Lesbók Morgunblaðsins - 20.04.1969, Blaðsíða 7

Greinarhöfundur ásamt félögum sinum á skrifstofunni gegnt
Nýja Bíói.
John C. Vins:
l
herþiónustu
ÆT
ca
Islandi
1940
John C. Vine á Tjarnarbrúnni 1940.
SEINT í ágúst 1940 var John Tinc sendur til Islands ásamt öðrum flugmanni
Ted Hogg. Vine hafði þá verið sex vikur í flughernum. Með þeim kom hingað
upp liðsforingi, dr. Lee Roy Brown, D.F.C. og áttu þeir félagar að koma hér á
fót birgðastöð fyrir herinn. Vine og fé’agar hans dvöldust hér á landi næstu
tvö og hálft ár og lýsir Vine hér ýmsu þ ví sem fyrir kom þann tíma.
v
T ið komum frá hinu myrkv
aða Englandi, þar sem jafnvel
gluggarúður, járnbrautarvagn-
anna voru dökkmálaðar til að
fyrirbyggja ljósglætu, og það
var okkur mikil'l léttir að sjá
Keykjavík baðaða í ljósum.Lít-
il störf biðu okkar fyrstu mán-
uðina svo við fengum nógan
tíma til að litast um, skoða í
búðarglugga og sitja yfir kaffi-
bolla á kaffihúsunum eða fara
í bíó. Mig hafði aldrei dreymt
um að ég ætti eftir að fara 3
útisundlaug um hávetur en úti-
sundlaugin í Laugarnesinu varð
nú samt sá staður sem mér
verð tíðförulast á. Þar gat mað
ur setið undir heitri sturtunni,
stokkið síðan undir þá köldu
og steypt sér þá í laugina.
Hermenn sóttu líka Sundhöll-
ina vel. Sú laug er betri en
flestar, sem ég hef séð í Eng-
landi. Ég hélt fyrst í sakleysi
mínu að litlu sápustykkin, sem
maður fékk þegar maður borg-
aði væru aðeins handa hernum
en auðvitað voru þau handa öll
um. Þetta var fyrsta sundlaug-
in sem ég hafði komið í, þar sem
hægt var að sápuþvo sér úr
heitu vatni áður en maður fór
í laugina.
Eg var staddur í Sundhöll-
inni í nóvember 1940, þegar
nokkuð kom fyrir, sem sýndi
vel, hve rólegir Islendingar
voru enda þótt þeir væru þá
svo að segja staddir í eldlín-
unni. Loftvarnarflauturnar
byrjuðu að ýlfra í höllinni, sem
var troðfull af fólki og við fór-
um að athuga okkar gang. En
íslendingarnir héldu áfram að
busla, óhræddir og skiptu sér
ekki hið minnsta af aðvörun-
arflautinu, svo að við höfðum
þann háttinn á líka.
Þetta aðvörunarflaut heyrðist
oft næstu átján mánuðina. Það
var blásið i hvert skipti, sem
þýzk flugvél flaug yfir, en
þær komu ýmist einar eða í
flokki. Það voru venjulega
Focke-Wulf Condorvélar, en
stundum fluttu þær sprengjur
sem þær vörpuðu á brýr eða
nálægt herbúðum.
Manni varð fljótlega ljóst á
gönguferðum sínum um götur
Reykjavíkur að fólk var miður
hresst yfir hernáminu. Það gekk
fram hjá manni án þess að virða
mann viðlits og mér leið sjálf-
um ekki rétt vel. Einkennis-
búningarnir okkar voru þeir
fyrstu, sem íslendingar höfðu
hér augum litið í margar aldir
og það var ekki erfitt að geta
sér til um hugsanir fólks í okk-
ar garð.
Fólkinu var ókunnugt um
þær aðstæður sem við bjuggum
við, en ég býst við, að jafnvel
vitneskjan um það hefði litlu
breytt. Við bjuggum í tjöldum,
átta saman, og sváfum á óhefl-
uðum tréplönkum sem lágu á
benzínbrúsum. Við stóðum í bið
röðum á bersvæði til þess að
ná mat okkar og fengum venju-
lega velþekkta, en að sama
skapi óvinsæla niðursoðna
kássu. Við þógum okkur og
rökuðum undir beru lofti
og stundum var frosið í
krönunum. Það kom og fyr-
ir, að við urðum að fara á
fætur um miðjar nætur til að
festa tjöldin sem fuku gjarn-
an í hvassviðri.
Ég varð aldrei uppiskroppa
með lestrarefni. Mér voru send-
ar bækur frá Englandi en marg-
ar keypti ég líka í ensku bóka-
búðinni í Austurstræti. Satt
er það, að engir ísbirnir eru Lil
á íslandi og undarlegt í meira
lagi að brezku herdeildirnar
hér sky'ldu hafa valið ísbjörn
inn sem merki sitt, en jafnvel
þá mátti sjá hundruð „Mör-
gæsa“ í gluggum bókabúðanna.-
Mér virtust fleiri bókabúðir í
Reykjavík en nokkurri annarri
borg af svipaðri stærð, sem ég
þekkti. En enskar bækur feng
ust helzt hjá Snæbirni Jóns-
syni.
Ég þekkti lítið eitt til sögu
ísland; og landslagsins hér, þar
sem ég hafði lesið rit eftir Oli-
ver Chapman rétt fyrir stríð,
en bókin hét „Á ferð um ís-
land“. Ég gat því sagt vopna-
bræðrum mínum (við áttum
ekki eina einustu byssu) tölu-
vert um land elds og ísa. Eng-
lendingar vaxa svo úr grasi, að
þeir ,,vita“ að Kolumbus fann
Ameríku, þar sem allir skólar
kenna það. Þeir okkar, sem til
Reykjavíkur komu urðu hins-
vegar að viðurkenna villu sína,
þegar þeir sáu hið mikla líkn-
eski af Leifi Eiríkssyni.
