Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.1968, Page 1

Hugskynjanir.
Ekkert er nauðsynlegra en gera sér
grein fyrir uppsprettum vitundarlífsins
og hvar vér erum á vegi stödd með
skilningavit vor, ef vér viljum skyggn-
ast dýpra í leyndardóm tilverunnar.
Er veröldin nákvæmlega eins og hún
hlasir við sjón vorri, eða kann það að
vera, að líkamleg sjón sé takmörkum
bundin og skilningur vor á tilverunni
þar af leiðandi ófullkominn og ef til
vill fjarri öllu lagi? Hvað sem um það
er, er eins líklegt, að gáta lífsins og al-
heimsins, gáta rúms og tíma, verði engu
síður ráðin með því að gefa gaum að
innviðum vitundarinnar en með því að
skoða veröldina utan frá. Fáist menn
til að snúa sér að hinum innri vísindum
með jafnmikilli atorku og þeir hafa var-
íð til efnisvísindanna á undanfarandi
áratugum, kynni að mega vænta af því
enn meiri framfara, þekkingar og bless-
óvenjulegar eða yfirvenjulegar (para-
rormal) skynjanir, sem enginn kann
skýringu á. Hafa þessir dularfullu hæfi-
leikar mannssálarinnar stundum verið
táknaðir með vísindaheitinu Psi, sem er
tuttugasti og þriðji bókstafurinn í
gríska stafrófinu, eða með stöfunum
ESP, sem er stytting á orðasamband-
inu: extra-sensory perception, sem ís-
lenzkað hefur verið með: „yfirnáttúru-
ieg skynjun" eða „fjarvísi“. Meðal ís-
lendinga hefur mikið borið á þess kon-
ar gáfum frá landnámsöld, og hafa þær
aimennt verið kallaðar skyggni eða ó-
freskisgáfur, einnig mætti kalla þetta
„hugskynjanir", því að hér er umbeina
þekkingu að ræða, sem ekki virðist
bundin neinum þeim skilningarvitum,
sem mönnum eru kunn. Undir þetta
heyra ýmisleg óvenjuleg fyrirbrigði vit-
undarlífsins eins og: dulskyggni, fjar-
skyggni, hlutskyggni, hugboð, forspár
Þekking manna á sjálfum sér.
„Fæða þarf trú með jarteinum, að
hún vaxi,“ segir í fornu riti. Var sá
skilningur ríkari í kaþólskum sið en
lútherskum, að ekki væri allt sem sýnd-
ist, veröldin geymdi marga leyndar-
dóma, sem menn hefðu enn ekki áttað
sig á til fullnustu.
Reyndar ætti þetta ekki að vera tor-
skilið mönnum, sem fylgzt hafa með
próun efnisvísindanna síðustu áratug-
ina. Hugmyndirnar um gerð og eðli al-
heimsins hafa tekið þeirri gerbyltingu,
og vísindum á mörgum sviðum hefur
fleygt svo fram, að varla stendur
steinn yfir steini af því sem áður var
talið, svo að naumast er það lengur á
færi leikmanna að fylgjast með.
Þó má segja, að ein grein þekking-
ar hafi dregizt allmikið aftur úr og jafn
vel farið aftur á sumum sviðum, en
það er þekking manna á sjálfum sér,
hæfileikum þeim, sem með manninum
búa, eðli og örlögum vitundarlífsins.
Hér fer því svo fjarri, að við stöndum
feti framar en ýmsir vitringar forn-
aldar, að lengi töldu efnisvísindamenn
flestar hugmyndir þeirra með hjátrú og
hindurvitnum, enda kunnu þeir engin
tök á að prófa þær kenningar með rann-
sóknaraðferðum sínum. Var því ekki
fjarri lagi lýsing Matthíasar Jochum-
sonar á trúarhugmyndum efnishyggju-
manna í gamankvæðinu til Gests Páls-
sonar forðum:
Húmbúg er himinn,
hómo api,
sálin fosfór,
sæla draumur,
frelsi flónska,
fiðrildi ást,
Guð tóm grýla.
Efnisvísindamehnirnir voru vanir
því að beina athyglinni meira út á
við en inn á við, og það sem ekki varð
greint með venjulegum skilningarvitum,
heyrt, séð eða þreifað á, héldu þeir að
væri óverulegt og ímyndun ein. En með
því dæmdu þeir reyndar sína eigin vit-
und úr leik, þetta, sem verulegast er af
öllu og hið eina, sem hver maður ætti
þó að geta vitað með vissu: Ég hugsa,
þessvegna er ég til! Ef vitundin sjálf
væri óveruleg, hvað væri þá á henni
að byggja?
