Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1968, Síða 1

22. tbl. 22. júní 1968. — 43 árg.
Sú endurnýjun ljóðmáls og um leið
yrkisefnis, sem Tómas Guðmundsson
kom til leiðar í íslenskum bókmennt-
um, var ekki nema að litlu leyti fram-
hald þess, sem hæst ber í skláldskap
Jóhanns Sigurjónssonar og Jóhanns Jóns
sonar. Davíð Stefiánsson hafði með Svört
um fjöðrum sínum hafið einfaldleika
málsins og einlægni hugans til nýrrar
virðingar í skáldskapnum, en ljóðagerð
hans átti sér dýpri rætur í þjóðlegri
hefð en ljóð Tómasar, sem fjölluðu um
það, sem var að skapast: íslenskt borg-
arlíf, og þann trega í ætt við fall-
valtleik, sem er einkenni borgarbúa en
ekki sveitamanna. Hjá Davíð nær „hefð-
in“ fullkomnun sinni, en segja má að
sú tegund hennar, sem hann ástundar
mest, líði um leið undir lok. En Tómas,
eins og mörg skiáld önnur, nýtur góðs
af dirfsku Davíðs eins og hún birtist
í fyrstu bókum hans. Með fullum rétti
væri einnig hægt að segja, að Tómas
væri lærisveinn Jónasar Hallgrímsson-
ar, að minnsta kosti felldi ég mig ekki
illa við þá staðhæfingu að með Tómasi
hefði okkur fæðst nýr Jónas.
Kristján Karlsson segir í inngangi
sínum að Ljóðasafni Tómasar Guðmunds
sonar: „Alltaf þegar rætt er um skáld-
skap, er hollt að hafa hugfast, að hann
er í verklegum skilningi iðkun máls.“
Síðan lýsir Kristján því hvernig Jónas
Hallgrímsson vann „að því að innleiða
daglegt mál í skáldskap", og segir í
framhaldi af því það sem mér sýnist
bæði rétt og viturlega mælt: „Tómas
er í svipuðum skilningi einn af bylt-
ingarmönnum íslenzks skiáldskaparmáls.
En um leið og hann gefur skáldskap
sínum einatt áferð, hrynjandi og tón
talaðs orðs og hagnýtir svo eftirminni-
lega ljóðræna möguleika hversdagslegra
orða, þá auðnast honum með alveg sér-
stökum hætti að gefa tiltekinni menning
arlegri hefð í fyrsta sinn rödd í ís-
lenzkum skáldskap og móta hana per-
sónulegum svip“.
Fyrsta ljóðabók Tómasar Guðmunds-
sonar, Við sundin blá, kom út 1924,
en tveimur árum áður höfðu þrír fél-
agar hans gefið út eftir sig bækur:
þeir Magnús Ásgeirsson. Síðkveld; Sig-
urður Grímsson: Við langelda; og Jón
Thoroddsen: Flugur. Allar þessar bæk-
ur hlutu að vekja miklar vonir um
hin ungu skáld, sem hófu feril sinn á
svo geðþekkan hátt, en vonirnar, sem
bundnar voru við tvö þeirra, rættust
ekki nema að litlu leyti: Jón Thorodd-
sen lést, eins og áður hefur verið getið
af slysförum fyrir aldur fram, og af
einhverjum óskiljanlegum ástæðum varð
ekki framhald á ljóðagerð Sigurðar
Grímssonar. Ég á erfitt með að gera
upp á milli þessara skálda, eins og þau
koma fyrir sjónir á æskuárum sínum,
að vísu þykist ég hafa fært rök að
sérstöðu Jóns Thoroddsens, þeirri um-
byltingu ljóðformsins, sem hann átti
þátt í að hleypa af stað.
Nú líða mörg ár. En 1933 gerist það,
að á „miklum eymdartímum" sendir
Tómas Guðmundsson frá sér Ijóðabók,
sem sker úr um stöðu hans í íslenskum
bókmenntum, og þessi bók heitir Fagra
veröld. Við, sem höfum lært að líta
á Fögru veröld Tómasar Guðmunds-
sonar og önnur ljóð hans sem þátt í
listrænu uppeldi okkar allt frá því við
vorum í barnaskóla, eigum kannski erf-
itt með að átta okkur á hve nýbreytni
hennar var í raun og sannleika mikil,
þeim hlýja blæ, sem hún bar með sér
inn í íslenskt menningarlíf. Þess vegna
verðum við líka að gera okkur ljóst,
að það þurfti hugrekki til að yrkja
íslensk nútímaljóðlist — 4. grein
HÚSIN
í
i
BÆIMUM
Fyrri hluti greinar um
TÓMAS GUÐMUNDSSON
Eftir Jóhann Hjálmarsson