Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.1968, Blaðsíða 6

Hetjur dagsins í dag:
H irnin 6. júlí 1960 lézt Aneutrin Bev-
an að heimili sínu, Ashridge Farm ná-
lægt Chesham í Buckinghamshire. Hann
var 63ja ára gamall og hafði verið veik
ur í 6 mánuði eftir alvarlegan krabba-
meinsholskurð. Fá andlát í opinberu lífi
hafa valdið jafn almennri sorg eða jafn
skyndilegum missi innan stjórnmála. Að
gerðir hans kunna að hafa valdið klofn
ingu Verkamannaf'okksins en þó leikur
eraginn vafi á því að hefði haran lifað
Hugh Gaitskell, myndi hann hafa verið
gerður að formanni flokksins. Ræður
hans hneyksluðu margan íhaldsþingmann
inn — einkum árásirnar á Churchill
meðan á stríðinu stóð — engu að síður
var hann einn þeirra fáu ræðumanna
sem einatt fyllti þingpallana.
Hann fæddist árið 1897 í Tredegar í
<*. Wales, sonur kolanámumanns og Bapt-
ista, sem gefinn var fyrir trúarlegar
umræður og orti ljóð undir flóknum,
welskum bragarháttum: Bevan dáði
hann mjög. Móðir Bevans sá um heim-
ilið, athafnakona mikil og framgjörn fyr
ir hönd barna sinna: hún var af ensk-
um ættum og talaði ekki welsku. Fjöl-
skyldan var stór, ástúðleg og sómakær,
en skar sig á engan hátt úr.
Ekki berati æska Bevans til ninna
stórræða. Hann hataði skólann og enda
þótt hann lærði að lesa af sjálfsdáðum,
reyndi hann aldrei að bæta sér upp
skortinn á undirstöðuþekkingu í stærð-
fræði: hann hafði rótgróið vantraust á
því fagi alla ævi. E'lefu ára hætti hann
í skóla og gerðist slátraradrengur.
Frá fjórtán ára aldri eða frá því
hann byrjaði í kolanámunum, fór skap-
9' gerð hans harðnandi. Hann fékk brátt
orð á sig sem bannsettur vandræða-
gemsi. Þrátt fyrir stam sitt stóð hann
sífellt uppi í hárinu á námueigendum út
af öryggisákvæðum, kaupi og bóta-
greiðslum og með slíkum árangri að móð
ir hans fór að gera sér vonir um að
hann tæki upp lögfræðinám. í stað þess
varð hann formaður félagsdeildar sinn
ar 19 ára gamall, sá yngsti í sögu verka-
lýðsfélagsins.
Bevan skeytti lítt um fastmótaðar venj
ur í stjórnmálaaðgerðum og eftir því sem
hann hækkaði í ábti og varð fastur
starfsmaður Verkalýðssambandsins,
hafði hann síaukin áhrif á stefniu Verka
mannaflokksins. Einu sinni varð upp-
víst rétt fyrir kosningar í Tredegar, að
•j Járn- og Kolafélagið tók vatn úr aðal-
vatnsæð bæjarins án þess að greiðsla
kæmi fyrir. Arichie Lush, sem síðar átti
eftir að verða áróðursfulltrúi Bevans í
þingkosningum, vildi höfða mál. En Bev
an ályktaði sem svo að upp úr því krafsi
hefðu þeir í mesta lagi tíu punda sekt.
Á hinn bóginn gætu þeir losnað við þá
fulltrúa sem félagið ætti eftir í bæjar-
ráði ef þeir aðeins dreifðu seðlum með
áletruninni „Hver stal vatninu okkar?“
að morgni kosningadagsins. Þegar þetta
var gert, komust jafnvel kaupmennirnLr
í vígaham.
