Lesbók Morgunblaðsins - 27.07.1969, Blaðsíða 2

Lesbók Morgunblaðsins - 27.07.1969, Blaðsíða 2
ingu við „göfug umgmenmi". Svo er að sjá sem 25 dómendaninia hafi anruaðhvort verið heiðarlegir (eins og Cíceró segir) eða jafnvel entn mótsnúnari Clódíusi en þeir voru þurfandi fyrir peninga eða kvemnafar. Ákærendur gátu einnig ráð- ið skipain kviðdómsins og hafa áin efa reynt eins mikið til að fylla hanin and- stæðingum Clódíusar eins og vömin reyndi til að koma vinum hans þar að. Clódíus var sýknaður með 31 atkvæði ge.gr. 25. En áður en sá dómur yrði kveðinn upp bar drjúgt til tíðinda í réttansaln- um. Vitni voru leidd að því, í þeim til- gangi einum að séð verður að vekja and úð dómenda á Clódíusi, að hann hefði íramið sifjaspell með systur sinni (Ter- tíu, sem var yngri en hann, ek'ki Cló- díu). Þótt ekki hefði verið búizt við mikluim vörnum af hendi Clódíuisar gegn helgispjallaákærunni lagði hann Skyndilega fram fjarverusönmun. (Það hefur ef til vill runnið allt í einiu upp fyrir homuirn hversu staðráðnir gæðing- amir voru í að klekkja á honuim.) Vin- ur hans sór þess eið, að nóttina, sem helgispjöllin voru framin hefði Clódíus verið staddur 100 kílómetra frá Róm. Það var Cíceró sjálfur sem bar þetta til baka (og rakti síðari erjur þeirra Clódíósar til þessa atviks) með því að staðhæfa að Clódíus hefði verið með sér í Rómaborg. Stærsta hindrunin á vegi ákærenda varð þó framburður Caesans, sem kall- aður var til að bera vitni um hórdóms fyrirætlanir Clódíusar (fremur en helgispjöllin þar sem han/n var ekki staddur í húsinu) og kvaðst hann ekk- ert vita um það mál. Það kom á sækj- anidanm og hanm spurði hví Caesar hefði þá skilið við Pompeiu. Þvi svar- aði Caesar með hinmi sjálfumglöðu setn- inigu, sem fræg er síðam, en er þó ekki til í frumlegri mynd, þar sem Caesar hlýtur að hafa orðað hana á latínu en Plútarkus endursegir hana á grís'ku. Svo virðist sem hin óvænta spurnimg hafi rekið Caesar til hræsmi, sem hon- urnri var ekki töm þar sem hann var í kynferðismálum sjálfuir settur lamgt undir allan grun: margfaldur hórkarl og útbásúnaður af Catullusi (sem hcinn fyrirgaf og bauð til kvöldverðar) sem saurlífisseggur og svo ræmduir fyr- ir ástarævintýri sitt með Nikodemiusi kónigi í Biþyníu (þar sem hann var í ríkiserindum inman við tvítugt) að þeg- ar hanm var gerður ræðismaður nefndi meðræðismaður hans hann opinberlega „dmolrtmimiguna af Bilþyníu". Kynlegt háttalag Caesars við réttar- hðldin benti eindregið til þess að þar færi enginm óvinur Clódíusar. Tveim árum síðar, er hanm var orðinn ræðis- maður, studdi hanm Clódíuis með ráðum og dáð. Plútarkus, sem rúmri öld síðar akrifaði ævisögu Caesans, furðar sig enm á þvi blygðunarleysi að taka upp atjórmimálasamstarf við þanm manm sem eyðilagt hafði hjónaband hans. Þó er ekki víst nema Caesar hafi veirið enn blygðunarlausari. Hneykslismálið í kringum Gyðjuna góðu hefur á sér öll einkenmi tilbúninigs. Til ástafumdar var tækifærið hið fáránlegasta. Eins líklegt er að þetta hafi verið samantekim ráð þeima Clódíusair og Caesars og skyldi Clódíus bera úr býtum skemmtanina, tækifæTÍ til að fletta ofan af fjamstæð- um helgihalds, sem framkvæmt var fyr- ir siða sakir fremur en trú og, að öllurni likindum, loforð um pólitískam stuðm- ing. í hlut Caesars myndi koma tilefni til að skilja við Pompeiu án þess að baka sér pólitíska óvild fjölskyldu hennar. Caesar getur ekki hafa séð fyr- ir að mótherjar Clódíusar myndu gamiga svo langt sem raun bar vitmi. Er þeir gerðu það neyddist Caesar til að gera sér upp sjálfumglaða rökleysu fremur en bera vitni gegn samherja síniuim. Er Caesar óskaði eftir skilnaði var það til þess að geta leitað nýs ráðahagls, sem