Lesbók Morgunblaðsins - 01.12.1968, Blaðsíða 12

Pétur Björnsson skipstjóri (Ól. K. Magnússon tók myndina)
Nýi Gullfoss kemur til Islands í fyrsta sinn.
(Ólafur K. Magnússon tók myndina úr flugvél.)
„Það var morgun hins fyrsta
desember, skipið sigldi í morgun
skímunni upp að Fleetwood, á
vesturströnd Englands. Það var
ekki vel ratljóst, en mér fannst
einhvernveginn við verða að
halda upp á daginn, með því
að hefja hinn nýja fána hins
unga og fullvalda ríkis fslands
að hún.
Ég gaf því skipun um að láta
danska fánann falla, og hefja
hinn íslenzka hátt að hún. Það
var mikil stund.“
Sá, sem þessi orð mælti við
blaðamann Mbl., er Pétur Björns
son, fyrrverandi skipsjóri hjá
Eimskip, máski kunnastur fyrir
skipstjórn sína á Gullfossi, flagg
skipi íslenzka flotans.
Við heimsóttum hann á dög-
unum á heimili hans að Sólvalla
götu 1, og áttum þar góða og
glaða stund á heimili þeirra
hjóna, Eilenar Christoffersen og
Péturs Björnssonar. Erindi okk
ar var að spyrja Pétur spjör-
unum úr um þann hinn merki-
lega atburð, þegar íslenzki fán-
inn var dreginn fyrst að hún,
hinn fyrsta fullveldismorgun, í
erlendri höfn. Það munu hafa
verið 4 skipstjórar á íslenzk-
um skipum erlendis, sem þeirr-
ar gæfu urðu aðnjótandi, að fá
að draga fullveldisfánann að
hún um morguninn, hinn 1. des.
1918.
★
— Með hvaða skip varstu þá,
Pétur og hvernig stóð á ferðum
þínum?
— Þá var ég skipstjóri á
eimskipinu BORG, sem Eim-
skipafélag íslands gerði út, en
Ríkissjóður fslands átti. Við
höfðum siglt á ströndinni sem
kallað er og fermt saltfisk,
slatta og slatta á hverri höfn,
en svo kom að lokum, að nóg
þótti komið, og létum við þá úr
síðustu höfn, sem var Reykja-
vík, hinn 27. nóv. Þetta var
langt því frá að vera fullfermi,
en út skyldi siglt og reynt að
selja slattana.
Borg var 1100 tonn að stærð,
hið bezta skip. Við fengum gott
veður á leiðinni út, og nóttina
fyrir 1. des., biðum við fyrir
utan Pleetwood eftir flóði og
það var ekki fyrr enn með
birtingu um morguninn, sem við
gátum haldið siglingunni áfram.
Úr því, að orðið var bjart,
þótti mér viðeigandi að draga
danska fánann niður og hefja
að hún hinn unga íslenzka fána,
sem er vafalaust fallegasti fáni
„Við vorum allir svo
hrifnir og stoltir"
segir Pétur Björnsson skipsstjóri, sem fyrstur manna
dró íslenzka fánan að hún úf í Fleetwood I. desember 1918
í heimi. Þannig sigldum við inn
að bryggju.
★
Tollvörðurinn, sem kom út
í skipið, veitti þessari nýbreytni
strax athygli, og hann sýndi
okkur þann sóma, að bera hönd
að húfu að hermanna sið, til
heiðurs fánanum.
Við vorum ákaflega stolltir,
fannst eiginlega ákaflega mikið
til um okkur og okkar þjóð.
Ég held, að þið, sem nú lifið,
og eruð upp á ykkar bezta vit-
ið ekki, hvað fáninn var okk-
ur í þá daga. Þið gerið ykkur
sjálfsagt ekki grein fyrir því.
En þetta var barátta, heit og
áköf, sem endaði með sigri.
— Með hverju flögguðuð þið
áður?
— Jú, sjáðu við notuðum auð
vitað danska fánann í útlönd-
um, en heima við ísland, í land
helgi, máttum við nota íslenzka
fánann. Við höfðum fengið til
þess réttinn 1915. Við höfðum
svo sannarlega keypt okkur
nýjan íslenzkan fána fyrir þessa
utanför, því að við vissum all-
ir, að hverju stefndi. Ekki get
ég saigt, að við yrðum hissa við
atburðinn, en eitt er víst, að
við vorum allir hrifnir.Þetta var
eins og jólin. Og mér hefur
alltaf fundist íslenzki fáninn
verða að vera hreinn og nýr.
