Lesbók Morgunblaðsins - 17.11.1968, Blaðsíða 10

Kirkjan í Flatey og loftskreytingar Baltasars.
A loftinu i
Þar las
undir skóla.
Matthías Jochumsson
FLATEY
Framhald af bls. 9
börnin fædðust og dóu. Þarna
er lágt til lofts, bitar í lofti og
gólfflöturinn á að gizka tólf
fermetrar. Ofar dyrum er
stækkuð Ijósmynd frá 1898:
Grýluvogur og Silfurgarð-
urinn. Og húsin í baksýn. Vegg
fóðrið er brúnleitt, mynstrað,
mjög gamalt. Þó sá ég annað
eldra. Jónína dró upp lúið vegg
fóðursnifsi og sagði: Þessi
bútur er frá Guðmundi Schev-
ing og hann fékk þetta hjá Jör-
undi Hundadagakonungi. —
Giuggarnir eru mjög litlir, fjór-
skornir, hurðir brúnmálaðar og
urmull af fjölskyldumyndum á
veggjunum.
Uppi á loftinu eru kames og
allt er þar hreint og vel við
haldið. Þar uppi sat Matthías
Jochumsson yfir bókum; ungur
maður úr Þorskafirðinum, á-
kveðinn í að ganga menntaveg-
inn með hjálp góðra vina í
þessu húsi.
Á eftir stóðum við utan dyra
og horfðum á aðfallið lykja um
gamla Konráð í Voginum. Jón-
ina sagði: Mér finnst alltaf jafn
fallegt nérna, einkum og sér í
lagi seint á kvöldin. Það er
varla að maður geti komið sér
í bólið. Við fórum víst að sofa
á þriðja tímanum í nótt. Þá vor-
um við búin að loka húsinu og
ég sagði sísona við Friðrik, að
nú væri gaman að fara inná
eyju og sjá hvort komið væri
upp í garðinum. Svo við opnuð-
um aftur og gengum inneft-
ir, en nóttin var svo falleg, að
við gengum líka framá eyju. Þá
var komin dágg á grasið og ég:
sagði við Friðrik: Aldrei verð
ég víst svo gömul hér í þessari
eyju, að ég hætti að undrast
þessa dýrð. Svo gengum við
heim að sofa. —
Niðurlag í næsta blaði.
SMÁSACAN
Framhald á bls. 5
eðlilegur hlutur. Hann fór aftur að strjúka rtfttunni. Hann hélt henni fyrir fram-
an sig og strauk henni um höfuðið, eins og áður, hæguin jöfnum tökum.
„Líttu á, hvernig hún reynir að glefsa í mig. En hún nær ekki til þess. Þegar
maður snýr að henni flötum lófanum er ekkert til að bíta í.“ Hann hætti að
strjúka rottunni og sneri sér að mér. „Um að gera að snúa alltaf þeirri hliðinni
frá sér, sem ekkert er til að bíta í,“ sagði hann. „Láta ekki ná tangarhaldi á
sér,“ Horaður líkaminn hristist, sem af hálf-bældum hlátri. Hinn ankannalegi
svipur, sem ég hafði tekið eftir á andliti hans, var nú áberandi. Augun voru
stór og gljáandi og andardrátturinn óreglulegur.
„Jafnvel þótt um vini sé að ræða,“ hélt hann nú áfram. „Þeir bíta líka, þótt
ekki séu rottur. Og þú ert eins. Þú bítur þá.“ Hann þagnaði nokkra stund, eins
og hann væri að hugsa. „Rottubit eru einna skást. Rotta lætur skína í tenn-
urnar áður en hún bítur, sjáðu.“ Hann hló enn og byrjaði aftur að strjúka rott-
una. Hann virti hana fyrir sér og skælbrosti framan í hana. Hann talaði til
hennar lágri röddu, og ég fann að hann hafði einhverja ofurást á þessu kvik-
indi. Rottan espaðist við þetta og hvæs hennar varð að samfelldu sérkennilegu
suði. Lítil, svört augun glömpuðu af hamslausum ótta. Kjafturinn var hálf-opinn,
og löng veiðihárin bifuðust. Allt í einu tók ég eftir, mér til orðlausrar undrunar
að hann var farinn að hvæsa á móti kvikindinu. Það var merkilega líkt því
hljóði, sem rottan gaf frá sér. Hást langdregiö og reiðilegt hljóð, sem minnti
á óargadýr. Einhvers staðar ofan úr kokinu og út á milli tannanna brauzt þetta
lága og dýrslega hvæs, og ég sá að hann lék þennan óhugnaleik af djúpri inn-
lifun. Það var ekkert mannlegt við þessa sjón, rottan tryllt af ótta, hann af
yfirburðagleði stærra dýrs.
Um stund hlustaði ég á þetta fullur óhugnaðar. Svo þreif ég til hans annarri
hendi. „Hættu þessu,“ sagði ég. „Hættu.“
Hann snerist á hæli. Um stund var sem hann áttaði sig ekki, en svo leit hann
á mig, og um andlit hans lék breitt ögrandi bros, og augun ljómuðu af vitfirrings-
legri gleði. Hann Ieit aftur á iðandi kvikindið í greip sér, og tak hans þéttist.
Ég greip ósjálfrátt um handlegg hans, til að varna því að hann kreisti hana til
bana. Hann hvessti á mig augun nokkra stund, en svo fór hann að flissa bjálfalega.
