Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.1968, Blaðsíða 8

Horft um öxl
Sverrir Þórðarson:
100 MANIMS Í HÆTTU
Sagt frá strandi Laxfoss við Örfirsey fyrir tœpum aldarfjórðungi — Fyrri grein

FYRIR liðlega 24 árum gerð
ist hér við Reykjavíkurhöfn at
burður sem þeir enn muna
g-lögglega, er þá voru komnir
til vits og ára. Kvöld eitt
dimmt í janúarbyrjun strand-
aði flóabáturinn Laxfoss við
Örfirisey, en með skipinu sem
var álíka stórt og Akraborg
og var í ferðum milli Reykja-
víkur- Akraness og Borgarness
voru alls um 100 manns. Þó
strandið ætti sér stað alveg í
flæðarmáli höfuðborarinnar og
veðrið væri ekki neitt ofsalegt
komust skipbrotsmenn í bráða
lífshættu. Minnstu munaði að
skipinu hvofldi meðan beðið
var björgunar úr landi. Þegar
þetta gerðist var Valtýr Stef-
ánsson ritstjóri Morgunblaðs-
ins og hinn mikli aflgjafi þeirr
ar blaðamennsku sem hæst bar
hér. Sjálfum er mér atburður
þessi minnisstæður því einmitt
þá var ég nýlega orðinn blaða
maður og hlaut þetta kvöld
mína blaðamanns-eldskírn er
ég fór með Valtý á strandstað
og var með honum við fyrstu
frásögn blaðsins af atburðinum
sem segja má að öll Reykjavík
hafi fylgzt með þetta kvöld,
þrátt fyrir vonskuveður og
hríðarbyl, en hundruðum sam-
an fóru Reykvíkingar vestur í
Selsvör og út í örfirisey. — En
þó uggvænlega horfði um björg
un skipbrotsmanna á Laxfossi
tókst björgunin um síðir og
enginn hlaut nein varanleg
meiðsl.
Morgunblaðið hefur komið
að máli v}ð þrjú þeirra mörgu
sem komu öll við sögu í frá-
sögninni af strandinu, en þau
eru frú Benta Jónsdóttir Stein-
grímssonar sýslum. í Borgar-
nesi. Jón Pálmason fyrrum ráð
herra og Alþingisforseta og
Jón Axel Pétursson banka-
stjóra, en hann var þá hafn-
sögumaður.
Frásögn Mbl af strandinu
hefst á þessa leið:
„Lagarfoss strandaði í gær-
kvöldi á skeri norður af Eff-
ersey kl. 7.30. Farþegar, um 100
manns, náðust í land um og eft-
ir miðnætti. Mikill sjór komst
í skipið strax eftir strandið.
Ovíst er um björgun þess.“
Síðan segir á þessa leið:
„Sú fregn flaug eins og eld-
ur í sinu á óttunda tímanum
í gærkvöldi að Laxfoss hefði
strandað norður af Effersey.
Veður var mjög dimmt, hrið og
hvassviðri mikið.
Er skipið strandaði náði skip
stjóri (Pétur Ingjaldsson) fljót-
lega sambandi við Loftskeyta-
stöðina og gerði hún Slysa-
varnafélaginu aðvart.
Gerðist nú margt í senn, og
verður eigi greint hér a ná-
kvæmri tímaröð. Dráttarbátur-
inn Magni var sendur á strand
staðinn. Ægir var kvaddur til
að fara þangað, en varð af
eðlilegum ástæðum síðbúnari.
Leitað var aðstoðar setuliðsins
um að fá hjá því báta til
hjálpar. Magni kom aftur og
sögðu skipverjar ógerlegt eins
og þá stóð að komast nálægt
skipinu.
Björgunarsveit frá Slysa-
varnarrfélaginu fór út í Eff-
ersey til að freista að koma
björgunarlínu þaðan út í skip-
ið. En það reyndist ómögulegt
vegna veðurofsa. Ein lína fór
þó yfir skipið en festist svo
ofarlega í afturmastrinu, að
henni varð ekki náð.
