Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1969, Blaðsíða 10

6 íslenzkir portretmálarar — Annar hluti
BALTASAR_______________
„Þetta QUID DIVINUM
sem lifir og andar í
mannlegum forgengileik##
BaLtasar, sem nú hefur fengið
íslenzkan ríkisborgararétt, og
heitir nú Davíð Baltasar Guðnia
son, samkvaemt himim furðu-
legu íslenzku lögum, sem vart
munu eiga sér hliðstæðu anmars
staðar í veröldinni. Baitasar hetf
ur málað mörg portret síðan
han.n settist að á íslandi, en gagn
stætt öðrum portretmálurum hef
ur hann einkum og sér í. laigi
fengizt við að mála konur og
börn.
— Þú hlauzt akademiska miennt
un í málaralist í Kataloníu. Var
portnetlist tekin sérstaklega fyr
ir þar?
— Ekki sérstakTega. Við unn
um við fígúruna eins og amnars
staðar í skólum, maður kemst
inn í eðli hennar og þar með
andlitsins.
— Það er e.t.v. ekki hægt
að kenna mönnum að ná svip?
— Varla held ég. Ég held,
að menn hljóti að hafa þann
hæfileika meðfæddan, og sá
sem alls ekki hefur hann, getur
varla.orðið portretmáiari. Þetta
byggist á næmi og við höfum
ölll misjafnt næmi fyrir öðrum.
Þá á ég ekki við að geta teikn
að upp andlit með Ijósmynda-
legri nákvæmni. HeTdur á ég
við hæfileikann til að ná anda
mannsins, sálinni, eða því sem
við nefnum karakter. Það væri
jafnvel hugsanlegt að mála eins
konar portret án þess að það
sé af manninum sjálfum. Það
gætí verið landslag t.d. Að vísu
er það dálítið súrrealisk hug-
mynd, en því ekki það.
— Portretmálarar hafa marg-
ar mismunandi tækiniTegar að-
ferðir, er ekki svo?
— Tæknin skiptir ekki máii,
hún þjónar þeim tiTgamgi að ná
fram myndinni, portretimu eins
og listamaðurinn skiílur það. Sér
hver maður er sérstæður á ein-
hvern hátt. í portreti er mikii
vægast að ná fram þessum sér-
stöku einkennum.
— En tekurðu tiHit til óska
þess, er þú málar, ef um sTíkt
væri að ræða?
— Nei, ég vinn verkið sjálf-
ur og spyr akki, viltu hafa
þetta svona eða á ég að breyta
því? Nei, ég segi aðeiins, þetta
er eins og ég skynja þig.
— Ef tiil þín kæmi ókunnur
maður og bæði þig að mála mynd
af sér, gætirðu þá umsvifaliaust
málað gott portret?
— Það væri þá einungis um
að ræða að mála samkvæmt því
sam maður sér, og það yrði
yfirborðsleg mynd, einskonar frá
sögn af ytri einkennum, en varla
mikið annað. Gott portret hlýt-
ur að byggjast á því að þe'kkja
vel þann sem maður málar, og
hafa auk þess þetta næmi, er
við minntumst á áðan.
— Á þetta sama við um börn?
— Já. Fyrst teikna ég þau
oft og mörgum sinnuim og það
geri ég reyndar við alla, sem
sitja fyrir hjá mér. Það kem-
ur manni í snertingu við per-
sónuleika.nn smám saman.
— En er ekki beldur verra
að gerá gott portret af barni?
— Nei alls ekki verra og í
rauninni betra. Böm eru eðld-
legri, þótt þau hafi ekki fengið
fastoiótaðan svip.
— Ég sé að þú ert hér með
tvö stór portret af bömuim?
—Já, og eitt þeirra er rweira
að segja það þriðja, seim ég
geri fyrir sömu fjölskylduna.
— Hefurðu gert mörg barna-
portret síðan þú komist til Is-
lands?
— Já, talsvert mörg, og miklu
flleiri þó meðam ég átti heimia
suður í Katailóníu.
— Er þá minn'a um að fulll-
orðið fólik sitji fyrir hjá þér?
— Nei, það er liklega svip-
að og einkum eru það konur.
— Hvað ertu tangi að máTa
meðalstórt portret?
— Með því að vinna að stað-
aldri og gsra eitthvað á hverj-
uim degi, get ég gizikað á 10
daga. Ánnars er erfitt að silé
nokkru föstu urn það.
— Og þú teiur þig natúral-
ista?
— Já eindregið, og vildi gjarn
an skilgneina það nánar. Þegar
ég segi natúralisti, þá er þar
ekki um að ræða eftiröpun sam
kvæmf neinni niðrandi merkinigu
orðsins í notkun nútíma gagn-
rýnenda. Hlutirnir koma okkur
fyrir sjónir í öMuim símuim lit-
rdfca og töfrandi síbreytileiik.
Sú stund kamuir í lílfi listamiahns
ins, er hann skynjar hin ljóð-
rænu áhrif þessarar fjölbreytai,
fyrir þau verða til málverk mieð
vissum eiginieiikum — hiinum 1‘ítil
Tátu eiginleikum þeirra taluta,
sem forsmáðir eru af abstrakt-
og pop-.málurum. Sillkið hefur
sinn glans og fLosið annan,
g'ljáamdi síður hestsins eru un-
um á að horfa fyrir næmt augia,
glampandi eldhúsálhöíld, glitraindi
vín í barmafullri skái, ávextir
Baltasar: Portret af ungum dreng.
Baltasar: Portreí af barni.
og glös eru jafn rík af mynd-
ræmuim 'eiginiLeikuim og gu'l-
keðjur eða blúnduslæða á konu
hendi.
Fyrir hinn næma málara, sem
hefur unum af því sam hann
sér umhverfis sig, er það ánægju
tagt hLutverk að umskapa í lisf
siran sérsftak'a skilning á raurn-
veruleikanum og endurskapa á
léreftinu þá fjöibreytni hlut-
anna, sem fyrir au'gu ber —
leiða í ljós, 'ef svo mætti orða
það, hina mikTu hugmyndaauðgi
skaparans sjálfs. Cervantes seg
ir: ,,Mannikynsaga.n er htelgur
dómur, veigna þess að 'hún á að
vera sönm og þar sam sannileik-
urinn er, þar er Guð, samnleik
urinn er ein hliðin á guðdómm
um“.
Listrænn sanntaikur feliur því
í sér þennan alvöruþrunign'a,
trúarlega skilining og hlýtur að
spillast ef við innleiðum í í-
hugun hans hina lágkúruilegiu
hugmynd eftiröpunar, sem endur
reisnarsfefnan og ný-klassikin
beita. f andlitsmynduim kieimur
persónulieikinn ekki fram fyrir
kuinnáttusamlega samræmirngu
útlína og skugga við hinn ytri
raunveruileika, heldur fyrir fast
hiildna handsömun hins innra
manns, öfluiga framlöðun einstaM
ingssálarinnar, sem fær á sig
mynd á léreftinu og miðlar
krafti sínum til áhorfandams.
Krafturinn liggur ekki í mynd
smíðinni sjálfri né heldur skreyt
in.garáherzium af því ta.gi, sem
framLeiðendur hinna „listræmu“
andlitsmynda temja sér, heldur
því að grípa höndum þettia Quid
Divinum seim lifir og aindar í
man'nlegium forgengiteik.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. maí 1968