskóla og hefur kynnt sér
sögu dultrúariðkana, segir mér að ef
frá séu talin ýms sefasýkistilfelli efist
hann ekki um sannleiksgildi þess sem
hinir miklu hugsuðir greina frá um
reynslu sína. „Augljóst er að eitthvað
gerðist í raun og veru,“ segir hann,
„vegna þess að enda þótt þeir væru
hver í sínu landi í fjarlægum heims-
hlutum og án sambandsmöguleika, lýstu
þeir því allir á sama hátt“. „Einhvers-
konar aðferð er til,“ segir hann, „sem
getur hæglega sprottið upp“. Og hann er
reiðubúinn að trúa því, að eitthvað þess-
háttar hafi nú sprottið upp í hinum
vestræna heimi fyrir atbeina Maharish-
ans, þótt honum virðist sem nútíma hug-
leiðendur séu „enn við rætur þess
fjalls, sem hinir miklu dulspekingar
fyrri alda hafa kannað til hlítar“.
Á vesturlöndum náði dulspekin há-
tindi sínum á miðöldum. Hún er enn
lifandi hefð innan rómversk-kaþólsku
kirkjunnar, en, segir prófessorinn, „ka-
þólskir vilja nú ekki kenna neinum dul-
trúaraðferðir, þó þær séu enn um hönd
hafðar af einstökum mönnum innan
klausturmúra". Á Austurlöndum er hug
leiðsla enn rammur þáttur í mörgum
trúarbrögðum. En í hinum vestræna
heimi hefur henni lengi farið hnign-
andi vegna þess að „hún gat varla
myndað grundvöll undir vinsæla trúar-
játningu“ eða þjónað tilgangi skipu-
lagðrar kirkju, þar sem söfnuðurinn í
heild beinir máli sínu til hins ytra Guðs.
Allar tilraunir til að byggja upp sam-
band milli trúarlegrar dulspeki og
venjulegs fólks hafa strandað á þeirri
hugmynd aðallega, að hún útheimti
klaustureinangrun og algeran meinlæta-
lifnað.
Það er þessi hugmynd, sem Mahar-
ishinn hefur nú lagt til atlögu við.
Hann staðhæfir ekki einungis, að hug-
leiðsla sé vandalaus heldur er hann
reiðubúinn að segja okkur hversvegna.
Og þetta er það, segja áhangendur hans,
sem gerir hann einstakan í þeirri röð
helgra manna, sem starfað hafa á þessu
sviði.
Kenning Maharishans hefur verið
skýrð fyrir mér hvað eftir annað og
fullum fetum af meistaranum sjálfum í
Falsterbo og aðalaðstoðarmanni hans í
London, Dr. B. skilmerkilegum lækni,
sem býr ásamt konu sinni — er einnig
kennir hugleiðslu — og ungum börnum
í tildurslausri íbúð nálægt Viktoríu-
stöðinni. í einföldustu megindráttum
leggja þau málið þannig fyrir:
Aðferð Maharishans gerir huganum
kleift að ná fínt afmörkuðu sviði, sem
ekki verður að komizt á annan hátt,
en nefnist hrein meðvitund. Þetta er
auðsjáanlega erfitt að sanna^ Kona
læknisins segir blátt áfram: „Ég veit
að þetta svið meðvitundar er til, vegna
þess að ég hef verið þar“. Nýlegar
rannsóknir á því sem gerist í huganum
þegar sofið er, benda vissulega til þess
að til séu svið meðvitundar, sem við vit-
um harla lítið um.
Hugleiðendur sofa ekki — nema af
slysni — og falla ekki í dá: þeir
halda fullri .vitund um umhverfi sitt og
heyra í símanum ef hann hringir. Lækn-
irinn sjálfur hefur reynt að sanna að
líkamlegar breytingar eigi sér stað.
Hann notar sérstakt tæki og sjálfan sig
í hugleiðsluástandi sem tilraunadýr og
hefur náð ýmsum markverðum mæling-
um. Þær sýna að um leið og hugleiðsl-
an hefst, verður andardrátturinn hæg-
ur — fer niður í fjóra andardrætti á
mínútu — og grunnur. Þetta helzt þá
hálfu klukkustund, sem hugleiðslan
stendur yfir og jafnskjótt og hún er
á enda verður andardrátturinn aftur
eðlilegur — hugleiðandinn stendur ekki
á öndinni. Lækninum er auðvitað hug-
leikið að fá einhvern sjálfstæðan líf-
eðlisfræðing til að kanna þessar niður-
stöður sínar.