Nú leið tíminn. Unnið var að
því að koma björgunarbátum
út í eyna. Það reyndist sein-
legt, en tókst á ellefta tíman-
um.
Um svipað leyti komu nokkr
ir menn í skipsbátnum í land
vestan við Grandagarð. Höfðu
lent í volki lentu á rifi, urðu
að vaða út úr bátnum, en
komust síðan á honum til lands.
Munu þeir hafa haft hug á að
hraða björguninni. Sá sem þetta
ritar, hitti menn þessa er þeir
komu í lanid. Sögðu þeir farþega
rólega í skipinu og biðu björg-
unar. Þeir sögðu að strax hefði
komið mikill leki að skip-
inu að framanverðu en að aft-
an væri það sigið í sjó.
Litlu mátti muna
Á þessum báti höfðu verið
átta menn segir blaðið. Var bát
urinn því næst tekinn í land
ó Grandagarði og fluttur út í
Effersey, þangað sem skemmst
var út í Laxfoss. Það kemur
ekki fram hve langt frá sjálfri
eynni skipið strandaði, en at-
huganir á korti benda til að
fjarlægðin muni hafa verið um
150 metrar. Þá segir frá því, að
um þetta leyti kvöldsins, um
kl. 11, hafi verið komin
björgunarsveit út í eyna und-
ir stjórn Friðriks Ólafssonar
skólastjóra Stýrimannaskólans
og hafi verið með honum hópur
nemenda hans. Þrír bátar voru
komnir út í eyna, en þá um
þrem og hálfri klukkustund eft
ir að skipið strandaði, er enn
engin skipuleg björgun hinna
tæplega 100 farþega hafin og
þeir í yfirvofandi hættu um
borð í hinu litla skipi sem var
sambandslaust við landsstöðv-
ar. Það er að sjá sem þessi
björgunarsveit hafi lítið að-
hafzt til björgunar því: „Fljótt
var horfið frá því ráði að festa
línu í afturmastur skipsins og
bjarga skipbrotsmönnum í land
í björgunarstóli. Var óttast að
skipið þyldi ekki svo mikið á-
tak og myndi fara yfir (leggj-
ast alveg á hliðina) Má af þess-
ari stuttorðu lýsingu af ástandi
hins strandaða skips sjá hve
litlu hefur mátt muna að stór-
sjóslys yrði þarna um kvöldið.
Björgunin hefst.
Segir því næst frá annarri til-
raun og aðferð, til að komast
í samband við hið nauðstadda
fólk um borð í Laxfossi: „Hitt
ráðið var tekið að senda bát
frá landi um borð í Laxfoss
og ná sambandi við skipið“.
Blaðið nefnir nokkra þá helztu
sem þá voru úti í Effersey á-
samt Friðriki Ólafssyni en það
voru þeir Guðbjartur Ólafsson
hafnsögumaður og Ársæll Jón-
asson kafari. Svo segir um síð-
ustu tilraunina með að senda
bát út í skipið: „Það tókst að
koma bátnum út að skipinu, og
er hann kom að landi aftur
voru í bátnum fjórar stúlkur
og stýrði Birgir Thorlacius
þeim báti.“ Átti nú að reyna að
bjarga öllu fólkinu á þann hátt
í land í eynni. En þá kom til
skjalanna til björgunar hinum
nauðstöddu farþegum, sem
voru búnir að bíða björgunar
í myrkri hríð og sjógangi í
4 klst. allstór flatbotnaður „inn
rásarprammi' eins og þeir voru
kallaðir, frá setuliðinu. Voru á,
bátnum amerískir sjóliðar og
með þeim Jón Axel Pétursson
sem þá var hafnsögumaður, en
nú er bankastjóri við Lands-
bankann. Var fólkinu hjálp-
að um borð en sumir far-
þeganna létu sig falla nið-
ur í prammann enda voru
farþegar almennt orðnir þreytt
ir og kaldir enda búnir að bíða
rúmar 4 klst. eftir björgun og
flestir meira og minna votir.
