Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1969, Blaðsíða 14

ur
fyrA
Ul K'
íriM-
H<-ö.
J)/Rfl-
HLlóf)
rorfl

i.TyR)Cr-
A£
^MÐ
H w Ð
K'/trf'-
r< B PH
rétfl^
ÁKftfR
fiCyu.r
Tort in
6Æí.u-
/VrtW
EHO-
ih<;
£^t>-
INC,
t|i-L “
irirfl
flUtf)-
l í-£ív-
Í,R£/'
JflR
HR£-p
Lím
'OVF)
QoT
FoR-
JoíiN
l\m\a
IflNDI
11 £z ■.arcjz Izií- .C - X X "A y. 9- - r’- 1— cr cr s/) l- • ^ Or Ckí Cf X
[% \ - -J J X ar v» V- X r 5 « t KL M y o v V: \A ui X a; — U- o _> Qr X X
z. |5| Qr - t/. X S óö íií O U- X C cz Q <r Qr .a: X VT ta -
K. CE »Fft <t J -> < 0Í ‘ú- IU IV. a: oc % 2 £ <r -- w. 'ö H V> .Uj Qr X
A 5 •>- 3 o cr CE oí U. U. s: ! V- < 4 ?■;* Vr cr 0c s; <r c U) 3 qr A- o~ cr
■; v I 3 or .a: 4> % u.^ % \^> n. X CF U. •Z. cr > CJ. E* h- 4{ 1 cr k 5c I cc V- S -O <x
cr 'O^-i oc CE □ J cc w f c UJ (Á -j r £ C < z: 1; i 1 $ £ S'Vf VA — % y
tl ■ Œ Od a: II lí — h -1 czr rr 1- > w —> ■2. ar cx 14? -J hll
'rtr 5 5 '2. wm fi > / .* V UJ Ctí ■3 V^. sJ- 1- <y cn xí 30 Li -J ar
J cr or cr CT rn cz 3 o tr vJ VA s: 5c -J
C£ u. ct -j _J V - cr C*. fc 1« -3-> lA tí ctr v V 'c 1 ol 0- UJ -j ~<c X. <
t-> .cv J or fc. o 1- Jt X Cit ctr *>- U) © 3 <y. Q> Uí I | -J ct csl u. i V- 1— -tr X >
K* u .0 zs at ±. a: UJ or — 0- oL UJ þ- l- ar o cr
1 11 V- \ ■ 1 X.c> II 3 « i iwt- “s: -» cjr i r, ; •. cr t a V---' > -=j
Á nœstliðnum árum hefur það
mjög farið í vöxt að hið opinbera,
borg, sveitarfélög og ríkissjóður
hafi boðið framkvœmdir sínar út
til verktaka. Er hér um eðlilega og
sjálfsagða þróun að rœða, sem
reynzt hefur hagkvœm, ekki sízt
fyrir verkkaupmann. Því miður
hefur sá tíðarandi lengi viljað vera
viðloðandi hérlendis að ekkert geri
til þótt framkvœmdir opinberra
aðila séu kostnaðarsamav. „Ríkið
borgar“, eru orð sem vafalaust hafa
oft verið sögð. Á þessu hafa vitan-
lega verið undantekningar. Hvar
vetna er að finna samvizkusama
stjórnendur, sem gœta vel þess sem
þeir eru settir yfir, hver sem í hlut
á.
Verkefnin sem skapazt hafa á
hinum almenna útboðsmarkaði hafa
orðið til þess, að fjölmörg verk-
takafyrirtœki hafa verið stofnsett
og starfrækt. Líftími þeirra hefur
reyndar verið mjög m'sjafn og ófá
hafa geispað golunni, þegar því
verkefni lauk sem þau tóku að sér.
Onnur hafa staðið af sér misjöfn
veður og komizt bœrilega á legg.
Þeim hefur þó jajnan verið hœtt og
verður hœtt við falli, að minnsta
kosti meðan engar reglur eða lög
eru hér til um útboð og samninga.