Hugleiðendur af svo ólíku bergi brotn-
ir eins og ungur flóttamaður frá Aust-
ur-Þýzkalandi og innfluttur Yale-maður,
sem kennir hér listasögu, hafa fullyrt
það við mig, að þetta ástand hreinnar
meðvitundar sé einkar viðkunnanlegt.
Reyndar eru flestir þeir hugleiðendur
sem ég hef rætt við sammála um að
það sé í sjálfu sér fullnægjandi tak-
mark.
Og nú kemur að því sem talið er
vera mikilvægasta uppgötvun Maharish
ans. Hann hefur komizt að því, að það
sé „eðlileg tilhneiging hugans að leita
í átt til fyllri ánægju, meiri hamingju".
Og vegna þess að hrein meðvitund er
hið ánægjulegasta af öllu hugarástandi,
er auðvelt að beina athyglinrti í þá
átt. Hún leitar þangað af sjálfu sér.
Hugurinn verður, að sjálfsögðu, fyrir
sífelldum truflunum. Skilningarvitin
ryðja á hann áhrifum allan guðslangan
daginn. Og frá því maðurinn sér dags-
ins Ijós er sál hans jafnhrjáð af ýmsum
öflum, sem spretta upp úr undirvitund
hans. Það er hin hreina meðvitund ein,
sem liggur handan við allar hugsanir og
er örugg fyrir hverskonar sálrænu
angri. Hún er fullkomin hvíld, algert
jafnvægi, alger friður.
Hinir miklu hugsuðir allra tíma virð-
ast sammála um að þetta hugarsvið sé
til, enda þótt kristnir menn kalli það
Guð og Búddatrúarmenn kalli það Tóm-
ið. En þá greinir á við Maharishann
þegar þeir staðhæfa að ákaflega erfitt
sé að öðlast það, að enginn maður geti
gert sér vonir um að komast í þetta
alsælu ástand fyrr en hann hefur með
öllu bælt skilningarvit sín og eytt sjálfi
sínu með langvinnum og öguðum mein-
lætalifnaði-
Jafnvel þótt það sé eðlileg tilhneig-
ing hugans að leita í átt til hinnar
hreinu meðvitundar, segir Maharishinn,
þá kemst hann ekki þangað sjálfkrafa.
Það verður að beina honum þangað. Og
auðveldasta aðferðin til að beina honum
þangað er hugleiðsluaðferð hans. (Mah
arishinn lætur ekki að því liggja að
hugur hinna miklu hugsuða hafi aldrei
náð Tóminu. En aðferð þeirra, segir
hann á dæmigerðu líkingamáli — „er
eins og að ferðast hingað úr Himalaya-
fjöllum á reiðhjóli í stað þess að taka
sér far með þotu“.)
Enginn kennari fæst til að skýra
innsta kjarnann í hugleiðsluaðferð
Maharishans fyrir óvígðum manni. Eng-
inn fær leiðbeiningar fyrr en hann
hefur hlotið formlega vígslu.
„Við erum ekki með neina launung,“
segir B. læknir, „það væri hreint og
beint dásamlegt ef við gætum bara far-
ið í sjónvarpið og kennt öllum. En það
er alls engin leið að framkvæma þetta
án beinnar einkaleiðbeiningar. Það er
ekki hægt að læra það af bókum,- Það
byggist ekki á gáfum heldur undir-
hyggjulausri reynslu. Ef fólk fær ein'-
hverjar rangar hugmyndir og reynir að
gera þetta upp á sitt einsdæmi, þá verð-
ur það ófrávíkjanlega fyrir vonbrigð-
um“.
Vígslan er einföld athöfn — venju-
lega táknræn blóma- og ávaxtaafhend-
ing í reykelsisilmandi íbúð einhvers.
Við þessa athöfn er nýliðanum fengið
Orð sitt eða mantra. Á Vesturlöndum er
það yfirleitt eitthvert orð úr Sanskrít,
ekki — eins og dönsk frú í Falsterbo
hélt vegna þess að það hafði verið
æft og prófað af dulspekingum Hind-
úa, heldur vegna þess að flestir vest-
12 maí 1968
LEoBÓK MORGUNBLAÐSINS H