Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.1968, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins - 19.05.1968, Blaðsíða 13
 i;:;íiíi:;i:íiíí:;ÍlÍ3 ! v:ll>lA V i i.Mt.lHttMi " 1 PPPvauw..u^-;vV • .Utt \ il - ; ■ I • |;iu.L*vx 1 4> V,<S |n>! !V olMIH P kM-.i’. á-Dniíav d*Mir.|HH L*AU' ÍHV..Í Vií.1 kr i« l.u-> v • - " *: >. , > 1 " .■ > . ■ s *- . , . u\ |tu V-i . • i u|'. tu (uU.iUV.i'fii'; ]iV'V\i' V- .Ovw'v ],»•;.-. ! „vú.x. vi . nvt.’.mtcíl LVt. v. u . a \ ' i',,r '■•" • Vvru-! ->. :i ur ;• iv, w't' v'jV'v i C^i ] ' » ■ 1 Ý C s .ý;.: x-: ii-jíSSS >: i V;i: Kvæðabók Eggerts Ólafssonar, Lbs. 1513, 4to, talið eiginhanðarrlt._ Upphaf Búnaðarbálks. Ef þið finnið einhvörn stað, hvar ei sé málið fordjarfað, þar vil eg hafa byggð og ból, byrjist aftur heilsujól, fslendingum upp þá rynni hin aldna i sól. (15. v.) En í seinna kvæðinu kemst hann svo að orði: Þeir, sem kunnia tungur tvær, tali hreinar báðaæ þær, frónsku í dag, en dönsku í gær, dulli þeim ekki saman. (27.v.) Sérílagi sé það oss sannhvefjandi blygðar kross, að íslenzkan er haldin hnoss hjá Evrópu lýðum. Reikna þeir hana raritet, rétta móður, kjarnahnet, Þótt Eggert deili á þá, sem dulla saman máiunum, sjáum vér, að hann er í því efni einnig barn síns tíma, svo sem orðin fordjarfað (mál) og rar- itet sýna. Eggert hefur kunnað vel að meta ýmsar lystisemlir lífsins, t.a.m. góðan mat og drykk, og má þar nefna Flösku- kveðjur hans, erindi sem Ó, mín flask- an fríða og Unnustu þótt eigi — sem óþanft er að rifja upp hér. Vísurnar alkunnu: Sú íslenzka matarsæla og Út- lenzkur magi í íslenzkum búk — sýna hug Eggeirts til islenzka matarins, en hinin fyrri er svona: Landið sitenzt ei fyrir utan smér eður hangikjötsborðanir, mjólk er bezt bamagæla. Tóbakið er ambrosíá, en brennivinið kalla má sé goðadrykkju sæla. Hvað vil eg nefna heiðinn disk: hrossa slátur og úldinn fisk, rammstæka skatan rétt er fín, rarari er hún en brennivín. Hvört mundi verða sálin sjúk, ef safnaðist þetta í pappírsbúk? Fái það fjúk, fái það fjúk! Fáir hafa ort betur um ísflenzkar kon- ur en Eggert Ólafsson, og lifði hann þó ekki nema einm vetur í hjónabandi. En hann hefur á ferðum sínum um iandið kynnzt kvenþjóðinni vel og kunnað að meta hina fjölþættu kosti hennar. Vér rifjum upp þessi erindi úr Heimildaskrá skáldsinis. Bezt þau stíla bréfim nú, bezt pau málið skrafa, bezt við skáldin binda trú, beztan smiekkinn hafa. (6.v.) Þegar hjá þeim húmar að og hjarnar ljós í ranmi, margt þær raula rímublað og reka hryggð frá manni. (ll.v.) Drósir jafnt með dyggð og ást dýrum hlýða sögum, að feðra vorra frægðum dást, er fyrri vóru‘ á dögum. (12.v.) Má þá snóta marka þel, máli birt í lausu: illa líkar eða vel eftir hvörja klausu. (13.v.) Sauma greiða, karra, kljá, kappið sagan eykur, spinna, prjóna, þæfa þá, það er eins og leikur. (14.v.) Á þeim hvörgi svefninn sér, seggir tíðum heyra, lesarinn þegar letjast fer: lesbu núna meira! (15.v.) Vér sjáum á þessum erindum og mörgum fleiri, að Eggert hefur verið lébt um að yrkja, og sumar vísur bera það með sér, að hann hefur mælt þær af munni fram. Vér nefnum t.d. vísu þá, er hann orti um Viðeyjarkirkju 1757, kirkjuna, sem þar var á umdan þeirri, sem nú er í eynni og hressa á við að nýju. Þú ert orðih f jalafá, fúinm sérhvör raftur. Hvað mun dagurinn heiba sá, hefst þín bygging aftur. Skáldið sér þannig verkefnin alls stað ar, en spyr ósjálfrátt, hvað sá dagur muni heita, þegar hafizt verði handa. Honum finmst stumdum þjóðin vera slegin blindu, hún sjái ekki út fyrir hinn þrönga hrinig hversdagsvafsturs- ins eða eins og hann kemst að orði í kvæði, er nefnist Helblinda: Menn líta á það, sem lítið er og lappa þarf hvöm dag, en aldrei skyggnast um sem ber allrar þjóðar hag. Þóbt Skáldið örvænti þanmig öðruma þræði, er hann þrátt fyrir allt bjart- sýnn á framtíð þjóðarinnar, finmur, að