Lush heldur að Bevan hafi tekið stam
ið upp eftir frænda sínum sem dvaldi
á heimilinu, en það hafi síðan ágerzt
í skóla: þar var hlaupið yfir Bevan
þegar aðrir í bekknum voru látnir lesa
upphátt. Hann hafði lært Ijóð og lang-
aði til að hafa þau yfir: hann hafði
lært að lesa og langaði til að sýna að
bann gæiti það. En í hvent skipti sem
hann reyndi það var hann bældur nið-
ur.
Eftir lýsingum Lush, sem þekkti hann
lengi, hefur maðurinn sjálfur, Aneurin
Bevan, verið óvenju óbrotin manngerð.
Þeir voru vanir að leika knattborðs-
leik saman og enda þótt Bevan léki bet-
ur var það yfirleitt Lush, sem vann.
Nokkrir félagar þeirra, sem staddir voru
í salnum breyttu vinningatöflunni Lush
í hag, í hvert skipti sem þeir fóru frarn
hjá, og þó þetta ylli Bevan nokkurrar
undrunar, skildi hann aldrei hvernig í
öllu lá. „
„Áhugaleysi hans um peninga var
heillaradi“, segir Lush, „en honum þótti
gott að eyða því sem hann átti í mat
og drykk. Var þá sama þótt við keypt-
um ekki annað en fish ‘n'chips, það var
alltaf það bezta sem hann hafði nokkru
sinni bragðað." Hann mat námumenn
meira en námueigendur, hafði meira álit
á Walesbúum en Englendingum en var
laus við stéttarríg.
Hið misheppnaða allsherjarverkfall ár
ið 1926 kollvarpaði með öllu sameignar-
hugmyndum Bevans og honum varð æ
ljósara þörfin á þingvaldi. Árið 1929
varð hanin þingmaður verkamannaflokks
ins í Ebbw Vale. Eftir það fór stjórn-
málaleg þjálfum hans að mestu fram
utan Wales, enda þótt áhrifa frá Trede-
gar gætti þar jafnan.

Séra Bjarni SigurÖsson Mosfelli:
É6 VEL MÉE UÖ®
Hvert ljóð er gætt þeim eiginleika
að gefa lesanda sínum eitthvað, sem
því einu er kleift að láta í té, svo
að eitt ljóð aðeins getur fullnægt
sömu þörf lesandans.
Þetta kvæði Jóhanns Sigurjónsson
ar hefir ótvírætt gildi í íslenzkum
bókmenntum. Það er ef til vill fyrsta
Ijóð, sem kveðið er á íslenzku undir
frjálsri hrynjandi og hefir heppnazt
til fullnustu. Hugmyndaheimur þess
er á undan samtíð sinni. Líkingum
bregður fyrir hverri af annarri eins
og leiftrum en missa þó aldrei marks.
Jóhann Sigurjónsson:
SORC
Vei, vei, yfir hinni föllnu borg!
Hvar eru þín stræti,
þínir turnar,
og ljóshafið, yndi næturinnar?
Eins og kórall í djúpum sjó
varst þú undir bláum himninum,
eins og sylgja úr drifnu silfri
hvíldir þú á brjóstum jarðarinnar.
Vei, vei!
í dimmum brunnum vaka eitursnákar,
og nóttin aumkvast yfir þínum rústum.
Jóreykur lífsins þyrlast til himna,
menn í aktygjum,
vitstola konur í gylltum kerrum.
— Gefið mér salt að eta, svo tungan skorpni
í mínum munni
og minn harmur þagni.
Á hvítum hestum hleyptum við upp á bláan
himinbogann
og lékum að gylltum knöttum;
við héngum í faxi myrkursins,
þegar það steyptist í gegnum undirdjúpin;
eins og tunglsgeislar sváfum við á bylgjum hafsins.
Hvar eru þau fjöll, sem hrynja yfir mína sorg,
hálsar, sem skýla minni nekt með dufti?
I svartnætti eilífðarinnar flýgur rauður dreki
og spýr eitri
Sól eftir sól hrynja í dropatali
og fæða nýtt líf og nýja sorg.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1. september 196i