betur félli að stjórmmálasteími hamis. (Það gerði hanm svo árið 59) Og að hanm hafði ekki efni á að styggja fjöldkyldu Pompeiu árið 62 stafaði af því að hann var í pólitískrd sjálfheldu. Fyrst og fromst var það stjórmarskrá Rómverja, sem að honum þrengdi. Sú regla að skipa menm í embætti til aðeins eins árs í senm og Skipta síðan hverju embætti milli mangra aðila, sem vógu hver upp á móti öðruim, girti nær fyrir það að nokkuir gæti komizt neitt. Þó virtust plebeiar sækja nokkuð á og fengu þeir síaukna hlutdeild í þeim völdum, sem áður höfðu verið í hönd- um höfðimgjanma einma. En frami ple- beia var á „sérsviði" iminan flokka þeirra og gegnum alþýðuforingja- embættin. Þamnig var jafnvel vald fólksinis dregið inm í þrátefli lýðssinma gegn afturhaldssömum patricíum. Þegar stjórnarfariáhugmyndir urðu virkar í Rómaborg var yfirleitt gripið til vopna og þessi samrumi stjómimála og hernaðar hafði það í för með sér að stjórnmálaforinigjar höfðu vemjulega eigin her á að skipa. Gagnstæðar stjóm málaskoðanir leiddu oft til borgarastyrj aldar — eins og gerðist á æsku'árum Caesars á milli vinstrimanma Maríusar og Cirnmu ammars vegar og aiftuirhalds- simmians Sú/Llu hins vegiar. Caesar var af ætt vinstrimanma þar sem tíðkuðust pólitísk hjónabönd. Frænlka hans var gift Maríusi og sjálf- ur kvæmtist hanm dótfcur Cinmiu. Cató kvarta'r jrfir því að saimsteypu-hjómia- böndim grafi undan virðimigu lýðveldis- ins, en þau voru hentugasta svarið sem lýðveldið leyfði við gagnsleysi eirns árs skipulagsims. Stjórrumálaleg uppfræðsla Caesars átti sér stað á hlaupuim meðam Súlla fór með völd og síðan í skálkaskóla þeim sem skapaðist í Rómaborg vegna þess hve stjórmmálaleg völd voru samtvinm- uð ekki aðeirus heroaði heldur eimnig lag&kerfinu og rekstri heimsveldisins. Framabraut Rómverjans var í aðalatrið- um þessi: með lánsfé frá einhverjum auðmanninum keypti hanm sér atkvæði til einlhvers embættis, að liðnu embætt- isárinu dvaldiisit hamm tiiiskiilidam tirna við stjórn í skattlöndumuim og reyndi þá að afla fjár upp í skuld síma með því að pína það út úr þegnuinium, síðam kom hann aftur heim og mátti þá búast við að vera dreginm fyrir lög og dóm fyrir misiferli í skaittlandinu, af eiinhveTj'um ofurhuganum, sem var að reyna að ryðja sína stjómmfiálabraut á vegum lag- anma. Það var þessi viðurkemmda leið til stjórnmálamamna, sem Caesar fór. Clódí- us fór hina. Hann bar fram ákæru fyr- ir kúgum og féflettimgu á hemdur fyrr- ver-andi landstjóra í Afrílku, Catilímu. Cíceró hugðist verja Catilinu og ráð- gerði að semja við Clódíus. „Við getum fengið þá dómendur sem ökkur þókn- ast,“ skrifaði hamm Attikusi, „með fús- legu samþýkki ákæmamda." Ef til vill hefur þetta verið hið raum- vemlega upphaf væringanna á milli Clódíusar og Cícerós. Þótt Cíceró við- urkenndi opi-niskátt síðar að hafa um eitt skeið látið glepjast af Catilínu, hlýtur hamm að hafa óttazt að Clódíus kynni að upplýsa Ihversu gallharð- ur stuðningsmaður Catilínu hairn var í rauminmi árið 65. Því að tveimur árum síðar hellti hann öliuim fortmælingum mælskulistarinnar yfir Catilínu — enn einin bamdimgja kerfisims, sem þá hafði reynt að hrifsa völdin. Cíeeró var þá ræðisanaður. Hann kom upp uim saimsær- ið, lét umsvifalaiuist taka af lifi þá sam- særismemm, sem til náðist (án dóms em með samþykki öldurugaráðsins) og var einis og hanm segir sjálfur fró, kallað- ur frelsari Rómaríkis af „öldumgaráð- inu, Rómverjuim sjálfuim og öllum þjóð- um,“ Caesar hefur tvímælalaust átt þátt í samsæri Catilímiu (enda þótt hann virð- ist bafa borið kápuma á báðium öxlum og látið uppi eittlhvað af leyndanmál- inu við Ciceró áður). í eftirfylgjandi málaferlum gegn hlmum hanate'Knu