Þess ber að geta, að nýlega hefur
stofnun ein sent frá sér drög að
slíkum útboðs- og tilboðsreglum,
en þær hafa takmarkað svið og
koma varla að gagni nema við
minni háttar framkvæmdir. Undir-
ritaður minnist þess hins vegar að
fyrir nokkrum árum var flutt á Al-
þingi tillaga til þingsályktunar um
að skipuð yrði nefnd til að vinna að
undirbúningi löggjafar um þessi
mál. Var tillagan samþykkt með
samhljóða atkvœðum og umrædd
nefnd skipuð, en síðan hefur lítið
heyrzt og engar tillögur verið lagð-
ar fyrir Alþingi.
Hér er vissulega mjög miður far-
ið. í skjóli þess að engin lög eða
reglugerðir hafa verið til um út-
boð og samninga hefur allskonar
spákaupmennska þrifizt með ágœt-
um og spillt ótrúlega fyrir. Menn
hafa ekki einungis kollsiglt sjálfa
jig, heldur spillt fyrir öðrum verk-
tökum og rýrt álit þeirra út á við.
Með orðinu spákaupmennska er
hér átt við tilboð, sem eru svo fjarri
lagi, að augljóst er, að verktakinn
hefur enga möguleika til að standa
RABB
við tilboð sitt. Eigi að síður hefur
slíkum tilboðum oftsinnis verið tek-
ið, og síðan hafa framkvœmdir ann-
að hvort stöðvazt í miðju kafi, eða
verkkaupinn hefur neyðzt t:l þess
að inna af hendi greiðslur fram yf-
ir umsamda upphœð. í þessu sam-
bandi nægir að nefna sem dœmi
eitt byggingafyrirtœki sem var all
umsvifamikiö á útboðsmarkaðinum
fyrir fáum árum, og tók að sér
mörg verk. Gjaldþrot þess mun svo
hafa numið milli 10 og 15 .nillj. kr.
og þann skell þurftu skuldheimtu-
menn að taka á sig þegjandi og
hljóðalaust.
Það hefur einnig háð þróun ís-
lenzkra verktakafyrirtækja, hversu
litil samvinna hefur verið á m'lli
þeirra. Samkeppni er œskileg og
eðlileg, en þegar farið er að gœta
tortryggni og togstreytu að ástœðu-
lausu, er of langt gengið. Hefur
þetta verið orsakavaldur þess, að
lagt hefur verið í óeðlilega mikil
kaup tœkja og búnaðar. Má segja,
að oft hafi mál skipast þannig, að
keyptar hafi verið vélar og margs
konar dýr útbúnaður til einstaks
verks og síðan hafi verið sáralítil
notkun á viðkomandi tækjum. Gef-
ur auga leið hversu slíkt er óhag-
kvœmt frá þjóðhagslegu sjónarmiði
og spurning hvort ekki sé eðlilegt
að hið opinbera hafi hér eitthvert
eftirlit eða aðhald með höndum.
Því miður hefur hið opinbera
ekki sýnt nœgilega gott fordœmi í
útboðum á verkefnum sínum.
Dœmi um slíkt má nefna byrjunar-
framkvœmdir á Vesturlandsvegi,
sem fengnar voru fyrirtœki sem
hefur verið sköpuð óeðlileg forrétt-
indi fram yfir önnur verktakafyrir-
tœki, og það hefur á þann hátt náð
að eignast meira eigið fjármagn en
títt er um önnur íslenzk fyrirtœki
og skákar í skjóli þess. Samgöngu-
málaráðherra hefur lýst því yfir,
aö þessi háttur verði ekki hafður
á þegar hinar nýju og miklu hrað-
brautaframkvœmdir, sem nú eru
fyrirhugaðar, verða boðnar út. Von-
andi bera íslenzk verktakafyrir-
tœki gæfu til þess að sameinast
um það verkefni. Þau hafa sameig-
inlega yfir nógri þekkingu, tœkjum
og búnaði að ráða, en eru vanmátt-
ug ef hver og einn pukrast í eigin
horni. Hér er á ferðinni verkefni
sem íslendingar eiga og verða sjálf-
ir að framkvœma.
Steinar J. Lúðvíksson.
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. maí 1969