Lesbók Morgunblaðsins - 11.08.1968, Page 3
Hvert Norðurlandanna mun nú
eiga sitt „hlutlæga“ skáld, skáld sem
leyfir sér þá aðferð eina í skáldskap
sínum að lýsa fólki og atvikum á
raunsannan, áþreifanlegan hátt og
byggir upp sögu sína úr þeim veru-
leika einum er ætla má að hver og
einn fái „séð“ og sannreynt. I þess-
um hópi er Antti Hyry fulltrúi Finna
— það má því furðulegt heita, þegar
manni dettur ósjálfrátt í hug Gunnar
Gunnarsson og Uggi litli Greipsson
að loknum lestri skáldsögunnar
Hemma eftir Hyry útg. hjá Söder-
ström og Co., Borgá 1961, (á frummál
inu Kotoma, útg. Otava, 1960). Vart
getur ólíkari höfunda en þessa tvo
og árstíðabundin störf fólksins fleyta
sögunni áfram í tímanum og fólkið
sjálft, lýsing þess í störfum sínum,
er sjálfsagður óaðgreinanlegur þátt-
ur heildarmyndarinnar.
í smásagnasafni Hyrys Beskrivn-
ing av en tágresa och fem andra
noveller (Panacheserien, Söderströms
Bonniers, 1964, á frummálinu Juna-
matkan kuvaus, Söderströms, 1962)
reynir frekar en i skáldsögunni á
þolmátt þessa stíls og vald höfund-
a>r á honuim; yrkisefni eru fjöibreytt-
ari og sótt í margþættari tilveru. ,
Allt sögufólk Hyrys er fólk hvers-
dagsleikans, engir „dramatískir“ at-'
burðir ráða lífi þess og í samræmi við j
ir frá ungum manni á ferðalagi í lest
— sú ferð virðist honum óendanleg
í tilbreytingarleysi síniu og leiða og þó
er hver mínúta þrungin angist —
angist yfir leiðanum, ef ekki öðru.
Einhvers staðar hef ég lesið að það
séu örlög evrópskrar eftirstríðskyn-
slóðar að sveiflast tilfinningalega
milli angistar og sinnuleysis — hér
Framh. á bls. 14
Hannu Salama.
'= iæ
'wv
Antti Hyry.
og samanburður yrði ekki til annars
en leiða í ljós mismuninn á tveim
skáldskaparaðferðum, sem þó um
margt ná svipuðum áhrifum. í Hemma
lýsir Hyry frumbernsku ungs drengs
í finnskri sveit og bókinni lýkur með
móðurmissi. Sögu sína segir Hyry frá
sjónarmiði barnsins: drengurinn seg
ir frá jafnóðum og hlutirnir gerast
og barnshugurinn veltir hvorkivöng
um yfir orsökum né afleiðingum né
skilgreinir eigiin tilfininiingar. En af
lýsingu hans sem fyrir ber, skapar
höfuindiur friðsæla og einfalda sveita-
paradis, paradís, sem öðlast meirikinigu
sína í ljósi einnar setningar nálægt
bókarlokum: Mor ár död. Síðan segir
barnið frá jarðarförinni og erfi
drykkjunni, þar sem það fékk að
borða lyst sína af kökum af því að
þetta var „þeirra" jarðarför.
Með sögupersónu sinni hefur höf-
undur óneitanlega sniðið sjónarhorni
sínu mjög þröngan stakk en úr frá-
sögninni allri rís heilleg mynd af
daglegu lífi í finnskri sveit: veðurfar
Marja-Liisa Vartio.
slíkt viðhorf er sjálft smásagnaform-
ið — það er eins og höfundur gripi
inn í líf þess næsbum af handahófi,
hann fylgir því eftir nokkurn spöl
og skilur svo við það á sama látlausa
hátt. Vissulega má hér að mínum
dómi sjá dæmi þess að tónninn verði
um of barnalegur, viðhorf höfundar
í söguefni sínu helzt til einfalt, til
þess að úr verði markverður skáld-
skapur. Slíkt eru þó frekar undan-
tekningar hitt er meira um vert,
að oft miðlar nákvæm ytri lýsing
hversdagslegustu atvika næstuim ep-
ískri sýn inn í líf sögufólks. Eftir-
minnilegastar verða sögurnar Be
skrivning av en tágresa og Jumi. Lýs-
ir hin síðari lífi ungs manns á stúd-
entagarði í Helsingfors, kynnum hans
þar við stúlkuna Marju, prófum og
brottför að prófum loknum aftur
heim í átthagana — á hógværan, lát
lausan hátt lýsir höfundur angist
sögumanns yfir þáttaskilum í tilver-
unni og tengslarofum milli einstakl
inga. Beskrirvninig av en tagresa seg- I
Dag Hammarskjöld:
VEGURINN
6. júlí ’61.
Þreyttur,
örþreyttur og einmana.
Leysingavatnið
seytlar niður hjalla.
Gripsárir fingur,
skjálfanái kné.
Nú er stundin,
ekkert undanfæri.
Á leið hinna
eru hvíldarstaðir,
þar sem þeir hittast
í sólskini.
En þetta,
þetta er þín leið.
Og nú,
nú máttu ekki bregðast.
Gráttu,
ef þú getur.
Gráttu,
en harmaðu ekki
hlutskipti þitt.
Þitt er að
þakka.
Vegurinn
valdi þig.
Jón úr Vör íslenzkaði.
l*að var einungis á vitorði örfárra vina Dag Hammarskjölds framkvæmdastjóra
Sameinuðu þjóðanna, að hann fengist við ljóðgerð. En það var engin tilviljun að
hann hafði lengi átt sæti í sænsku akademíunni. Hann var mikill unnandi hók-
mennta og annarra lista og mjög nýtízkulegur í Ijóðsmekk sínum. Þegar Hammar-
skjöld var látinn fannst á skrifborði hans handrit að bók, er síðar kom út f
heimalandi hans og víðar um heim. Það voru ljóð og huganir í knöppu formi,
Sjálfur kallaði hann þetta „nokkurskonar dagbók“, því hann ritaði jafnan dag
setningu við hvern þátt eða ljóð. Það sem hér er þýtt er eitt af síðustu ljóðum
Hammarskjölds.
Þýð
11. ágúst.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3
I