sam- særismöninium mælti Caesar eirun með lífstíðarfangelsi í stað dauðarefsimgar — og vakti með því allra uindirun, á sama hátt og hann gerði síðar við rétt- ar'höldiin yfir Clódíusi og án efa af svipuðum ástæðuim. Árið eftir, þagar Bona Daa atburð- urinn átti sér stað, hafði Caesar sitt á þurru, og þó með nauimindum. Hann hefu-r seirmilega ó-ttazt Cíceró og hann hafði ekki efni á að vekja reiði hægri- manna ef eiruhver sfcyldi þefa uppi sam- band ‘hans við Catilínu. Og reiði hægri- manna, þ.e. tengdafólks sínis h-efði hann kallað yfir sig með því að skilja við Pompeiu án gildrar ástæðu af þeirri tegund, sem Clódíus lét honum í té. En Pompeia var all-undarlegt kvonfang handa frænda Maríusar — svo undar- legt, að telja veirður þanin ráðahiag enn einn af vamöglum Caesars. Hún var sonardóttir Súliu. Og Cíceró, sem eitt sinn hafði ætlað að verja Catilínu — lét hann sér eininig til bugar komia að verja Clódíus? Þegar hann sagði Attikusi fyrst frá Bona Dea ævintýrinu, nefndi hann Clódíus með nafni En þremur vikum síðar er hann búinn að gleyma því að bann hefur þeg- ar sagt Attikusi söguna og endurtek- ur frásögn sína. f því bréfi er þrjótur- inn aðeins „karlmaður nokkur". Ef til vill hefur Cíceró aðeins viljað leggja áherzlu á að karlmaður hefði saurgað helgiatihöfn kveninanna. Eða hafði hann í huga að sem verjandi yrði hann að styðjast við fjarvistarsöninun Clódíus- ar — sem hanin síðar hrakti sjálfur. Um það bil sem Bona Dea hneykslið átti sér stað, var Catullus nýkomine til borgarininar frá Verónu, þá 22ja ára að aldri. Hann kynntist Clódíu og Skoraði á hana að bjóða velsæminu bynginn: „Við Skulum lifa, ó Lesbía, og elska, látum umvandanir karlskrögga sem vind um eyru þjóta“. Catullus hafði ástæðu til að velja ást- korau sinni duiniefnið „Lfcsbía" — en eikki þá, sem nútímamönmum kerniur fyrsrt til hugar, heldur er það skírskotun til Saffóar 9em skáldkonu (en Catullus þýddi eitt ljóða henmar). Clódía var nefnilega sjálf Skáldmælt (það var Cí- ceró mikið aðíhlátunsefni). Hún var einnig eiginkona Metellusar, sem var einm af haegri gæðimgum Cícer- ós. Catullus kvartar yfir því að Lesbía hrakyrði sig þegar eiginmaður hennar sé nærri, svo ef til vill hefur það verið vegna bnóður síns en ekki skáldsins, sem Clódía varð ósátt við marm sinm. Clódia hafði töluverð pólitísik völd: í bnéfum Cícerós er hún tákrnuð með sömu kenm- ingurnn og Hómer notar um hina sköru- lagu gyðju, Júnó. Metellus varð ræðisimaður árið 60 og var einn þeirra er lögðust gegn fyrix- ætlunuim Clódíusar að fá sig ættleidd- an til plebeiaættar, en Clódíus hiugðist ná embætti alþýðuforimgja eða tríbúna. Ári síðar var þessari hindrun rutt úr vegi þar eð Metellus andaðist. Segir Ciceró að Clódía hafi byrlað honum eit ur, en hefðu nokkrar sannanir eða jafnvel líkur verið fyrir þvi myndu fjandmenm hennar vis9ulega ekki hafa beðið boðanna en höfðað mál. Caesar reyndist Clódíusi hliðhollur og mælti með ættleiðimigumini. Svo virðist sem Caesar hafi allt í eimiu orðið leiður á að varast Cíceró. Hafi hamm gert einhver kaup við Clódí- us í Bona Dea málinu, var ef til vill að honum komið nú að standa við þau og láta Cíceró sigla sinn sjó. Eimn skjól- stæðinga Cícerós, Caelíus, var að brjóta 9ér leið inn á stjórnmálabraut- ina með venjulegri aðferð — ákæru á hendur fynrverandi ræðismanini, og hafði sá einmitt verið embættisb róðir Cícerós í ræðismennákunmi. Cíoeró hefði heldur kosið að Skjólstæðinigurimn veldi sér eiruhvenn ainnan, og tók áð sér vörn- ima, en með því taldi Caesar að hamm kastaði rýrð á sig og áður en dagurinn var á enda, haWI hann komltT I kirtng ættleiðingu Clódíusar. Og Cíceró var storkað svo um mum- aði. Er Clódíus var