Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.1968, Blaðsíða 11

S TiarnartiöKftunum tímum saman. Skip-
ið, sem ég kom með þarfnaðist viðgerð-
ar. í Hong Kong var áætlað, að við-
gerðinni mætti ljúka á níu dögum: í
Shanghai sögðu Kínverjarnir, að hún
mundi taka tvær vikur. Verkið tók
'lengri tíma.
f nafni hins vísa formanns Mao býð-
ur kinversk alþýða þig velkominn til
Shanghai. Við vonum, að þú njótir dval-
arinnar!
Hsu kom inn í klefa minn. Með út-
breidda arma skilaði hann þessari hug-
ljúfu kveðju með glæsibrag. Ég tók í
hönd hans, þakkaði og bauð honum sæti.
Af stólröndinni rannsakaði hann mig
mjög gaumgæfilega í nokkrar mínútur
gegnum stór, kringlótt gleraugu. Þeg-
ar svo bar undir setti hann upp töfrandi
drengslegt bros, en yfirleitt lét hann
sér nægja að vera alvarlegur, stundum
drungalegur og nokkrum sinnum ofsa-
fenginn, eins og þegar hann talaði við
skipstjórann. Hann leit út fyrir að vera
nógu ungur til að geta verið í rauð-
varðliðasveit. Allir kínverskir karlmenn
líta raunar út fyrir að vera yngri en
Iþeir eru og þtsir e'ru alltaf dálítið roggn
ir af þessari staðreynd. Hsu sagði
klaufalega — þegar ég hafði getið mér
þess til, að hann væri 23 ára — að
hann væri 33 ára gamall, giftur og ætti
tvö börn, dreng og stúlku. Þrátt fyrir
það er ég viss um, að hann hefði orðið
fyrirtaks rauðvarðliði — barnalegur, ó-
skaplega formfastur, fullur af pólitík,
óþolinmóður og þegar því var að skipta
þess albúinn að sýna ofbeldi, hvorug-
kyns. Allir rauðvarðliðar, sem ég hitti
seinna meir voru steyptir í þetta sama
form: þeir voru allir afsprengi komm-
únistiskra velferðarríkishugsjóna Maos.
Hann reis á fætur, dró upp Mao-
merki, bað mig að standa á fætur og
festi það í jakka minn. Þá tók hann
upp eintak af rauðu bókinni „Tilvitn-
anir í Mao formann“ gullnum bókstöf-
um á kápunni og gaf mér, segjandi
hrærðum huga: — öll elskum við Mao
formann.
Það hefði verið ókurteisi og beinlínis
heimskulegt að leika ekki sitt hlutverk í
þessum pólitíska látbragðsleik. Ég
þakkaði.
Hann settist á ný, opnaði sína eigin
þvældu rauðu bók á fyrstu blaðsíðu og
las sömiu tilvitnunina, sem hafnsögu-
mennirnir höfðu lesið fyrir skipstjórann.
Eftir því sem á dvöl mína leið átti ég
eftir að heyra þessa og aðrar tilvitnan-
ir mörg hundruð sinnum þar til ég
kunni þær utanað. Áður en við fórum
frá borði tónaði túlkur minn Cheng
næstum eins og prestur: „Látum oss
fletta upp á biaðsíðu eitt.“
Þetta er mjög svo lúmsk aðferð til
þess að hafa áhrif á hugi manna. Smám
saman fær það eitt að sjá litlu rauðu
bókina dáleiðslumátt. Hún er alls stað-
ar. Meira að segja í vináttuverzluninni,
þar sem útlendingar geta keypt kín-
verskar vörur, er hún í smástöflum,
sjálfsagt í því skyni að menn sæki sér
innblástur áður en þeir höndla. Eintak
af henni lá á náttborðinu í hótelher-
bergi mínu og mörg eintök á borðum
hins stóra andyris.
Tilbeiðslan á Mao er líkust skurð-
goðadýrkun. Mao getur ekki skjátlast.
Hugsanir hans eru óhagganlegar. Eigi
mistök sér stað er orsökin sú, að hugs-
anir hans eru ekki framkvæmdar rétt.
Mao hafa ekki orðið á sömu mistökog
Hitler og Mussolini með því að innleiða
höft. Fólk óttast hann heldur ekki eins
og Stalin. En hann hefur skapað per-
sónudýrkun föðurmynd. Þann, sem
hverjum og einum er eðlilegt að lúta
og sem er uppspretta allrar blessunar.
Ég lagði eftirfarandi spurningu fyrir
Hsu: — Er ekki viss hætta á því, að
hollusta yðar við formanninn leiði til
persónudýrkunar eða tilhneigingar til
dýrkunar hins forgengilegra?