Flugmálaráðuneyti okkar
hafði ákveðið, að staðsetja hér
herdeild, en fyrsta veturinn var
ekki annað að sjá en þeir hefðu
gleymt tilveru okkar. Einu flug
mennirnir hér, utan okkar,
voru þeir í 98. deildinni. Þeir
bjuggu i tjöldum við flugvöll-
inn í Kaldaðarnesi. Hinar me'ð-
allangfleygu flugvélar þeirra
og sprengjuflugvélar voru því
sem næst ónothæfar bæði til
árásar sem varna. Þær hófu sig
til flugs, þegar þýzku njósna-
vélarnar komu að skoða brezku
herbúðirnar, en voru alltof hæg
fara til að ná í skottið á Þjóð-
verjunum.
Ég var sendur til Kaldaðarness
snemma í desember 1940 til
hálfs mánaðar rannsóknar á
stjórn og framkvæmdum flug-
hersins. Ég ferðaðist í skottinu
á þriggja tonna bryndreka sem
flutti nokkra hermenn úr fríi
frá Reykjavík ásamt birgðum.
Ég held að ferðin hafi tekið um
tvo tíma og allan þann tíma
hélt ég dauðahaldi í jarngrind-
urnar undir tjalddúknum. Veg
urinn lá utan í fjalli einu,
nokkra mílna leið, og hafði öku-
maðurinn ekki augun hjá sér
var líf okkar lítils virði. Vagn-
inn hoppaði til og frá í hinum
stóru ho'lum í veginum og ég
fékk ekki mikinn tíma til að
dást að útsýninu.
Hefðu Þjóðverjarnir haft
langdrægar myndavélar þenn-
an fyrsta vetur, hefðu þeir
getað myndað ýmislegt undar-
legt. Brown liðsforingi (sem dó
síðaitliðið ár í Kanada) bað
okkur aldrei að gera nokkurn
hlut, sem hann treysti sér ekki
til sjálfur og hvenær sem við
hlóðum herbílana stóð hann þar
líka með uppbrettar ermarnar
og hlóð með okkur, blókunum.
Þjóðverjarnir hefðu líka getað
myndað okkur í eltingarleik við
loftbelg sem slitnað hafði upp
í Bretlandi og dró nú hálft
tonn af vírum yfir endilangt
Suðurland. Við eltum hann í
jeppa og gekk á ýmsu. Og góð-
um myndum hefðu þeir náð, þeg
ar við vorum að ferma flugbát-
ana. Við sigidum út að þeim í
smájullum og tókst með harm-
kvælum að lyfta upp í þá nærri
fjörutíu lítra ámum af benzíni.
íslendingar voru okkur ekki
fjandsamlegir. Þeir héldu sér
aðeins í fiarlægð og sýndu af-
skiptaleysi. Sjálfur hafði ég
gaman af að leika mér við börn
in. Þau komu oft til okkar
að Túngötu 5 og seldu frétta-
blöð hersins, „Daily Post“ og
„Midnight Sun“, en þau voru
prentuð af íslendingum.
Við fluttum síðar í húsnæði
að Tjarnargötu 3 og þegar
snjóa tók um veturinn fórum
við í snjókast við krakkana.
Ég man hve okkur þótti hrá-
slagalegt að sjá krakkana éta
rjómaís á götunum í hörku-
gaddi. Svo tókum við þetta
upp eftir þeim.
Þegar við höfðum verið hér
í rúmt ár, ákvað flugmálaráðu-
neytið að dvöl okkar hér skyldi
verða hálft ár enn, en þeir, sem
vildu, gætu framlengt hana um
eitt ár. Þegar þetta var, hafði
lið okkar aukizt og við vorum
orðnir sjö flugmenn og vildum
allir fram'lengja dvöl okkar.
Ég efa stórlega að við hefðum
óskað þess, hefðum við legið í
einöngruðum herbúðum ein-
hvers staðar úti á landi. Það
var gaman í Reykjavík og sum-
ir okkar kynntust íslendingum,
sem buðu okkur stundum heim.
Þeir, sem ég kvnntist ræddu
frjálslega um stríðið og vott-
uðu þeim samúð sína, sem ekki
voru atvinnuhermenn, en höfðu
verið kallaðir í herinn vegna
stríðsins. Rósemi fólks í Reykja
vík og virðuleiki þess höfðu
mikil áhrif á mig. Hér höfðu
ekki sézt erlendir hermenn öld-
um saman. Þeir vöndust fljót-
lega loftvarnarmerkjunum og
héldu áfram störfum sinum óár-
eittir og fóru jafnvel út á götu
að sjá þegar skot loftvarnar-
byssanna sorungu.
Kímnigáfa fslendinga féll mér
vel. Einu sinni fór ég í Sund-
höllina í borgaraklæðum og
baðvörðurinn sagði við mig.
Ég sé að þér hafið yfirgefið
loftherinn, sagði hann og glotti
við.
Brown liðsforingi var eitt
sinn á gangi, þegar hann mætti
íslenzkum kunninsrja sínum. Þeg
ar þeir höfðu rætt saman litla
stund kvaddi íslendingurinn
hann með þessum orðum: —
Guð blessi Konunginn —
og Stalín! —
Framh. á bls. 14
20. apríl 1989
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7