„Þær eru grimmar," hló hann hásri röddu. „En þó verða þær að láta í minni
pokann fyrir mér. Hún reynir að bíta, lítt‘á.“ Fingur hans strukust við trýnið
á rottunni og hún glefsaði eftir honum aftur og aftur, án árangurs. Hann pírði
augun og flissaði. Svo varð hann allt í einu hvass á brún og sló rottuna snöggt
á trýnið. Hún ýlfraði og vék hausnum undan. Það fór um mig hjollur. Pilturinn
lyfti höfðinu, svipur hans varð hátíðlegur og valdsmannslegur.
„Ég refsa þeim, refsa þeim harðlega," sagði hann skrækri röddu. „Þær komast
ekki upp með neitt, það er ég sem ræð.“ Rödd hans nálgaðist öskur, og hann
hló reiðilega. Hönd hans krepptist enn fastar og rottan braust ofsalega um. Það
var barið í vegginn í klefanum við hliðina, til að heimta hljóð. Það var eins
og honum brygði dálítið og hann liorfði þrjóskulega á vegginn. Svo leit hann á
mig. Andlitssvipur minn mun hafa borið ótvíræð merki undrunar og andstyggð-
ar, því augnaráð hans varð skyndilega skömmustulegt og flóttalegt. Hann ætlaði
að segja eitthvað en hætti við það. Varir hans titruðu, og hann gaut augunum
tii dyranna. Hann stakk rottunni í vasa sinn og hélt fyrir opið, svo hún stykki
ekki upp úr honum aftur. Hann þurrkaði svitann úr andliti sér með jakka-
erminni, og ég sá að hann var farinn að titra, eins og honum væri kalt. Allt
í einu tók hann viðbragð, hljóp út úr klefanum, og skildi dyrnar eftir opnar
að baki sér. Hann hljóp niður skipsganginn og rakst harkalega á öldruð hjón,
sem voru þar á gangi. Þau sneru sér við og horfðu forviða á eftir honum.
Ég sá hann aldrei framar. Þó svipaðist ég oft um á skipinu, til að vita hvort
hann væri ekki einhversstaðar nærri. En það var engu líkara en hann liefði
gufað upp. Jafnvel þegar farþegarnir gengu frá borði var hann livergi sjáanlegur.
Síðar datt mér hann oft í hug. Ég talaði um þetta furðulega atvik við þá vinl
mína, sem ég taldi bezt hafa skilning á slíkum málum, og dómur þeirra var oftast
á þá Iund að ég hefði hitt vitskertan mann. Raunar var ég sjálfur sömu skoð-
unar, og þegar lengra leið mátti hann þoka fyrir ýmsum alvarlegri málefnum,
sem á mig leituðu.
Það liðu tvö ár, og það var langt síðan mér hafði dottiö hann í hug, þegar
ég var skyndilega minntur á hann á ný. Ég var nýkominn heim frá vinnu,
þegar mér var fengið bréf, sem reyndist vera frá ókunnum manni á hælinu.
Herbergisfélagi hans hafði beðið hann að skrifa mér fyrir sig. Þessi herbergis-
félagi hans, sem nýlega var Iátinn, vildi biðja mið velvirðingar á einhverju, sem
ekki var nánar greint. Hjá línum þessum var lagður tíukrónaseðill.
Haustdagar í París
Framhald af bls. 2.
anda ákveðinnar stefnu. Fólk muni
sneiöa hjá leilkhúsuinium, ef það fari að
halda að því beri skyldla ti!l að láta sér
leiðast á leikisýninigu, að s'kemmtun sé
andstæð lisfcimni.
Á það hefur oft verið bent, að yngri
skáldin séu mörg gjörsneydd kímni og
líti á gamansemi sem órækastan vott
um spi'llt borgaralegt hugarfar og á-
byrgðarleysi í veröld, sem eigi kjarn-
orkustyrjöld í vændum, og er þá ekki
í fyrsta skipti, sem heimsendi hefur ver-
ið spáð.
Það virðist skjóta dálítið skökku við,
að börn allsnægta skuli vera svo laus
við kímni, eða kímni þeinra evo sjúk-
leg, að hún er á mörkum andlegrar bil-
unar, en reynslan sýnir, að háð og spott
er leynivopn í harðri baráttu. Þannig
hafa oft erfiðleikar uppvaxtaráranna
þjálfað skopskyn ýmissa frægra humor-
ista, og í einræðislöndum er skopið oft
eina vopnið, sem bítur. Dæmi Svía vek-
ur þann grun, að velferðarríkið bjóði
ekki upp á annað en leiðindi, þar sem
fáránleg uppátæki séu einu úrræðin.
Leikritagerð í Frakklandi er í molum
um þessar mundir, hvort sem það stafar
af áhugaleysi leikhúsgesta, getuleysi
höfundan-na til að vekja þann áhuga eða
af þröngsýni og hlutdrægni gagnrýn-
endanna, eða af enn öðrum ástæðum,
sem ekki luggja í augum uppi.
Ionesco, Beckett, Genet, AnouMh, Ad-
amov, og fleiri af þekktustu leikskáld-
um Frakklands eru allir komnir yfir
fimmtugt, og enn sem komið er hafa ný-
ir höfundar ekki skotið upp kol'linum,
svo að hægt sé að bala uim ynigri skálda,-
kynslóð.
E.t.v. er þungamiðja leiklistarlífsins I
Frakklandi að færast burt frá höfuð-
staðnum til minni borga út um lands-
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
17. nóv. 1968