í sjálfu sér er það ekki nema gott að
efast um alla hluti. Málin ættu þá að
vera tekin til frekari rannsóknar og
upp úr þeirri rannsókn ætti að spretta
fullkomnari þekking. Vaxandi þekking
í einu efni ætti og að stuðla að auknum
skilningi á öðrum. Þetta er eins og þeg-
ar sólin er að koma upp. Þá smáskýrist
landslagið, unz bjart ljós fellur yfir
það allt. Við það hverfa forynjumynd-
ir næturinnar. sem áður vöktu ugg og
efa. Tilveran verður björt og unaðsleg.
1. GREIN
CROISET
Hann var
ófreskur, sá
atburði, sem
áttu eftir að
gerast og
hluti sem
höfðu átt
sér stað.
NOSTRADAMUS NIÐURLANDA
Undra
maðurinn
Gerhard
CROISET
OG
hugskynianir hans
Benjamín Kristjánsson tók saman
unar til handa öllum jarðarinnar börn-
um. Að sjálfsögðu eru öll vísindi góð.
En nú virðist þó auðsætt, að eigi mann-
kynið ekki að nota efnisvísindin og alla
tæknina sér til ófarnaðar, þarf það á
dnnars konar og æðri þekkingu að
halda, vizku af þeirri tegund, sem spá-
menn og vitranamenn allra alda hafa
miðlað mannkyni.
En hvað er á vitrunum að byggja?
Eru þær ekki helgisögur og hégiljur,
glapskynjanir og hrærigrautur taum-
iauss ímyndunarafls, sem engar reiður
er að henda á, og engan veruleik hafa
að baki?
Svo fast og lengi trúðu efnisvísinda-
menn þessu á seinni öldum, að engum
datt í hug að gefa málinu minnsta gaum.
Þeir beinlínis töldu það víst, án nokk-
urrar rannsóknar, að allar sögur af
undramönnum væri hjátrúarfullur upp-
spuni, sem ekki tæki tali, hvað þá at-
hugun, og eimir enn eftir af þessum
hleypidómum hjá býsna mörgum. Þó
eru nú liðin 85 ár síðan Sálarrannsókn-
arfélagið brezka var stofnað af áhuga-
mönnum, sem naumast var hægt að líta
á sem hjátrúarmenn, því að meðal for-
ystumanna þess hafa verið ýmsir helztu
vísindamenn Breta, sem jafnframt hafa
verið brautryðjendur í efnisvísindum:
miklir heimspekingar, stærðfræðingar,
efnafræðingar og eðlisfræðingar. Enn
fremur lærdómsmenn í klassiskum fræð
um. Hefur þetta félag gefið út rit með
íjöldamörgum vottfestum skýrslum um
o.s.frv. Halda sumir að einhverjar teg-
undir þessara skynjana kunni að leyn-
ast með dýrum og hafi verið algengari
í bernsku mannkynsins, en séu nú á
hverfanda hveli. En eins sennilegt er
hitt, að hér kunni að vera um að ræða
vísi að nýjum skilningarvitum, sem eiga
eftir að þroskast og varpa alveg nýju
ljósi yfir tilveruna. Margar eyður eru
enn í þekkingu vora, og engin viðhlít-
andi skýring hefur enn fengizt á fyr-
irbrigðum eins og t.d. berdreymi, dá-
leiðslu, miðilssvefni, flutningafyrirbær-
um, reimleikum og ýmsu öðru sem
margföld reynsla er fyrir, þó að efnis-
vísindamenn hafi lítt fengizt til að gefa
því gaum.
Frá því um 1930 hefur þó sálfræð-
mgur að nafni Joseph Banks Rhine
gert umfangsmiklar tilraunir við Duke-
háskólann í Durham í Bandaríkjunum
með ýmsa miðla og sálnæmt fólk til að
sanna án alls efa, að slík skynjun, sem
hér hefur verið drepið á, eigi sér stað.
Voru þessar tilraunir fyrst litnar horn
auga og hæðzt að þeim, en nú mun svo
komið, að allir, sem fást til að kynna
sér málið nánar, munu viðurkenna að
þessir hæfileikar eigi sér stað, enda
hafa verið stofnaðar rannsóknar-
deildir við fleiri háskóla bæði í Am-
eríku og Evrópu, sem einkum fást við
rannsókn dularfullra fyrirbrigða og
hugskynjana.
Einn þessara háskóla er háskólinn í