orðirnn plebeii og allþýðiuforingi, notaði hainin eimibæ'tti sifct til að koma því á framfæri að Cíceró hefði látið taka af lífi fylgismenm Cati- línu án dóms og laga. Cíceró var gerð- uir útlægur — en kallaður heim ári síðar fyrir tilstilli „góðra“ embættismamna. í millitíðimni leið Catullus vítiskvalir þær vegna Clódíu, sem komu honum til að farópa „Odi et amo“ (ég elska og hata í semm). Hainn banmar sér yfir þvi að hún taki hinin fríða bróður simm fram yfir sig. í kvæðumum er Clódía Lesbía en Clódíuis kallar hanm Lesbíus. Hann býr til orðaleik úr ættarmafni þeir.ra og segir „Leslbíus est pulcer“ (bað gerði Cíceró einnig og kallar Cló- díus „PuilcheiUum nosit<rum“ — l.itlia feg- urðardísim okkar). Catuilus ber ioif á Cíceró sem afbragðs málafærslumanm — ef til vill vegna árása Cícerós á Cló- díus Hann segir að Lesbía (þ.e. Clódía) selji aiiri Rómaborig blíðu sína á stræit- um og igatnamótuim. Hamm nefnir 'hinm nýja elskbuga henmar, arftaka sinrn, með nafmi: h,anm er emgimn aninar en akióli-itæðiingur Cícerós, Caeiíuis, Því sambandi lauk fyrir rétti árið 56, þar sem Caelíus var ákærður fyrir að hafa reynt að byrla Clódíu eitur. Cíceró var verjamdi. Hanm bélt því fram að Caelíus hefði verið heilbrigður, ungur ættjarðarsinmi þar til hann hefði látið gimmast af Clódíu og hóglífinu á Pala- tínushæð (þar sem Clódíus var gest- gjafi hams). Cíceró notaði tækifærið til að m amnifkemima þau Clódíus og Clódíu, otaði fram gramdvarleik forföður þeirra, Appíusar Cládíuisar, kallaðu Cló díu Skæfcju og morðkvendi, sneri Ihug dómnefindarinnar með aðdróttumum, sem nú verff'a ekki rá’ðnair, oig tviræð- um glósum urn sifjaspell henmar með Clódí'Uisi: „eiginmaður þessarar konu — fyrirgefið, „bróðir" benmar, éig er allt- af að rugla þessu saman.“ Frammistaða hans varð Caelíusi til bjargar og er sögð hafa komið Clódiu „út úr húsi" hjá fyrirfólkinu. En fyrir ógöngur stjórmmálakerfisins lenti Clódíuis utangarðs í þjóðfélaginu í töluvert víðtækri merkinigu. Hanm gneip til pólitískrar stigamenmsku. í Róma- borg kom hamm sér upp her þræla og öreiga úr verfcamanmiaflokkuim þeim, sem hamm hafði lögleitt þegar hanm var alþýðuforingi. Þetta gaf öðrum of- sfcopaimanni, Míló, huieimynd að stofnun annars óaldarflokks. Árið 52 þegar Cló- díus var í kjöri til pretorsembættis en Míló til ræðismanmsembættis, hafði hvor uim sig á að skipa óopinlberuim herflokk- um. Clódíus neytti krafta sinna jafnt i einkamálum sem í stjórnmálum. Hanin sölsaði undir sig eignir, sem hanu fékk augastað á — sbundium greip hann byggingaræði eins og suma valdsherna átjándu aldar. Notfærði hann sér þá arfcitekt Cíceirós. Og Cíceró þurfti mik- ið á arkitekt að halda — þar sem Cló- díus neytti allra bragða, löglegra sem ólöglegra, til að jafna hús Cícerós við jörðu, Þainin 18. jamúar árið 52 f. Kr. hittust þeir Clódíus og Cíceró við dán- arbeð Cyrusar, arkitekts sítnis. Þeir gengu í saimeiningu frá erfðasikránmi, en að því lókinu lagði Clódíus með lið sitt af stað frá Rómaborg, suður á bóg- inin eftir veginum, sem kenmdur var við forföður hamis. Á leiðimmd mætti hamm Míló með flokk sinn. Það sló í bardaga milli herjanna tveggja og Míló skipaði mönnum símum að drepa Clódíuis. Svo sem þjóðsögunni hæfir varð Cló- díuis fyrir fyrstu hnífstungummi fyrir framam 'helgimynd Gyðjunmar góðu. Er lfk hans fanrnst á veginum var það sent aftur til Rómabongar. Fylgis- menin Clódíusar urðu óðir og efndu til brernnu á byggingu þeirri sem var sam- komuistaður ölduingaráðsins — oghöfðu sjálft lífc Clódíusar sem kyndil. Þeir sem Fraimha/M á blis. 13. 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. júií 1969

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.