Ég held, að ég hafi aldrei lát-
ið draga skítugan fána að hún
á mínum skipum. Við höfðum
svo sannarlega barizt fyrir fán
anum okkar það lengi, að hann
ætti annað skilið aif oíkkur,
en við drægjum hann alltaf að
hún, fallegan, hreinan og tær-
an.
★
— Hvar ertu fæddur, Pétur?
— Ég er fæddur á Kirkju-
bóli á Bæjarnesi við Kvígindis-
fjörð við Breiðafjörð en fluttist
svo með foreldrum mínum 7 ára
gamall til Dýrafjarðar. Við flutt
umst að Hrauni í Keldudal, og
mér finnst ég alltaf vera Dýr-
firðingur. Og þar dvaldist ég
til 19 ára aldurs.
Þarna vestra stundaði maður
auðvitað sjóinn, jöfnum hönd-
um, aðallega á skútum, og það
er hart að þurfa að viðurkenna
það fyrir skipstjóra að tvisv-
ar varð ég að fara í land vegna
sjóveiki.
En 19 ára hleypti ég semsagt
heimdraganum og hélt til
Reykjavíkur staðráðinn í því að
nema húsgagnasmíði. Réð ég
mig sem lærling hjá Tryggva
Arnasyni á Bergstaðastræti 29.
Þá var Tryggvi húsasmiður, og
það var ekki fyrr en löngu
síðar, að hann sneri sér að
líkkistum, og smíði þeirra, sem
seinna varð ævistarf hans.
Á vetrum var frekar litið að
gera hjá Tryggva, og leyfði
hann mér að skreppa frá á
vertíð hjá Pétri Mikkel. Var
ég lengi á Sigríði og Birni Ol-
afssyni. Það voru skútur. Svo
kom þar að, að mig langaði til
útlanda til lærdóms.
★
Árið 1910 var ég á togurum
frá Grimsby, og á þeim lækn-
aðist ég af sjóveikinni. Stuttu
síðar kom ég til Hamborgar,
ætlaði að hitta íslenzka ræðis-
manninn þar, Bjarna frá Vogi,
en hann var þá ekki í landinu,
svo að ég sneri mér til danska
ræðismannsins. Hugmynd mín
var sú, að fara til Danmerkur og
nema húsgagnasmíði, en við for
lögum sínum hefur enginn get-
að spornað ennþá og ekki held
ur ég. Danski konsúllinn sagði
ist ekki vita af neinni húsgagna
vinnu, fyrir mig, en hitt gæti
hann sagt mér, að í Hamborgar-
höfn væri fragtskipið Urania,
og þar vantaði mann. Skyldi
ég bara fara þangað og ráða
mig. Ég lét ekki setja við orð-
in tóm, og í 3 ár ferðaðist ég
um með Englendingum og Dön-
um.
¥
Og svo fór ég þá á sjóinm, og
eiginlega má segja, að síðan
hafi ég verið á sjónum öll mín
manndómsár. Árið 1917 fékk ég
slæma inflúenzu og varð að fara
á spítala í Danmörku. Það tók
heila 6 mánuði fyrir mig, en
sjálfsagt hefur það líka átt fyrir
mér að liggja, því að á þessu
sjúkrahúsi vann Ellen, konan
mín, sem hjúkrunarkona, og þar
kynntumst við. Hún var prests
dóttir frá Jótlandi, og við geng
um í heilagt hjónaband 14. maí
1921.
★
Þú sérð af þessu, að örlögin
virðast hafa gripið á allan máta
inn í líf mitt, og það get ég
sagt þér, að ég er ekki óá-
nægður. Mér finnst einhvern-
veginn, þegar ég skoða líf mitt
niður í kjölinn, að örlögin hafi
farið varfærnum höndum um
mig, bæði í sambandi við lífs-
starf mitt, sem skipsstjóra og
þá ekki síður með hitt, sem snýr
að kvonfangi mínu. Þegar öllu
er á botninn hvolt, myndi ég
einskis annars hafa kosið mér.
Frá skipinu Borg fór ég og
tók við Villemoes, sem seinna
hét Selfoss. Síðan var ég með
Lagarfoss í kringum árið 1930.
Síðan var ég með Dettifoss,
þar til hann fórst í stríðinu.
Ég var þá í fríi. Ég er víst
ekki feigur, mætti segja. Ég
sótti nýja Goðafoss út 1948, og
seinna nýja Gullfoss í maí 1950.
— Þú sigldir með Gullfossi
frá Bordeaux í Frakklandi til
Casablanca í Afríku í eina tíð.
Framhald á bls. 14

Eimskipið Borg, en á því skipi var íslenzki fáninn fyrst dreginn að húni í útlöndum árla
morguns 1. desember 1918.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1. desember 1968