Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1969, Blaðsíða 5

Jón Leifs
Kristján Albertsson minntist Jóns Leifs í útvarpinu 1. maí
sl. Þann dag hefði Jón Leifs orðið sjötugur, ef hann væri
enn á lífi. Fer hér á eftir meginkaflinn úr ræðu Kr. Alb.,
en hann lauk máli sínu með því að lesa upp bréf til Jóns
Leifs frá franska skáldinu Romain Rolland.
HjS Jóni Leifs fóru sam-
an, með óvenjulegum hætti,
lund og gáfur listamanns og
athafn.ahugur og framkvæmda-
dugur brautryðjandans. Eg
man undrun manna þegar hann
26 ára gamall lét sér detta í
hug að koma til Reykjavíkur
með eina af frægustu symfóníu
hljómsveitum Þýzkalands, svo
að landar hans ættu loks í
fyrsta sinn kost á að heyra
æðri tónlist með nokkrum há-
menningarbrag. Hann sótti um
styrk frá bæjarstjórn Reykja-
víkur til þess að koma hug-
mynd sinni í framkvæmd, og
með því að hann var búsett-
ur erlendis féll í minn hlut að
afla málinu fylgis. Einn af á-
gætustu mönnum bæjarstjórnar
sagði við mig: ..Jafnvel þótt
þessi alls ófullnægjandi styrk-
ur verði veittur þá skuluð þér
sanna til að ekkert verður af
þessari hijómleikaferð. Hún
getur aldrei orðið annað en
fallegur draumur ungs lista-
manns, sem ekki rætist." Bæj-
arstjórn samþykkti styrkinn.
Og Jón Leifs kom með hljóm-
sveitina. Hún lék undir hans
stjórn, tólf sinnum fyrir troð-
fullu húsi. í fyrsta sinn beyrð-
ust á íslandi symfóniur Beet-
hovens og annarra æðstu snill-
inga. Og það setm menn furðaði
mest á — fyrirtækið bar sig,
mig minnir að hreinn arður
yrði sjö krónur. Hljómsveitin
hafði fallizt á að förin yrði
skemmtiferð í sumarleyfi, og
leikið endurgjaldslaust.
Jón Leifs átti sér alla æfi
marga fallega drauma ungs
listamanns, drauma sem rætt-
ust fyrir áhuga, sem kveikti út
frá sér, og fyrir hugrekki
hans, ósérhlífni og þrautseigju.
Hans mesti draumur var þess
eðlis, að framtíðin ein fær séð
hvernig hann muni rætast. Hin
miklu tónverk hans bera það
með sér, að hugmyndum og
1j J
í S3
í —)*'- k'f*
'hj l**«-1*

r
1
• O' j*- /0 J'u^
d'xwí- cfVj > I Lo 'ty
h L,—**'-'&*- * (k h,;j •
i n " ijA* - r'" L y*1
C'c
j-. i — a iu j i tj W 'lJtc. S
^lnL^ lYu- . ' L*— (*- L ]u- ,
eAkufC \U fu. Vi/i'*. ,

^0^(Ía~—--7^
Bréf Romain Roll ands til Jóns Leifs.
BÖKMENNTIR
OG LISTIR

allri gerð, að hann ætlaði þeim
langt líf með óbornum kyn-
slóðum. Draumur hans var tóna
heimur, svo eðlisskyldur öllu
hinu sérkennilegasta og göfug-
asta í þjóðlegri listerfð, svo
hreinn og máttugur í tjáningu
íslenzkrar lifstilfinninigar og ís-
lenzks anda, að hann mætti
verða ævarandi þáttur af okk
ar þjóðmenningu. Ég held ekki
að fsland hafi átt marga lista-
menn á þessari öld sem jafn-
að verði til Jóns Leifs um stór-
brotinn metnað og bjargfasta
trú á heilaga köllun.
Hann var skilgetið barn síns
tíma á Islandi, fyrri hluta þess-
arar aldar: elskaði sína ætt-
jörð, vildi vinna henni það sem
hann vann. Ást hans á list sinni
og ást hans til íslands urðu að
einu afli í lífi hans og verki.
Á yngri árum hneigðist hug-
ur hans fyrst að íslenzkum
sönglistararfi, rímnalögum og
rímnakveðanda, þjóðlögum,
vikivakadönsum. Hann hlustar
aftur í aldir á raddir fólksins
í lágu... baðstofum, og á skamm-
vinnum gleðikvöldum, þegar
dansirm var stiginn við söngva
um ástir og æfintýr. Hann finn
ur í frumstæðri tónlist hinnar
einangruðu strjálbýlisþjóðar
hennar innri heim, hugrenn-
ingar og lifshræringar í gleði
og sorgum, þrautum, vonum og
draumum. Hann leysir þessa
list fólksins úr álögum ein-
hæfni og kunnáttuleysis, skapar
úr henni meðal annars glæsileg
hljómsvaitarverk, sem óhætt
mun að segja að alla tíð muni
verða talin með gersemum is-
lenzkrar tónlistar.
Á þroskaðra skeiði beinist
hugur hans fastast að anda og
snilld okkar elztu bókmennta,
og hans mestu átök verða stór-
felld verk, hvert af öðru, inn-
blásin af gullaldarmenningu
fslands, hin fyrsta tilraun til
að tjá fornt sálfar, foma harma,
fornan mikilleik, í islenzkum
tónverkum. Það er ekki á mínu
færi að segja neitt um þau
verk, sem ekki hafi áður verið
betur sagt af mér meiri kunn-
áttumönnum í tónlist, ekki sízt
útlendum, sem farið hafa hin-
um loflegustu orðum um frum-
leik og stórfengleik sumra þess
ara verka. Með þeim hefur Jón
Leifs viljað gefa landi og þjóð-
arskapi mál í æðri tónlist,
minna okkur á af hvaða bergi
við erum brotnir, hvað við get-
um verið, eða orðið, í lífi og
list, eí við kjósum að vera við
sjálfir, trúir uppruna okkar og
eðli.
Framhald á bls. 7.
Jóhann 5. Hannesson
Kvöldmáltíð
I.
Þeim sem elska mig
er dreift á þjóðlönd,
þeim sem eg hefi elskað
á frumefnin.
Dragsúgurinn í rauðköflóttum gardínunum
hvíslar um mannlausa stofuna:
Hér situr þú.
II.
Klukkan í horninu
hvorki slær né gengur.
Nema eg
hefir enginn gengið lengi
innum þessar þrennar dyr.
Hér er ekki stund.
En staður:
Þjónn í rauðu vesti tekur sama pláss
og mannkynið
nema eg.
III.
Ósýnileg
utan við tjaldaðan gluggann
í órafjarlægð næsta strætis
rís dómkirkjan, fræðari aldanna,
alvitur, máUaus.
Við dyrnar
dýfa trúaðir hendi í heilagt vatn:
heilsa guði á fingramáli.
IV.
Á grænum stilk
springur glasið mitt út.
Blómið sem það ber
er löngu dáið.
Við næsta borð eru hjónaleysin
lengi að velja sér matinn.
Ilmur heilagleikans
er engin augnablikssmíð.
Sigurður Jóhannsson
Ljóð
liðinnar rústir leita
sér leiðar í hug minn, spyrja:
hvað eigum við ógleymt
hvar gætir okkar
hver gætir okkar í þínum heimi
leiðin leitar: hver gætir þeirrar
sem ekki spyr?
Þrjár yrbingar
endur
minning, óraunhæfur
fundur
sem átti engan rétt á sér
fuglatár
eða fiðrildasöngur
11. maí 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5