Hsu lét sér hvergi bregða og svaraði
blátt áfram: —Það er ekki dýrkun,
það er ástríðufullur kærleikur. Við get-
um ekki komið í veg fyrir ást fólks-
ins til hans. Við getum ekki komið í veg
fyrir, að fólkið sýni og tjái tilfinningar
sínar.
Rétt eins og fornir valdhafar á keis-
aratímabili Kínaveldis fer nú hinn 74
ára gamli Mao Tse-tung sjaldan um
kommúnistaríki sitt. Því aðeins virðist
hann gera undantekningu á þeirri reglu,
að þjóðarvandamái gjósi upp. Fyrir átta
árum lagði hann í ferð til þess að rann-
saka það eymdarástand, sem rekja
mátti til illa skipulagðra efnahagslegra
tilrauna. Hinnar Miklu Framfaraáætl-
unar. Skömmu seinna var áætlun þessi
lögð niður.
f októberbyrjun í fyrra kunngerði
Peking, að Mao hefði farið á laun til
Shanghai og fimm héraða í Jangtse-
dalnum. Dagblöð og útvarp í Shanghai
sögðu engar fréttir um, að hann hefði
verið þar um slóðir fyrr en þremiur
dögum eftir að hann var farinn þaðan.
Sagt var, að 'hann hefði dvalizt í Shang-
hai um mánaðartima. Mér var sagt frá
þessu rétt eftir að ég kom til borgarinn-
ar. Ég spurði sögumann hvort hann
hefði séð Mao. Nei, hann sagðist ekki
hafa séð hann. Eftir því sem á leið
spurði ég tugi fólks sömu spurningar.
Enginn hafði séð hann. Ég spurði túlk
minn, Cheng, hvar formaðurinn hefði
búið í Shanghai. Hann vissi það ekki.
Sjálfur hafði hann heldur ekki séð Mao.
Heldur þú, að Mao formaður hafi
verið í Shanghai? spurði ég.
— Já, já, svaraði hann. Hann hlýtur
að hafa verið hér. Svo var sagt í dag-
blöðum og útvarpi.
Ég varð forvitinn og hélt athugun-
um mínum áfram. Seinna fékk ég vitn-
eskju hjá aðila, sem ég vil ekki fletta of-
an af, upplýsingar, sem leiddu til þeirr-
ar ályktunar minnar, að Mao hefði ekki
komið til Shanghai.
Á blaðsíðu 11 í rauðu bókinni segir
Mao: Bylting er ekkert síðdegisboð,
ekki er hún heldur það sama að skrifa
ritgerð, eða nmália, eða sauma út. Svo fín
og fáguð getur hún ekki verið, svo ein-
föld og notaleg, svo tamin, vingjarn-
leg, kurteisleg, hæversk og háfleyg.
Bylting er hreinsun, ofsalegur verkn-
aður þar sem ein stétt steypir annarri.
Sjálfur átti ég eftir að komast að
raun um, að menningarbylting er ekkert
síðdegisboð. Hún er stór-hreinsun. Hún
hefur leitt til óeirða. Fólk hefur verið
drepið. Og hver er kominn til með að
segja hve margir?
Mér hefur alltaf verið hlýtt til Kín-
verja? Þeir geta verið sérlega góðir
vinir og hef ég persómdega reynslu af
því. En þeir geta líka verið svarnir ó-
vinir og hinir grimmustu. Þau ofbeldis-
verk, sem framin hafa verið í skjóli
menningarbyltingarinnar hafa ekki kom
ið á óvart. Þau voru óumflýjanleg. Kín-
verskur múgur er fljótur til móður-
sýkilegs ofbeldis. Það er grimmasti
múgur veraldar.
Er þeir fyrir nokkrum árum háðu
herferð gegn útlendingum ienti ég í ein-
angrun með hálfri tylft lögregliumanna
við vegamót á Naking-veginum. Fimm
þúsund manna hópur varnaði okkur veg
arins. Þeir byrjuðu að rífa upp brú-
arsteina milli vagnteinanna og kasta
þeim í okkur jafnframt því sem þeir
þrengdu sér æ nær. Okkur var bjarg-
að af flokki vopnaðra sikh-lögreglu-
manna, sem ruddu sér braut gegn um
mannfjöldann.
í þetta sinn lenti ég í atburði, sem
hefði getað orðið allt eins hættulegur
og var engu minna ógnvekjandi. Allt
var það vegna þess, að ég tók ljós-
myndir Hlsu 'hafði í fyrsta samtali okk-
ar sagt, að ég mætti ekki taka myndir
af hafnarmannvirkjum, skipum, eða
verksmiðjum, sem á leið okkar voru. Ég
Framhald á bls. 14
1. september 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H