Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1969, Blaðsíða 2

Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1969, Blaðsíða 2
Kyn- hegðunar- deila pestir og aðrir skæðir smitsjúk- dómar óhindraðir, læknishjálp og heilsugæzla eru þar nær ó- þekkt fyrirbæri. Frumstæðustu menntun skortir með öllu. And spænis slikum staðreyndum er gildi hins eldfoma frjósemdar- boðorðs gerbreytt. Það áfeti réfct á sér í árdaga mannkynsævinn ar, þegar ungbarnadauðinn þurrkaði viðkomuna út og eftir voru aðeins tár og þjáning harm þrunginnar móður. Um ótelj- andi árþúsundir óx mannkynið afarhægt. í>áð var fyrst 1850 að fólksfjöldi jarðar náði einum mill jarði, og það tók 75 ár að tvö- íalda þá tölu. Nú telja sérfræð ingar, að um aldamótin 2000 hafi íbúar jarðar tvöfaldast frá því sem nú er og nái þá sjö milljörðum. Handa miklum meiri hluta þessa gífurlega f jölda verð ur engin næring til né aðrar lífsnauðsynjar, tugir þúsunda munu daglega deyja hinum kval arfulla hungurdauða. Hörmung- amar í Biafra, sem nú ganga mörgum manni til hjarta, munu virðast eins og meinlaus forleik ur eða kynningarstef að þeim ógnum. Von um frið í heimi, þar sem svo harkalega verður bitist um ætið, er sannarlega veik. Páll VI. kallar ótakmarkaða frjósemi „guðlegt náttúrulög- mál“, sem hjón megi ekki bregða frá að viðlagðri sáluheill þeirra, og hann tekur fram í sömu máls grein, að vald sitt til þessa úr- skurður hafi hann þegið af sjálfum lausnaranum fyrir meðal göngu postulanna. Vissulega veitti skaparinn manninum hæfn ina til að viðhalda tegund sinni og gerði honum nauðsynlega ttmönnun fyrir afkvæmi sínu að skyldu. En hann gæddi mann- inn einnig viti og frelsi til á- kvarðana og lagði þannig þá kvöð á hvern einstakling, að hann beri ábyrgð á gerðum sín um. Þeim ákvörðunarrétti get- ur ekkert páfabann svipt okk- ur, né syndakvittun hans leyst okkur frá ábyrgð gagnvart sam vizku okkar. Maðurinn hefir beitt viti sínu m.a. til þess að draga úr þjáningum, lækna sjúka og vernda gegn sjúkdóm- um. Sú viðleitni er nær for- dæmi frelsarans en flest önnur mannanna verk og af henni hefir hin undursamlega læknis- list þróazt. Hjá þeim þjóðum, sem hafa ráð á slíkri kunnáttu, hefir læknislistin bægt dauð- lun frá bamsfarasænginni og frá hvílu ungbarnsins, hún heftir hættulegar far- sóttir og hamlar gegn elli- hrörnun. Hún lengir manns- aevina. geysilega, en dregur um leið úr hörku þeirra ráðstaf- ana, sem náttúran setti upp- haflega gegn offjölgun mann- kyns. Nú stígur hún einu skrefi framar með því vamarlyfi við óæskilegri frjófgun, sem nýlega er fram komið og gengur undir nafninu „pillan“. Það er þetta Skref læknavísindanna, sem orð ið hefir tilefni til hins óvænta banns Páls VI., enda kenna von sviknir og reiðir trúbræður hans yfirhirði sinn við pilluna og kalla Pillu-Pál. Páfi nefnir pilluna að vísu ekki á nafn, né heldur neinar aðrar læknis- fræðilegar varnir við frjóvgun. Hins vegar orðar hann bann sitt fullgreinilega. Bannað er sér- hvert atferli, „sem miðar að því að varna frjóvgun, hvort held- ur er með fyrirfram gerðum ráð stöfunum eða meðan á samför- um stendur ellegar að þeim lokn um“. Kunnir eru langt aftan úr öldum tilburðir manna til að hindra óæskilega frjógun, enda vitnar Páll VI. til þeirra í viðvörunarskyni. En bann sitt orðar hann svo vendilega, að það taki jafrat til dauðasyndar Ónans .sem til „pillu“-varna sið menningarkonu á 7. tug 20. ald ar. Að sniðganga „hið heilaga lögmál getnaðarins“, það er sam kvæmt úrskurði páfans synd, sem stofnar sáluheill manna í voða. Þessi afstaða táknar algera iraenningarlega tímaskekkju. Eng inn gaumur er gefinn að þeirri breytingu, sem læknisfræði og heilsufræði hafa valdið í