En strandfólkið var ekki flutt
með prammanum inn á Reykja-
víkurhöfn heldur var það flutt
úr honum í einum lóðsbátanna
um borð í Magna sem síðan
silgdi inn á Reykjavíkurhöfn
með allt fólkið og lagðist að
bryggju um klukkan hálfeitt
um nóttina, — 5 klukkustund-
um eftir að skipið strandaði.
Er Magni renndi upp að hafn-
argarðinum voru þar fyrir her-
sjúkrabílar læknar og hjúkrun
arlið, en til þess kasta kom
ekki því ekki munu hafa orð-
ið nein meiriháttar slys en
nokkrir hlutu meiðsli, — og
kom það fram síðar.
Morgunblaðið getur þriggja
farþega sem verið hafi með
skipinu í þessari örlagaríku
ferð, en það eru „ung stúlka
úr Borgarnesi, Benta Jónsdótt-
ir.“. Þá er getið hinna gömlu
þingskörunga Jóns Pálmasonar
fyrrum forseta Sameinaðs Al-
þingis og ráðherra og Þorsteins
sýslumanns Þorsteinssonar.
þess er getið í fréttinni að
ekki hafi tekizt að bjarga
neinu af farangri farþeganna
pósti eða öðru úr lestum skips-
ins.
Vongóðir um björgun skipsins.
Næsta dag (12. janúar) seg-
ir blaðið frá því, að varðskip-
ið Ægir muni eiga að gera til-
raun til að ná Laxfossi út og
menn geri sér nokkrar vonir
um að það muni takast þrátt
fyrir að miklar skemmdir hafi
orðið á skipinu. Skipstjórinn
Pétur Ingjaldsson og stýri-
menn höfðu farið um borð en
ekkert getað aðhafzt. Sjórinn
var búinn að sprengja upp
lestarlúgur yfir afturlest en
þar hafði farangur farþega ver
ið. Hafði nokkuð af honum flot
ið upp úr lestinni og rekið á
land vestur við Gróttuvita. í
þessari sömu frásögn er birt
stutt samtal við Guðbjart Ól-
afsson forseta Slysavarnarfé-
lagsins um björgunaraðgerðirn
ar, sem hann taldi hafa verið
óaðfinnanlegar eins og á stóð,
en biðin hafi orðið löng hjá
skipbrotsfólkinu, og hann segir
m.a.: „Við björgun úr sjávar-
háska er það mjög nauðsyn-
legt og raunar fyrsta boðorð
þeirra er að björguninni standa
að haga björgunartilraununum
þannig, að ekki sé hætta á að
Við vissum að með útfallinu
myndi skerið, sem var á bak-
borðshlið Laxfoss koma upp
úr sjó og draga úr kvikunni
sem var við skipið, enda reynd
ist það svo. Það var einmitt
þess vegna sem við biðum með
björgunartilraunirnar en á með
an undirbjuggum við okkur
sem bezt við gátum.“
Leiðarar um Laxfoss-strandið.
Morgunblaðið tók líka strand
Laxfoss sínum tökum og fjall-
aði um það í ritstjórnargrein
’undir fyrirsögninni Laxfoss—
'strandið: „Minnstu munaði, að
Reykvíkingar fengju alvarlega
áminningu, svo alvarlega, að
þeim hefði aldrei gleymzt
!hún. Flóabáturinn Laxfoss
strandar hér rétt utan við hafn
'armynnið, með 100 manns inn-
'anborðs. En það líða samt full-
Það var oft þröng á þiifari Laxfoss í íerðum hans.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19. MAÍ 1968