hann hefur með ferðum sínuxn, ljóð- um og veirkum sáð því sæði, er um síðir muni bera ávöxt. Vér munum, að hann orti í seinustu ferð sinni frá Kaup- mannahöfn til íslands 1766: Akurinn hef eg yrkt og sáð, aðrir gróðann taka. Vér emm enn að taka gróðann á þeim akri, sem Eggert ólafsson yrkti og sáði forðum, og því má ekki minna vera en vér rifjum upp nú á 200. ártíð hans nokkur atriði úr ljóðum hans og lífi og reynum að láta þau oss að kenn- ingu verða. Gerðar hafa verið tilraunir með að láta rafmagnsheila tefla skák bæði í Bandaríkjunum og Sovétríkjunum. Farið hefur fram keppni þeirra á milli og verður nú birt ein af þessum skákum. Fróðlegt verður að fylgjast með fram- gangi mála á þessu sviði, því sannast sagna tefla þessir „heilar“ undra vel. í þessari skák er þó sá bandaríski sýnu lakari, en honum verður þó einungis það á að tapa manni á ósköp „mann- legan“ hátt, í 12 leik. Eftir það er leik- urinn auðveldur, en margur lifandi mað urinn hefði ekki getað útfært það öllu meira sannfærandi. Vissulega gætum við staðið andspænis þeim möguleika, fyrr en okkur grunar, að rafmagnstæki taki við mannshuganum einnig á skáksvið- inu sem og annars staðar. Þá vakna spurningar um gildi sífrjórrar og frum- legrar hugsunar, skapandi mátt og sitt- hvað fleira, sem maðurinn ætti að hafa framyfir vélina. Á móti vegur aftur ýmislegt, sem hrjáir margan skákmann- inn, svo sem tímahrak, taugaóstyrkur, andleg og líkamleg vanlíðan, hræðsla við sterkan skákmann og fleira og fleira Á öðrum þessum sviðum ætti vélin að standa betur. En vel að merkja: svo framarlega sem hún er nægilega vel „fóðruð“ af upplýsingum um alla hugs- anega þætti skákarinnar svo sem: byrj- anir, miðtafl, endatafl, leikfléttur o. s. frv. Slíkar tæmandi upplýsingar geta engir gefið nema færustu skáksnilling- ar. Þá er kominn hálfgerður vítahring- ur, því þá er einungis spurning um það hvor „heilinn“ hefur betri upplýsing- ar. En lítum nú á skákina. Hvítt: Sovéski rafmagnsheilinn. Svart: Bandaríski rafmagnsheilinn. Þriggja riddara tafl eða Vínartafl. (Þekkt byrjun). 1. e4 e5 2. Rf3 Rc6 3.Rc3 Bc5 4. Rxe5 Rxe5 5. d4 Bd6 6. dxe5 Bxe5 7. f4 Bxc3t 8. bxc3 Rf6 9. e5 Re4 10. Dð3 Rc5? (d5) 11. Dd5 Re6 12. f5 Rg5? (c6 og síðan Rc7 bjargaði manninum) 13. h4 f6 lg. hxg5 fxg5 15. Hxh7! (Glæsilega leikið! Ef nú 15. — Hxh7, þá leikur hv. 16. Dg8f Ke7 17. Bxg5f og sv. er mát. 15. — Hf8 16. Hxg7 c6 17. Dd6 Hxf5 (sv. er gjörsam- lega varnarlaus). 18. Hg8 f Hf8 19. Dxf8 mát. Örðug heimferð. Árið 1869 var mjög hart, svo að margir urðu að skera af fóðrum eða sér til matar, og skip komust ekki að Norðurlandi vegna hafísa, en um haust- ið strandaði á Vatnsnesi kaupskipið Val borg í áhlaupaveðri, sem við það var kennt. Það var með kornvöru og átti að taka slátur. Síðan lagðist vetur að með einlægum norðanhrinum og fann- komu. Segir Jósep læknir svo 19.12.1869. Ég var nýlega sóttur vestur að Bæ í Hrútafirði og var 10 daga á heimleið- inni. (P. V. G. Kolka) Var þá sorglegt alþing. Gísli biskup Oddsson fór til þings veikur mjög og andaðist að Þingvelli 1. dag júlímánaðar, er hann hafði ver- ið um sex ár biskup og var hálf-fimmt- ugur, Var lík hans flutt í Skálholt með virðulegri fygld. Voru þar að flestir virðingamenn, er á þingi voru. Fyrir- liði var við jarðarförina Arni lögmaður bróðir hans. Hann sagði upp alþingi með harmi og tárum, bæði fyrir sig og Halldór lögmann dauðsjúkan. Hann hafði lagzt á Þingvelli og var ei ferð norður og fluttur á hinum sömu kvik- trjám í Skálholt sem lík Gísla bisk- ups áður. Var hann þar eina nótt og meðtók sacramentum og andaðist síðan næsta sunnudag eftir Gísla biskup. Var þá sorglegt alþing og höfðu flestir ungir menn og sveinar gengið af þingi í Skálholt, fyrst með líki biskups og síðan með lögmanni dauðvona. (Espolin 1638.) 19. MAÍ 1968 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.