mann- legu samfélagi né að þeim ó- lýsanlegu hörroungum, sem á- framhaldandi ótakmörkuð frjó- semi hlýtur að leiða yfir mann kynið. Þess vegna draga fjöl- margir sanntrúaðir kaþólikkar mjög í efa, að Páll Vl.túlki guðs vilja með banrai sínu. Þeim þykir það fjarstæður boðskap- ur, að guð ætli milljónatugum bama að fæðast aðeins til þess að líða þjáningar hungurdauð- ans. í bannboðskap sínum reyn ir páfi að vísu að slá vamagla við slíkum ásökunum: Menn geri „hinni guðlegu forsjón rangt til með því að telja hana á- byrga fyrir þeirri eymd, sem eigi rætur í þröngsýni stjóm- valda, skorti á félagshyggju og eigingjamri valdapólitík. Menn sýni óréttlætanlega tregðu til að færa fómir, sem nauðsyn- legar séu til að bæta lífskjör almennings og tryggja hverri fjölskyldu mannsæmandi aðbúð“ Vissulega erum við fjarri því bróðurþeli að gefa annan kirtil okkar þeim, sem engan á. T. d. befir kaþólska kirkjan alla tíð stundað auðsöfmm af kappi og með árangri sem skráður er blóðugu letri á spjöld sögunn- ar, en lagt mirani áherzlu á að beita sér fyrr félagslegu jafn- rétti meðal þeirra þjóða, sem hún hefir sterkust tök á. Alla- vega reynist krafan um full- nægjandi hjálp innantóm orð andspænis hirau landlæga hungri á barnauðugu'stu svæðum jarðar, svo sem í rómversk-kaþ ólsku Suður ameríku, Indlandi og hjá miklum fjölda Afríkuþjóða. Víst kann að skorta vilja, en áreið- anlega skortir getu til að seðja þær ótöldu milljónir, sem nú svelta, reisa þeim viðunandi bú staði, veita þeim nauðsynlega heilbrigðisþjónustu og sjá börn um þeirra fyrir skólum og kenn ■urum. Til þess að geta hjálp- að, svo að varanlegu gagni yrði, þyrfti að finna og virkja nýjar auðlindir; það krefst langs tíma, og ef mamnfjölgun heldur áfram óhindruð eins og nú horfir, þá er vafasamt að sú hjálp geri betur en hafa við hinni gífur- legu fjölgun. Vanþróaðar og ör bjarga þjóðir verðskulda vitan lega alla þá hjálp, sem betur megandi þjóðir megna að láta í té, en engin hjálp verður O’Boyle kardináli. Kirkjugestir svöruðu áminningu hans um hlýðni með því að fara út og láta hann tala yfir tómum kirkjustólum. Alfrink kardináli (Hollandi). Leiðtogi hinna „myndugu kristnu“, sem afneita ýmsum kreddum kaþólskunnar, þ.á.m. g-etnaðarvarnarbanninu. Eðlisfræðingurinn Heisenborg. Bendir á knýjandi nauðsyn þess, að dregið verði úr fólksf jölgun. þeim varanleg stoð, nema þær skilji hvað veldur örbirgð þeirra. Um leið og reynt er a‘ð draga úr sárustu neyðinni, þarf að kenna örbjarga þjóðum að takmarka hóflega bamafjölda sinn. Forsendan fyrir því, að þær megni að lokum að bægja hungurvofunni frá börnum sín- um, er sú, að þær uppræti úr huga sér frjósemiskredduna og geri sér ljóst, að megintilgangur hjónabandsins er gagnkvæm ást úð og umönnun, vernd og upp- eldi bamanna. Páll VI. lætur sem hann beri kvíðboga fyrir því, að ríkis- stjórnir muni lögbjóða takmörk un barneigna og „grípa þannig inn í þennan persónulegasta og viðkvæmasta þátt hjónaástax“, en í sömu andrá gefur hann sjálf ur út siíkt valdaboð. Líklegra er, að veraldleg stjórnvöld muni láta sér nægja að fræða þegna sína um það, að takmörkun frjó semi er nauðsynleg, ef tök eiga að vera á að veita börnum þá umönnun og uppfræðslu, sem þau þarfnast. Um hitt eru dæmi að stjómvöld hafa með vald- boði viljað þjóðnýta frjósemi kvenna. Nazistar lögðu bann við hvers konar getnaðarvörnum, en hvernig sem slíkt bann var fegrað þá, munu fáir trúa því nú, að fyrir Hitler bafi vakað að tryggja guðlegu lögmáli ó- hindraðan framgang. Nú hefir páfi endurnýjað þetta bann og gert það bindandi fyrir miklu meiri fjölda manna, þótzt tala í guðlegu umboði og tekið sálu- heill fólks að veði fyrir hlýðni. Margir trúbræður hans telja, að einnig hjá honum ráði jarðbundn ar hvatir. Völd og áhrif ka- þólsku kirkjunnar myndu vaxa gífurlega, ef páfi kæmi banni sínu fram. Of sterk freisting og óróleg samvizka myndi þjá margan trúðan og hið einfalda safnaðarfólk þyrfti þá oft að krjúpa í skriftastólnum. En það mun kosta harða bar- áttu að fá almenning til að við- urkenna siðrænt gildi þessa banns, svo mjög stangast það á við beilbrigða skynsemi og harða samfélagsnauðsyn. Jafn skjótt og það var kuningjört, risu ýmsir hinir mætustu menn innan ka- þólsku kirkjunnar upp til and- stöðu við það, rétt eins og Lút- her munkur gegn aflátssölunni 1517. Kirkjuhöfðingjar jafnt og almennir klerkar telja bann- ið rangt, og óframkvæmanlegt að fá söfnuðina almennt til að hlýðnast því. Harðar andstæður hafa myndazt innan kirkjunnar og ekki sýnilegt að friðvænleg lausn fáist í bráð, Páll VI. á örðugt með að láta undan og hefir því tekið það ráð að end- urtaka bann sitt .með sérstakri áminningu, að hinum trúuðu beri að hlýða í blindni. Þess-u valdi mynduglelkans reyndi einn ig O'Boyle kardináli í Washing ton að beita, en náði áðeins þeim einstæða árangri að messugest- ir risu úr sætum og yfirgáfu kirkjuna. Það er einsdæmi í sögu kaþólskukirkjunnar. Rösk lega hálf fimmta öld er liðin, síðan Jóhanni Húss var varpað lifandi á bálköstinn á kirkju- þinginu í Konstanz fyrir frá- vik í trúarskoðunum. Lúft'her slapp nauðuglega frá sömu ör- lögum. Þá var kirkjan voldug. Árið 1633 þvingaði hún Galilei til að afneita kenningu sinni, að jörðin væri hnöttótt og sner ist um sólu. En jörðin snýst samt. Og veröldin hiefir breytzt. Kaþólska kirkjan er ekki lengur einráð. Hún er umlukt af frjáls lyndari öflum. Þess vegna dirf ast nú hennar eigin þjónar að rísa gegn skipan páfans. Ó- breyttir prestar predika opinber lega gegn pi'llubanni hans. Eða þeir yfirgefa hópum saman em- bætti sín. Hollenzkir prestar gengu jiafnvel svo langt að stofna með sér stéttarfélag! Þessa andspymu skortir ekki forystu. „Kirkjan hefir engan rétt til að setja lög, sem eigi að gilda í hjónasæng- inni“ (Thomas Roberts, fyrr- verandi erkibiskup í Bom- bay). í sama streng taka margir heimsþekktir guðfræðingar og leiðtogar kaþólsku kirkjunnar, hinir „myndugu kristnu“ eins og þeir kalla sig t.d. Alfrink kardináli, Schillebeeckx prófess or við Kaþólska háskó'lann í Nimwegen (báðir í Hollandi) og Kung, prófessor í kaþólskri kreddufræði (dogmatik) við Há skólann í Tuebinger. Páfinn reiðir nú til höggs gegn þessum mönnum, sem „eru orðnir kirkju guðs hneykslan- legir og hættulegir". óbreytt- um klerkum er einfaldlega vik ið úr embætti, prófessorar eru sviptir leyfi til kennslu (þ.e. leyfi páfa að þeir megi kenna kaþólska guðfræði), en yfir leið togum hinna mótþróafullu vof ir trúarvilluákæra. Fyrr á öld- um var auðvelt að framkvæma slíkar „hreinsanir". En aðstaðan Framh. á bls. 15 Ef viðkoman helzt óbreytt, mun íbúafjöldi jarðar, sem árið 1966 nam 3.356 milljörðum, hafa tvöfaldast árið 2003. NORÐOK-AMEKIKA Árleg fjölgun: 1,5%. íbúatala 1966: 217 millj ónir, tvöfaldast árlð 2013. MIÐ- og SVÐVR- AMERÍKA Árleg fjölgun: 2,8%. íbúatala 1966: 253 millj ónir, tvöfaldast árið 1991. EVRÓPA Árleg fjölgun: 0,9%. fbúatala 1966: 449 millj ónir, tvöfaidast árið 2043. AFRÍKA Árieg fjölgun: 2,3%. íbúatala 1966: 318 millj ónir, tvöfaldast árið 1996. SOVÉTRÍKIN Árleg fjölgun: 1,4%. fbúatala 1966: 233 miilj ónir, tvöfaldast árið 2016. ASÍA Árleg fjölgun 2,0%. íbiiatala 1966: 1.868 milljarður, tvöfaldast árið 2001. EYJAÁLFAN Árleg f jölgun: 2,1%. íbúatala 1966: 18 millj ónir, tvöfaldast árið 1999. 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 19. jan. 1969

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.